Παρακολούθησα πρόσφατα στην Αθήνα, στον Πολυχώρο Vault στο Γκάζι μια συγκλονιστική θεατρική παράσταση με τον τίτλο «Αγγέλικα Νίκλη – Σολωμού, η Διάφανη», σε κείμενο και σκηνοθεσία του Περικλή Μοσχολιδάκη και ερμηνεία της Μάγδας Κατσιπάνου, την οποία συστήνω ανεπιφύλακτα στην ομογένεια μας, όχι μόνο στην Αυστραλία, αλλά όπου γης.
Πρόκειται για έναν συνταρακτικό μονόλογο της Αγγέλικας, μητέρας του Εθνικού μας ποιητή Διονύσιου Σολωμού, μια κραυγή προς τον γιο της στη ζακυνθινή διάλεκτο της εποχής εκείνης, η οποία πουλήθηκε σε ηλικία 13 ετών από τον φτωχό Μανιάτη πατέρα της, στον βαθύπλουτο Ζακυνθινό κόντε Σολωμό ή Σαλαμόν, όπως γραφόταν στην Libro D Oro ( Χρυσό Βιβλίο ) της αριστοκρατίας του νησιού. Η όμορφη σαν την αναδυόμενη Αφροδίτη, Αγγέλικα, η μαντενούτα, γέννησε πρώτα τον Εθνικό μας ποιητή Διονύσιο Σολωμό, ύστερα τον Δημήτριο, που έγινε σημαντική πολιτική προσωπικότητα των Επτανήσων και τον Ιωάννη, μεταθανάτιος του κόντε, που χάνει όλα τα προνόμια από τα αδέλφια του και αγωνίζεται για το όνομα και την περιουσία και την χαμένη τιμή της μάνας του, σε μια δίκη που άφησε εποχή στα Επτάνησα, την δίκη των αδελφών Σολωμών, την εποχή της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Την ώρα που η Ελλάδα καίγεται από άκρη σε άκρη, με την Επανάσταση του 1821, η δίκη Σαλαμών συγκλονίζει την Ελλάδα και η Αγγέλικα, θύμα τελικά της αντιδικίας, διασύρεται σε ολόκληρο τον Ελληνισμό, καθώς η προσωπική ζωή της γίνεται θέμα συζητήσεων παντού, και η ίδια Διάφανη από παντού, βιώνει τον φοβερό εξευτελισμό, την φτώχεια και την εγκατάλειψη.
Στην παράσταση της Αθήνας εμφανίζεται η Αγγέλικα, δυο χρόνια μετά τον θάνατο του Διονυσίου Σολωμού, μόνη και έρημη πια, να μιλά για την εξαθλίωση και τη φτώχεια, για τον έρωτα και τα παιδιά της, για την κακοποίηση του σώματος και της ψυχής της, για τον ποιητή γιό της και τον αγώνα των Ελλήνων για την ελευθερία, για τον δημόσιο εξευτελισμό της στο δικαστήριο.
Το θεατρικό project «Ο Γιός μου…» στον Πολυχώρο Vault ξεκίνησε πέρσι με επτά μονολόγους βιογραφίες, μεταξύ των οποίων παίχτηκαν και παίζονται ακόμη με μεγάλη επιτυχία οι μονόλογοι των μητέρων του Μεγάλου Αλεξάνδρου, του Νικόλαου Μάντζαρου, που υποδύθηκε πέρσι η αξέχαστη Χρύσα Σπηλιώτη, την οποία χάσαμε το περασμένο καλοκαίρι στη φονική φωτιά στο Μάτι, του Κ. Καβάφη, του στρατηγού Μακρυγιάννη, του Α. Συγγρού κ.α. Την άνοιξη του 2019 συνεχίζεται το project με άλλες μητέρες επιφανών Ελλήνων.
Ο πολυτάλαντος σκηνοθέτης – ηθοποιός, ο οποίος έχει συνεργαστεί με το Εθνικό Θέατρο, το θέατρο Τέχνης σε πολλές παραστάσεις στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, Περικλής Μοσχολιδάκης, μιλώντας αποκλειστικά στον «Νέο Κόσμο», αναφέρθηκε στο θεατρικό project « Ο Γιός μου…» στον Πολυχώρο Vault, τη δική του έρευνα και προσέγγιση του έργου που παρουσιάζει στο κοινό της Αθήνας, δεύτερη χρονιά, φέτος και τη σκέψη του αυτό το επίκαιρο έργο να ταξιδέψει στον Ελληνισμό της Αυστραλίας. Στο τέλος δε, η βραβευμένη ηθοποιός Μάγδα Κατσιπάνου μας μιλά για τη δική της Αγγέλικα, όπως την βιώνει κάθε βράδυ στο θεατρικό σανίδι.
Μπορείτε να περιγράψετε συνοπτικά το σκεπτικό του θεατρικού project «Ο Γιός μου…» στον Πολυχώρο Vault το οποίο σημείωσε μεγάλη επιτυχία και τη δική σας έρευνα και προσέγγιση προς τη δραματική ζωή της Αγγέλικας Νίκλη Σολωμού, μητέρα του Εθνικού μας ποιητή;
Ο Πολυχώρος VAULT στην Αθήνα, ένας ιδιαίτερα σημαντικός Θεατρικός οργανισμός της πόλης, αποφάσισε μέσα από το project «Ο Γιός μου», να αναθέσει σε θεατρικούς συγγραφείς και σκηνοθέτες να γράψουν και να σκηνοθετήσουν τις ιστορίες των μητέρων επώνυμων ανδρών της Ιστορίας και της Λογοτεχνίας μας. Στα πλαίσια αυτού του προγράμματος που μου προτάθηκε να πάρω μέρος, αποφάσισα να γράψω και να σκηνοθετήσω τη δραματική Ιστορία της μητέρας του Εθνικού μας Ποιητή Διονύσιου Σολωμού.
Πιστεύω ότι η ιστορία της Αγγέλικας Νίκλη Σολωμού έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον, όχι μόνο γιατί η γυναίκα αυτή γέννησε και ανέθρεψε τον κορυφαίο Ποιητή της Ελευθερίας, αλλά και γιατί η προσωπική ζωή της είναι γεμάτη φοβερές περιπέτειες, καταπίεση, εκμετάλλευση, έρωτες και πόνο και διαδραματίζεται παράλληλα με τον Αγώνα των Ελλήνων για την Ελευθερία. Έγραψα το έργο καταφεύγοντας σε ιστορικές πηγές και αρχεία, στις πολλές μελέτες και στα ντοκουμέντα της εποχής, αντιμετώπισα το θέμα με το σεβασμό και τη διακριτικότητα που απαιτεί η Ιστορία αλλά και την τόλμη και την παρρησία που απαιτεί η Τέχνη του Θεάτρου, η Τέχνη των αισθημάτων, του λογισμού και της βαθιάς συγκίνησης.
Το υπέροχο θεατρικό σας έργο μας ταξιδεύει νοερά σε μια άλλη ιστορική εποχή, όπου επικρατούν μεγάλες πολιτικές αλλαγές, κοινωνικές αδικίες, η απληστία της άρχουσας τάξης και η βάρβαρη μεταχείριση των γυναικών. Ποιος ήταν ο στόχος σας, μελετώντας τη ζωή και το έργο της οικογένειας Σολωμού που παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον και σήμερα με τις άγνωστες πτυχές της ζωής του Εθνικού μας ποιητή μέσα από τα μάτια της μητέρας του;
Ο στόχος μου γράφοντας το έργο αυτό ήταν να φωτίσω την Ιστορία της γυναίκας που γέννησε μεν τον Ποιητή της Ελευθερίας, αλλά η ζωή της και η προσωπική της τραγωδία όχι μόνο είναι άγνωστη, αλλά έγινε και μια συστηματική προσπάθεια να ξεχαστεί. Στόχος μου ήταν να αναδείξω τη φοβερή μοίρα και την καταπίεση των γυναικών της εποχής, να φωτίσω το κοινωνικό πλαίσιο και μια άγνωστη πλευρά της Ιστορίας. Στόχος μου ήταν να ανακαλύψω μέσα από ποιο οικογενειακό περιβάλλον αναδείχτηκε ένας από τους μεγαλύτερους Ποιητές που γέννησε η πατρίδα μας. Στόχος μου επίσης ήταν να φωτίσω τα γεγονότα και να αναδείξω πως η ιστορία της γυναίκας που γέννησε τον Εθνικό μας Ποιητή έγινε τελικά Εθνική Διαπόμπευση.
Πείτε μας δυο λόγια για την παράσταση και τους συντελεστές της, καθώς και τα επόμενα θεατρικά σας σχέδια…
Η παράσταση μας ”Αγγέλικα Νίκλη Σολωμού η ΔΙΑΦΑΝΗ” παίζεται με μεγάλη επιτυχία για 2η συνεχή χρονιά στην Αθήνα και έχει τιμηθεί με βραβεία και διακρίσεις. Η παράσταση είναι δραματικός μονόλογος, τον ρόλο της Διάφανης υποδύεται η Μάγδα Κατσιπάνου που τιμήθηκε για την ερμηνεία της με το έπαθλο ”Κατίνα Παξινού”, ενώ στη Σκηνή βρίσκεται μαζί της ο τσελίστας Κωνσταντίνος Χίνης που παίζει στην παράσταση επί Σκηνής βιολοντσέλλο. Τα Σκηνικά και τα Κοστούμια έκανε ο Μάριος Βουτσινάς. Τα επόμενα θεατρικά μου σχέδια περιλαμβάνουν έναν πρωταγωνιστικό ρόλο στο έργο ”Ο Άνθρωπος – Ελέφαντας” που θα παιχτεί την Άνοιξη στο Θέατρο Vault, το νέο μου θεατρικό έργο που ετοιμάζεται και διδασκαλία στις Δραματικές Σχολές της Αθήνας, όπου διδάσκω Θέατρο.
Η συγκεκριμένη παράσταση παρουσιάζει ενδιαφέρον για το ελληνόφωνο κοινό της Αυστραλίας, θα μπορούσατε να κάνετε περιοδεία εκεί, όπου χτυπά η καρδιά της Ελλάδας στη μακρινή Αυστραλία, όπου οι Έλληνες διψούν για καλό ελληνικό θέατρο και πότε;
Θα ήθελα μέσα από την εφημερίδα να στείλω χαιρετισμούς και αγάπη στον Ελληνισμό της Αυστραλίας, εκεί που χτυπά τόσο δυνατά η καρδιά των Ελλήνων της διασποράς! Θα ήταν φυσικά για μας τεράστια τιμή, χαρά και συγκίνηση να παίξουμε το έργο μας για τον Ελληνισμό της Αυστραλίας και μακάρι να μας δοθεί αυτή η μοναδική ευκαιρία. Ενα έργο που μιλά για Πατρίδα και Ελευθερία, ένα έργο που μιλά για την Ποίηση των Ελλήνων και τους Αγώνες για την Ανεξαρτησία της Ελλάδας, ένα έργο που μιλά για τη συγκλονιστική ιστορία της μητέρας του Διονύσιου Σολωμού με λογισμό, με χιούμορ αλλά και με απέραντη συγκίνηση, νομίζω ότι είναι το κατάλληλο έργο για να περιοδεύσει στα μέρη που ζουν και εργάζονται τα αδέλφια μας της Διασποράς. Ευχόμαστε μέσα από την καρδιά μας, να μας δοθεί αυτή η ευκαιρία.
Ακόμα, στις Ελληνίδες και τους Έλληνες της Αυστραλίας εύχομαι Καλή Χρονιά και ο καινούριος χρόνος να φέρει σε όλες και σε όλους υγεία, αγάπη και τη χαρά της δημιουργίας.Ευχαριστώ για την ευκαιρία που μου δώσατε να επικοινωνήσω με τον Ελληνισμό της Αυστραλίας. Είναι για μένα μεγάλη χαρά και συγκίνηση!
Μια ερώτηση προς την ηθοποιό Μάγδα Κατσιπάνου: Μιλήστε μας για το ρόλο σας, τον οποίο ερμηνεύετε συγκλονιστικά στη σκηνή και ποια στοιχεία κρατάτε μέσα στην ψυχή σας από τη ζωή της Αγγέλικας Νίκλη Σολωμού, τα οποία σας έχουν επηρεάσει βαθύτατα;
Είναι μεγάλη τιμή και χαρά, αλλά ταυτόχρονα και βαρύ φορτίο και ύψιστη ευθύνη, να υποδύομαι τη μητέρα του εθνικού μας ποιητή Διονυσίου Σολωμού. Μια γυναίκα άφαντη και άγνωστη στην ελληνική ιστορία, μια γυναίκα ”φάντασμα”, αφού είναι απειροελάχιστες οι ιστορικές πηγές που αναφέρονται στο πρόσωπό της και το πιο εντυπωσιακό είναι ότι δεν ξέρουμε τίποτα για τη μορφή της, καθώς δεν διασώζεται ούτε μια φωτογραφία της. Μια γυναίκα κόρη, σύζυγος, μάνα, που έζησε μια πολυτάραχη ζωή, που πουλήθηκε από την οικογένειά της ως παλλακίδα ή πιο σωστά ως μαντενούτα – όπως είθιστο να αποκαλούν τις νόμιμες, δεύτερες γυναίκες των αρχόντων της εποχής εκείνης – στον πλούσιο Κόντε Σαλαμών, που αγαπήθηκε, ερωτεύτηκε, προδόθηκε, εγκαταλείφθηκε αλλά και στερήθηκε τη συγχώρεση από το πρώτο και το πιο λατρεμένο της παιδί, Διονύσιο. Μια γυναίκα όμως που πάλεψε για το καλό των παιδιών της, που τόλμησε να τα βάλει με τον αφέντη – δυνάστη σύζυγο και που έφτασε μέχρι το Δικαστήριο, προκειμένου να διασφαλίσει μια καλύτερη ζωή για τον πιο αδύναμο γιο της, ρισκάροντας έτσι την αγάπη των άλλων της παιδιών και δη του πιο λατρεμένου της, του εθνικού μας ποιητή, που δυστυχώς δεν μπόρεσε ποτέ να συγχωρέσει αυτή της την ”προδοσία”. Η δύναμη της ψυχής αυτής της γυναίκας, αυτής της ”καπετάνισσας”, όπως πολλές φορές με αποκαλεί και ο σκηνοθέτης μου, είναι το βασικότερο στοιχείο που κρατάω από την ηρωίδα που υποδύομαι και σε κάθε παράσταση, τα απίστευτα λόγια της, μετά την ταφή του Διονύσιου, με κατακλύζουν από συγκίνηση: ”… και έριχνα με τσι χούφτες μου νερό θαλασσινό στην κεφαλή μου, να φύγουνε τα χώματα, να ξεπλύνω την πληγή, να γυρίσω και πάλαι πίσω στη ΖΩΗ…”.
ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΜΑΣ ΠΟΙΗΤΗ
Ο Διονύσιος Σολωμός γεννήθηκε στη Ζάκυνθο στις 8 Απριλίου 1798. Γονείς του ήταν ο κόντες Νικόλαος Σολωμός και η υπηρέτριά του Αγγελική Νίκλη. Ο πατέρας του καταγόταν από οικογένεια Κρητικών προσφύγων που εγκαταστάθηκαν στη Ζάκυνθο το 1670, μετά την κατάληψη της Κρήτης το 1669 από τους Οθωμανούς.
Το οικογενειακό τους όνομα στα ιταλικά παραδίδεται με διάφορες μορφές: Salamon, Salomon, Solomon, Salomone. Ο κόντες Νικόλαος Σολωμός χήρεψε το 1802 από τη νόμιμη σύζυγό του, Μαρνέττα Κάκνη, με την οποία είχε αποκτήσει δύο παιδιά, τον Ρομπέρτο και την Έλενα. Από το 1796 όμως είχε δεσμό με την Αγγελική Νίκλη, που ζούσε κάτω από τη στέγη του και με την οποία απέκτησε εκτός από τον Διονύσιο άλλον έναν γιο, τον Δημήτριο, μετέπειτα πρόεδρο της Ιονίου Βουλής, το 1801. Το ζευγάρι παντρεύτηκε μόλις την προπαραμονή του θανάτου του (27 Φεβρουαρίου 1807) και τα παιδιά τους απέκτησαν τα δικαιώματα των νόμιμων τέκνων.
Ο ποιητής πέρασε τα παιδικά του χρόνια ως το 1808 στο πατρικό του σπίτι στη Ζάκυνθο, υπό την επίβλεψη του δασκάλου του, αβά Σάντο Ρόσι, Ιταλού πρόσφυγα. Μετά τον θάνατο του πατέρα του ανέλαβε την κηδεμονία του ο κόντες Μεσσαλάς, ενώ η μητέρα του παντρεύτηκε στις 15 Αυγούστου της ίδιας χρονιάς τον Μανόλη Λεονταράκη. Την επόμενη χρονιά ο Μεσσαλάς έστειλε τον μικρό Διονύσιο στην Ιταλία για σπουδές, σύμφωνα με τη συνήθεια των ευγενών των Επτανήσων. Στην Ιταλία γοητεύτηκε από την ιταλική ρομαντική κουλτούρα, ποίηση και λογοτεχνία. Τότε θα αποπειραθεί για πρώτη φορά να γράψει. Τα πρώτα του ποιήματα είναι γραμμένα στα ιταλικά. Θα χρειαστεί να περιμένει μέχρι το 1821, οπότε και βαθιά επηρεασμένος από τον αγώνα των επαναστατημένων Ελλήνων, αποφασίζει πως ήρθε η στιγμή η πένα του να γράψει στη μητρική του γλώσσα και να συμβάλει με αυτό τον τρόπο στην επανάσταση των συμπατριωτών του. Έτσι, γράφει τον περίφημο «Ύμνο εις την Ελευθερίαν», απόσπασμα του οποίου σήμερα αποτελεί τον εθνικό μας ύμνο.
Το ιστορικό ποίημα, ολοκληρώνεται το 1823 και εκδίδεται το 1824, κάνοντας τον Σολωμό διάσημο και αγαπητό σε όλο τον ελλαδικό χώρο. Πολύ γρήγορα θα αποκτήσει τον «τίτλο» του εθνικού ποιητή της Ελλάδας. Γράφει την Ωδή στον Λόρδο Βύρωνα, εις Μάρκο Μπότσαρη, τους Ελεύθερους Πολιορκημένους, ο Πόρφυρας κ.α. Από τα πεζά του ξεχωρίζει η Γυναίκα της Ζάκυθος, γραμμένη το 1829. Το 1828, εγκαθίσταται μόνιμα στην Κέρκυρα και συνεχίζει τη συγγραφή του. Το 1833 ξεκινά μια ψυχοφθόρα δίκη, καθώς ο ετεροθαλής αδερφός του, από τον δεύτερο γάμο της μητέρας του, υποστηρίζει πως είναι και εκείνος παιδί του Κόντε και διεκδικεί ποσοστό της κληρονομιάς.
Αν και η δίκη έληξε υπέρ του Διονύσιου Σολωμού, του στοίχισε πολύ. Αποξενώνεται από τη μητέρα του και απομονώνεται από ανθρώπους και καταστάσεις. Το 1849 παρασημοφορήθηκε με τον Χρυσό Σταυρό του Σωτήρος, διότι «με την ποίησή του διέγειρε τα αισθήματα του λαού στον αγώνα για εθνική ανεξαρτησία».
Πέθανε μόνος του, τον Φεβρουάριο του 1857 στην Κέρκυρα, ύστερα από τρία εγκεφαλικά. Ολόκληρη η Ελλάδα και ο Ελληνισμός πένθησε τον χαμό του εθνικού ποιητή.