Η ζωή της Ελένης Τσεφαλά είναι το θέατρο. To βιώνει μέσα από πολλούς και διαφορετικές «ρόλους»: της θεατρολόγου , της ηθοποιού, της σκηνοθέτη, της θεατροπαιδαγωγού, της μεταφράστριας και της συγγραφέας. Είναι αυτό -όπως μας εκμυστηρεύτηκε- που τη θρέφει, την εμπλουτίζει, την καλλιεργεί και την αναπτύσσει ως άνθρωπο.
Το βιβλίο της «Εκατό χρόνια θέατρο των Ελλήνων στην Αυστραλία (1910-2010)» που παρουσιάζεται την ερχόμενη Κυριακή στην Αθήνα από τις Εκδόσεις «24 γράμματα» προσφέρει τεκμηριωμένα και πληρέστατα την θεατρική Οδύσσεια των Ελλήνων στην Αυστραλία.
Αποτελεί καίριο δείγμα του «πλούν» των Ελλήνων της διασποράς στο Νότιο ημισφαίριο.
-Ποια στάθηκε η αφορμή για να μελετήσετε το ελληνικό διασπορικό θέατρο της Αυστραλίας;
Όταν ξεκίνησα να σπουδάζω θέατρο, στο ρεπερτόριο των έργων που μελετούσα, αισθανόμουν ότι έλειπε η «φωνή» των ξεριζωμένων, των μεταναστών, η δική μου φωνή αφού είμαι Ελληνοκαναδή. Ως παιδί μεταναστών μεγάλωσα με την ιστορία της μετανάστευσης των γονιών μου.
Η έρευνα της μεταπτυχιακής μου εργασίας με θέμα: «Το Θέατρο ως εργαλείο στην άμβλυνση της διαφορετικότητας» με οδήγησε στην διερεύνηση θεατροπαιδαγωγικών ομάδων στην Αγγλία, όπου διαφορετικές εθνοπολιτισμικές ομάδες μέσα από θεατρικές τεχνικές, επινοούσαν δραματουργικά τις ιστορίες τους, τις προκαταλήψεις, τα στερεότυπα, τα «τραύματα» που προέκυπταν στην νέα χώρα, την ζωή τους στην χώρα υποδοχής. Μετά από αυτήν την «περιήγηση», έστρεψα το βλέμμα μου στην δική μου εθνοπολιτισμική ομάδα και εκεί βρήκα ένα «θησαυρό».
Προσανατολίστηκα προς την Αυστραλία γιατί πρώτον τα θεατρικά κείμενα στον Καναδά, το 2005, ήταν ακόμη ισχνά για να απασχολήσουν μία διδακτορική διατριβή και δεύτερον, στην βιβλιοθήκη της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού είχα βρει το θεατρικό έργο της Κούλας Τεό «Ένα Ζευγάρι Κάλτσες»- παραφθορά στην ελληνική γλώσσα της αγγλικής φράσης «A Pair of Cultures» -Ένα Ζευγάρι Κουλτούρες, που τόσο απλά και περιεκτικά περιγράφει την πραγματικότητα μέσα στην οποία ζουν οι μετανάστες. Στα θεατρικά κείμενα των Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων πρώτης και δεύτερης γενιάς βρήκα την «φωνή» μου, όλα όσα αναζητούσα είχαν καταγραφεί και αναπαρασταθεί.
-Οι θεατρικοί δημιουργοί που παρελαύνουν στο βιβλίο σας προβάλλουν ως άλλοι εθνογράφοι/ παλμογράφοι των αντιστάσεων αλλά και των μετασχηματισμών της ελληνικής διασπορικής ταυτότητας εν όψει μιας σειράς οικονομικών, κοινωνικών, πολιτικών και ιδεολογικών προκλήσεων σημειώνει ο Κώστας Γεωργουσόπουλος στον πρόλογο του βιβλίου. Θέλετε να το σχολιάσετε;
Οι θεατρικοί συγγραφείς μετανάστες πρώτης και δεύτερης γενιάς, αναπαράγουν τα ελληνικά και αυστραλιανά σύγχρονα ζητήματα που τους απασχολούν. Συμμετέχουν σε εκδηλώσεις λόγου, μέσα από τους χαρακτήρες τους, άλλοτε στην ελληνική με τη μεστή χρήση της εθνολέκτου, άλλοτε στην αγγλική γλώσσα, με εμφανείς τις διαπολιτισμικές επιδράσεις. Χρησιμοποιούν τη μεταναστευτική τους εμπειρία, την οποία αποκομίζουν από συγκεκριμένο ιστορικό, πολιτικό, κοινωνικό, οικονομικό πλαίσιο. Τη μορφώνουν μέσα από τη συγγραφική τους εμπειρία, η οποία φέρει αμιγή στοιχεία ταυτότητας μετανάστη, όπως διαμορφώνεται και εξελίσσεται την εκάστοτε περίοδο. Προβάλλοντας τo έργο τους, κοινωνούν, αναπτύσσουν και εξελίσσουν τη δική τους επικοινωνιακή επάρκεια. Ο θεατρικός συγγραφέας με την ιστορία του μεταφέρει γνώσεις, εμπειρίες, γλώσσα/-ες, μουσική, τραγούδια και μύθους.
-Ποια είναι τα χαρακτηριστικά που προκύπτουν από την μελέτη σας για την ελληνοαυστραλιανή μεταναστευτική κουλτούρα τόσο στο παρελθόν όσο και στο σήμερα;
Μέσα από τα έργα των συγγραφέων, αναδεικνύεται ο «διάλογος» μεταξύ πρώτης και δεύτερης γενιάς μεταναστών . Η πρώτη συνδέεται περισσότερο με τη χώρα προέλευσης. Η δεύτερη γενιά ασχολείται περισσότερο με τη ζωή στη «νέα» πατρίδα, και διερευνά την ταυτότητα και πώς διαμορφώνεται αυτή. Κάθε γενιά δημιουργεί τη δικιά της κουλτούρα, το δικό της «όνειρο» – με μύθους, που εξελίσσονται και περιστρέφονται γύρω από μνήμες με κοινωνικές προεκτάσεις.
-Ποια ήταν η θεματολογία των έργων που «άγγιξαν» τους μετανάστες της Αυστραλίας;
Τον κύκλο της μετανάστευσης όπως και την «παλινδρόμηση», τον «μετεωρισμό», τη «σύγχυση» και τα «διλήμματα» που εύγλωττα περιγράφουν οι θεατρικοί συγγραφείς. Αναφέρονται και στο θέμα της παλιννόστησης, στην επιστροφή τού μετανάστη στη χώρα προέλευσης είτε μόνοι είτε με την οικογένειά του.Επίσης τους απασχολούν έντονα τα θέματα της ταυτότητας.
-Πόσο ανεπτυγμένη ήταν η θεατρική δραστηριότητα των Ελλήνων στην Αυστραλία και τι αντιπροσώπευε για αυτούς;
Το παροικιακό θέατρο της μεταπολεμικής γενιάς Ελλήνων μεταναστών, δεν ήταν μόνον μέσο ψυχαγωγίας του Ελληνισμού της Αυστραλίας και διατήρησης της Ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού. Εξυπηρετούσε και ανάγκες όπως το προσδιορισμό της «ταυτότητας» του μετανάστη, τη διαρκή σύνδεση των συμπαροίκων, κυρίως της πρώτης γενιάς, με την ελληνική πραγματικότητα, όπως γλώσσα, πολιτισμός, και επικαιρότητα.
Γι’ αυτούς τους λόγους, έχουμε και τη «γένεση» θεατρικών έργων «ντόπιων» συγγραφέων στους οποίους έχω αφιερώσει και ένα μέρος σημαντικό στο βιβλίο μου με την υπόσχεση ότι θα συνεχίσω την έρευνα στην μεταδιδακτορική μου έρευνα. Βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε προσωπικό υλικό και συνεντεύξεις οι οποίες τέθηκαν στη διάθεσή μου από τους ίδιους τους θεατρικούς συγγραφείς και θεατρικούς συντελεστές. Στο προσωπικό μου αρχείο έχουν συγκεντρωθεί 294 θεατρικά κείμενα, 365 θεατρικά προγράμματα, 49 αφίσες, 75 συνεντεύξεις, 133 βιντεοσκοπημένες και ηχογραφημένες παραστάσεις, 710 αποδελτιώσεις εφημερίδων, 152 άρθρα και Δελτία Τύπου (σε ελληνόφωνα και αγγλόφωνα περιοδικά) κ.ά.
Στο σημείο αυτό, θα ήθελα να απευθύνω τις ευχαριστίες μου σε όλους όσους συνέβαλαν στην εκπόνηση της διδακτορικής διατριβής, μέσω παραχώρησης υλικού, το οποίο είχαν την όλη καλή διάθεση να μου επιτρέψουν να χρησιμοποιήσω για ερευνητικούς λόγους.
Στην ΑΧΕΠΑ Βικτώριας, την ΑΧΕΠΑ Νέας Νότιας Ουαλίας και ειδικά τον πρόεδρο της Ι. Καλλιμάνη στην Ελληνική Ορθόδοξη Κοινότητα Μελβούρνης και Βικτώριας, όπως και την Ελληνική Ορθόδοξη Κοινότητα Σίδνεϊ και Νέας Νότιας Ουαλίας. Αισθάνομαι ευγνώμων στους αγαπημένους φίλους Λουίζα Μανδηλάρη (ηθοποιό), Σοφία Καθαρείου (συγγραφέα), Θανάση Μακρυγιώργο (σκηνοθέτη), Χάρη Κωνσταντινίδη (σκηνοθέτη, ηθοποιό και ενδυματολόγο), Σταύρο Οικονομίδη (σκηνοθέτη), Μέλπω Παπαδοπούλου (ηθοποιό, ενδυματολόγο), Dr. Alfred Vincent (Καθηγητή Νεοελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού), Νικόλαο Παπαστεργιάδη (πολιτισμολόγο)
-Πώς συνδυάζετε όλες αυτές τις ιδιότητες θεατρολόγος, ηθοποιός, συγγραφέας θεατρικών έργων;
Όταν αποφάσισα ότι με ενδιέφερε το Θέατρο, μετά την ολοκλήρωση των σπουδών μου στην αγγλική και ελληνική φιλολογία, δεν υπήρχαν ακόμη Τμήματα Θεατρικών Σπουδών στην Ελλάδα. Έτσι πήγα σε δραματική σχολή. Στο μεταξύ είχα αρχίσει να εργάζομαι και ως εκπαιδευτικός. Το ένα έφερε το άλλο κι εγώ αγωνιζόμουν να μην «επιλέξω» αλλά να «συνταιριάξω». Για μένα όλες αυτές οι ιδιότητες συγκεντρώνονται στο εξής ένα: Το Θέατρο είναι αυτό που με θρέφει, με εμπλουτίζει, με καλλιεργεί και με αναπτύσσει ως άνθρωπο και με φέρνει απευθείας σε διάλογο με τον εαυτό μου και με τους άλλους.
-Θα μπορούσατε να μου εξηγήσετε πώς ένας άνθρωπος σαν εσάς με τέτοιες δεξιότητες παραμένει ακόμα σε αυτή τη χώρα; Τι σας προσφέρει η Ελλάδα;
Ταξιδεύω πολλές φορές και για μεγάλα διαστήματα, όπως και στην περίπτωση της Αυστραλίας όπου έμεινα τρία χρόνια για να διεξάγω την επιτόπια έρευνα. Την Αυστραλία την θεωρώ μία από τις ωραιότερες χώρες. Είναι μέσα στην καρδιά μου. Την ερωτεύθηκα!!! Η Ελλάδα, όμως, είναι η «ρίζα», το σημείο αναφοράς, η οικογένειά μου, η πατρίδα μου.
-Μιλήστε μας για το νέο έργο που ανεβάζετε.
Ο Σταμάτης Τζελέπης κι εγώ, ανεβάζουμε το θεατρικό έργο «Black Humor» του Λάκη Μιχαηλίδη σε σκηνοθεσία Σταμάτη Τζελέπη και μουσική Ζακ Ιακωβίδη. Πρόκειται για τέσσερα μονόπρακτα τα οποία με διαβρωτικό χιούμορ και κοινωνικό νυστέρι αναφέρονται στις τελετές περί τον θάνατο και τη σάτιρα των περιλειπομένων (συζύγων, κληρονόμων, συναδέλφων και αντιπάλων. Επιθυμία μας είναι να παρουσιάσουμε αυτήν την παράσταση και στην Αυστραλία.