Ο Σταύρος Μεσσήνης, δε χρειάζεται συστάσεις. Tο δημοσιογραφικό και λογοτεχνικό του έργο, εδώ και πολλά χρόνια τιμά την παροικία μας αποσπώντας το ένα καλλιτεχνικό βραβείο μετά το άλλο.
Τα φωτογραφικά έργα του καλλιτέχνη συνδυάζουν διάφορα μέσα με τα οποία παρεμβαίνει στο ρεαλιστικό κομμάτι, εξελίσσοντάς το σε μία νέα μη αντιπροσωπευτική οπτική μορφή, στη δική του πραγματικότητα. Όπως και στην ποίησή του, ο Μεσσήνης, επηρεασμένος από το σουρεαλισμό, ‘περιγράφει’ τον κόσμο γύρω του και τα συναισθήματα που το κάθε ερέθισμα του γεννά, με σχήματα, χρώματα και λέξεις που ‘ρουφούν’ το θεατή ή τον αναγνώστη σε μία νέα διάσταση που φέρει την αποκλειστική υπογραφή του.
Ξεκίνησες σαν δημοσιογράφος, η ενασχόληση με τη λογοτεχνία και τη φωτογραφία πώς και πότε αναπτύχθηκαν;
Mε ενδιέφερε η λογοτεχνία και η φωτογραφία από νεαρή ηλικία. Από τα χρόνια που ήμουν στο γυμνάσιο μου άρεσε να διαβάζω ποίηση. Μελετούσα τους σπουδαίους ποιητές, ενώ όταν σπούδαζα δημοσιογραφία, αισθάνθηκα την ανάγκη να εκφραστώ ποιητικά. Το νεαρό της ηλικίας και οι πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο την εποχή εκείνη έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη στροφή μου προς την ποίηση. Μελετούσα πολύ και γοητεύτηκα ιδιαίτερα από τον σουρεαλισμό. Η ποιητική μου σύνθεση “Ώρα Μηδέν” γράφτηκε πριν έρθω στην Αυστραλία. Ήταν η εποχή που όλα άλλαζαν στην Ελλάδα.
Την περίοδο εκείνη άρχισε να με ενδιαφέρει και η φωτογραφία. Αγόρασα μια κάμερα Pentax και άρχισα να πειραματίζομαι και να φωτογραφίζω γεγονότα, διαδηλώσεις και στιγμιότυπα από τη ζωή στην πόλη. Θυμάμαι ότι περνούσα πολύ χρόνο στο μικρό σκοτεινό θάλαμο που είχα στο διαμέρισμά μου στην Αθήνα, εμφανίζοντας και εκτυπώνοντας φωτογραφίες. Αργότερα στην Αυστραλία άρχισα να ζωγραφίζω και να γράφω ποίηση πιο συστηματικά. Με τον πειραματισμό και τη μελέτη διαφόρων τεχνικών, με ενθουσίασε περισσότερο ο αφαιρετικός εξπρεσιονισμός και ο σουρεαλισμός που χαρακτηρίζουν εκτός από την ποίηση και το φωτογραφικό μου έργο.
Το να σπουδάζει κανείς στην Ελλάδα σε τι διαφέρει από τις σπουδές στην Αυστραλία;
Ναι, σπούδασα δημοσιογραφία σε σχολή δημοσιογραφίας στην Αθήνα. Οι σπουδές αυτές με ώθησαν να κάνω το μεγάλο βήμα να έρθω στην Αυστραλία. Οι σπουδές στην Αυστραλία ήταν βέβαια σε διαφορετικό επίπεδο και με πολλές δυσκολίες για μένα στην αρχή, καθώς έπρεπε να προσαρμοστώ σε ένα τελείως διαφορετικό εκπαιδευτικό σύστημα. Αλλά δεν είχαν την αμεσότητα με το χώρο της δημοσιογραφίας όπως είχαν οι σπουδές μου στην Αθήνα. Στην πραγματικότητα, ο “Νέος Κόσμος” με προσκάλεσε να έρθω στην Αυστραλία. Αυτό έγινε μετά από μια συνάντηση που είχα με τον τότε αρχισυντάκτη της εφημερίδας, ενώ βρισκόμουν για διακοπές στη Μελβούρνη. Αλλά ο κύριος στόχος μου ήταν να συνεχίσω τις σπουδές μου στο πανεπιστήμιο, κάτι που έκανα.
Το νέο φωτογραφικό βιβλίο σου Dream State έλαβε το Best Photobook Design Award από το Κέντρο Σύγχρονης Φωτογραφίας της Αυστραλίας. Εν τω μεταξύ, δεν έχεις τελειώσει ακόμη τις σπουδές σου στη φωτογραφίας αν δεν κάνω λάθος…
Ξεκινώντας από το δεύτερο σκέλος, είμαι φέτος στο τρίτο έτος των σπουδών μου.
Τον περασμένο Δεκέμβριο το βιβλίο μου “Dream State” κέρδισε το βραβείο “Best Photobook Design” στην μεγάλη έκθεση “Ilford Salon 2018” που διοργάνωσε το Κέντρο Σύγχρονης Φωτογραφίας (CCP). Επίσης το βιβλίο επελέγη στα τελικά για το “2018 Australia and New Zealand Photobook Award” και έλαβε πολύ καλή κριτική από παράγοντες του χώρου της φωτογραφίας. Οι κριτές του βραβείου ανέφεραν σε σχόλιό τους γιατί επέλεξαν το βιβλίο μου: ‘Το Dream State είναι σκοτεινό και μυστηριώδες. Η ποιητική αλληλουχία των δυνατών και μη επεξεργασμένων εικόνων σάς κάνει να θέλετε να το ξεφυλλίσετε ξανά και ξανά, και κάθε φορά που θα το κοιτάξετε, θα ανακαλύψετε κάτι που χάσατε την πρώτη φορά. Ακριβώς όπως και τα ποιήματα του Μεσσήνη, το βιβλίο δημιουργεί μια αίσθηση σουρεαλισμού και η φιλοδοξία του να προσελκύσει τον θεατή στη δική του ποιητική συνείδηση είναι γοητευτική και συναρπαστική.’
Τα βιβλία των 12 φιναλίστ παρουσιάστηκαν σε ειδική έκθεση στο Κέντρο Σύγχρονης Φωτογραφίας από την Πέμπτη 14 Μαρτίου έως και τις 17 Μαρτίου 2019, ενώ η έκθεση θα ταξιδέψει επίσης σε φεστιβάλ φωτογραφίας στη Νέα Νότια Ουαλία, στο Κουίνσλαντ και τη Νέα Ζηλανδία. Το βιβλίο παρουσιάστηκε και στην “Έκθεση Βιβλίων Τέχνης της Μελβούρνης” (Melbourne Art Book Fair) στην Εθνική Πινακοθήκη της Βικτώριας, το περασμένο Σαββατοκύριακο. Επίσης, μόλις πληροφορήθηκα ότι είμαι υποψήφιος για το “Φωτογραφικό Βραβείο CLICK 19”. Τρεις φωτογραφικές συνθέσεις από τη σειρά μου “Regeneration” θα παρουσιαστούν σε έκθεση των φιναλίστ που διοργανώνει η Brunswick Street Gallery, από τις 12 έως τις 28 Απριλίου 2019. Κατά τη διάρκεια της έκθεσης θα ανακοινωθούν οι νικητές.
Η ιδέα για το Dream State πώς προέκυψε;
To βιβλίο “Dream State” ξεκίνησε στο πλαίσιο ενός πρότζεκτ στο κολέγιο PSC όπου σπουδάζω φωτογραφία και το θεωρώ στο σύνολό του ως μια φωτογραφική ποιητική σύνθεση. Σε αυτή τη σειρά διερευνώ την έννοια της ονειρικής κατάστασης – της κατάστασης όπου το περιβάλλον και ο κόσμος θεωρούνται ένα όνειρο. Είναι εμπνευσμένο από τον σουρεαλισμό και το έργο φωτογράφων όπως των Man Ray, William Klein, Francesca Woodman, Michael Ackerman, Daisuke Yokota και Daido Moriyama.
Κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας των εικόνων, χρησιμοποιώ διάφορες τεχνικές, συμπεριλαμβανομένης της εκτύπωσης και της επαναφωτογράφησης. Επίσης, χρησιμοποιώ μεταξύ άλλων ακραία υψηλή αντίθεση, θόλωση, κίνηση και κοκκώδη αισθητική. Χρησιμοποιώντας μια ασπρόμαυρη παλέτα και με την επεξεργασία των φωτογραφιών με μια ποικιλία τεχνικών, επιχειρώ να δώσω μια άλλη διάσταση στη φωτογραφία μου. Ο αφηρημένος ανασχεδιασμός κυριαρχεί σε αυτή τη σειρά, αλλά δεν απαλείφει την εμφάνιση ρεαλιστικών στοιχείων στις εικόνες. Από αυτή την άποψη, η σειρά εξισορροπεί το όνειρο και την αφήγηση, καθώς και τον ποιητικό φασματικό χώρο με την παρουσία μυστηριωδών μορφών.
Αυτό δεν ήταν το μόνο βραβείο, όμως! Προσφάτως, το φωτογραφικό σου έργο ‘Sovereign Sun IX’ κέρδισε το δεύτερο βραβείο Fifty Squared Art Prize 2019 στη Brunswick Street Gallery. Τι συνεπάγεται αυτό;
Υπάρχουν ορισμένοι οργανισμοί και γκαλερί που προσπαθούν πραγματικά να υποστηρίξουν τους καλλιτέχνες με διάφορους τρόπους. Η Brunswick Street Gallery είναι μία από αυτές της γκαλερί. Δίνουν στους καλλιτέχνες την ευκαιρία να παρουσιάσουν το έργο τους και επίσης να δουν πώς ειδικοί από το χώρο της τέχνης αξιολογούν το έργο τους. Πιστεύω ότι αυτό είναι πολύ σημαντικό για έναν αναδυόμενο καλλιτέχνη που θέλει να εισέλθει στον πολύ ανταγωνιστικό και υπερκορεσμένο χώρο της τέχνης. Έτσι, στις αρχές του χρόνου το φωτογραφικό μου έργο “Sovereign Sun IX” κέρδισε το δεύτερο βραβείο, το οποίο βραβείο είναι μια ατομική έκθεση σε λίγους μήνες.
Η σειρά “Sovereign Sun” είναι εμπνευσμένη από την ποιητική μου σύνθεση “Έαρ το Πρώτο” ενώ αποτελεί μέρος μιας συνεχιζόμενης εξερεύνησης της αφηρημένης φωτογραφίας και της ποίησης που εξετάζει τις δυνατότητες αφαίρεσης, χρώματος, φωτός, χώρου και μινιμαλισμού με φωτογραφικά μέσα. Τα έργα αυτής της σειράς συνδυάζονται με έντονα χρωματισμένους κύκλους, μινιμαλιστικές πολύχρωμες συνθέσεις που απεικονίζουν το φως, το φάσμα και τα χρωματικά αποτελέσματα του διαχωρισμού του. Με βάση φωτογραφίες του ήλιου που τραβήχτηκαν από το χώρο του Hamer Hall του Arts Centre της Μελβούρνης, μετατράπηκαν με ψηφιακή επεξεργασία σε νέες μη αντιπροσωπευτικές οπτικές μορφές που εκπροσωπούν τη δική τους πραγματικότητα. Η οπτική επίδραση αυτών των νέων αφηρημένων μορφών μεγιστοποιείται από τις σκόπιμα θολές μεταβατικές ζώνες μεταξύ των χρωμάτων, δίνοντας την εντύπωση της κίνησης, σαν να χορεύουν τα χρώματα στην επιφάνεια της εικόνας.
Αν μπορούσες να καταλήξεις σε έναν ορισμό, τι θα έλεγες πώς είναι η «τέχνη» για εσένα προσωπικά;
Υπάρχουν πολλές θεωρίες, αντιλήψεις και ερμηνείες για την τέχνη, από τον Πλάτωνα ως σήμερα. Το ερώτημα τι εστί τέχνη νομίζω ότι παραμένει αναπάντητο. Θα μπορούσα να πω ότι για μένα η τέχνη είναι η δημιουργική έκφραση των σκέψεών μου, των συναισθημάτων και των επιθυμιών μου, και ο τρόπος που αντιλαμβάνομαι και βιώνω εγώ τον κόσμο. Μου αρέσει αυτό που έχει γράψει ο Έλληνας ζωγράφος Δημήτρης Μυτάρας σε ένα άρθρο του για την τέχνη. Η τέχνη είναι “κάτι σαν ηφαιστειακή εκτόνωση” είχε σημειώσει μεταξύ άλλων.
Τι λαμβάνεις από κάθε μέσο που επιλέγεις να εκφραστείς; Και πώς τα αντιπαρατάσσεις αυτά προκειμένου να περάσεις το δικό σου μήνυμα;
Πάντα μου αρέσει να δοκιμάζω διαφορετικούς τρόπους για να εκφραστώ. Χρησιμοποιώ διάφορες τεχνικές και στοιχεία από την ποίηση και τη ζωγραφική στη φωτογραφία και είμαι ευχαριστημένος με τα αποτελέσματα. Κυρίως ενδιαφέρομαι για την ποιητική φύση της φωτογραφίας. Θεωρώ τη φωτογραφία ως μια παγκόσμια γλώσσα για να εκφράζομαι ποιητικά.
Δουλεύω τώρα σε μια νέα σειρά με τίτλο “Regeneration”, όπου διερευνώ τον ρόλο της φωτογραφίας στην απαθανάτιση της πραγματικότητας και ταυτόχρονα χρησιμοποιώ τεχνικές ζωγραφικής και επεξεργασίας φωτογραφιών για να αναδημιουργήσω εικόνες μου δίνοντάς τους νέα ζωή.
Τι σε εμπνέει γύρω σου;
Φωτογραφίζω συνέχεια όταν κρίνω κάτι ενδιαφέρον ενώ περπατώ στο δρόμο ή βρίσκομαι κάπου. Παράλληλα δουλεύω πάνω σε διάφορες σειρές ταυτόχρονα και πειραματίζομαι πολύ με τη φωτογραφία σε σχέση με τη ζωγραφική και την ποίηση.
Μελετώ πολύ για την τέχνη, επισκέπτομαι εκθέσεις και πάντα παρακολουθώ τα έργα καλλιτεχνών που μου αρέσουν. Συλλέγω βιβλία τέχνης και φωτογραφίας τα οποία επισκέπτομαι ξανά και ξανά για να εμπνέομαι. Το έργο μου γενικά είναι εμπνευσμένο από τον Ινφορμαλισμό, τον Αφαιρετικό Εξπρεσσιονισμό και τον Σουρεαλισμό.
Σε μια νέα σειρά που δουλεύω τώρα επεκτείνω τις δυνατότητες του φακού της κάμερας με την προσθήκη ορισμένων ειδικών φίλτρων που ανέπτυξα και πετυχαίνω να τραβήξω μοναδικές αφαιρετικές εξπρεσιονιστικές και σουρεαλιστικές φωτογραφίες χωρίς πολλή επεξεργασία. Ορισμένες από αυτές τις εικόνες θα παρουσιαστούν για πρώτη φορά σε ομαδική έκθεση τον Ιούλιο στο Southbank.
Πιστεύεις ότι η ελληνική σου ταυτότητα, η κουλτούρα σου και τα ερεθίσματα που έχεις δεχτεί, έχουν επηρεάσει τη δουλειά σου;
Φυσικά. Ο τρόπος με τον οποίο εκφράζεται ένας καλλιτέχνης, επηρεάζεται από την καταγωγή του. Η ποίησή μου για παράδειγμα περιέχει πολλούς αρχαίους και θρησκευτικούς συμβολισμούς και εικόνες. Το ίδιο και οι φωτογραφίες μου. Η πλούσια μυθολογία, η ιστορία και ο πολιτισμός μας και το μοναδικό ελληνικό τοπίο εμπνέουν και επηρεάζουν το έργο μου. Η σειρά μου “Sovereign Sun” για παράδειγμα είναι για τον ήλιο, τον “Ηλιάτορα” κατά τον Ελύτη, για το φως, τη ζωή, τη δημιουργία, τον πολιτισμό… Εάν δεν έχεις ζήσει στην Ελλάδα δεν μπορείς να αισθανθείς 100 τοις 100 αυτά τα έργα.