Παρατηρείται μια γενική οπισθοδρόμηση ανά το παγκόσμιο στα δικαιώματα των γυναικών τα τελευταία χρόνια, υποστηρίζει η νεοδιορισθείσα σύμβουλος του Υπουργού Εξωτερικών για την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στην Εξωτερική Πολιτική της Κύπρου, Τζόζη Χριστοδούλου. Αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «οι κυβερνήσεις οικειοποιούνται τον λόγο περί ισότητας, χωρίς αποτελεσματικές δράσεις και εξηγεί ότι ο λόγος που έχουν κολλήσει κάποια θέματα, όπως η ίση εκπροσώπηση στα κέντρα λήψης αποφάσεων οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι «αυτοί που διοικούν, δηλαδή οι άνδρες, πιστεύουν ότι η εξουσία τους ανήκει».
Με αφορμή την πρόσφατη πραγματοποίηση της 63ης Συνόδου της Επιτροπής για τα Δικαιώματα των Γυναικών του ΟΗΕ, όπου η ίδια εκπροσώπησε τη χώρα μας, επισημαίνει ότι η Λευκωσία μπορεί «να συνδράμει στις παγκόσμιες προσπάθειες προώθησης των δικαιωμάτων των γυναικών».
Όσον αφορά την Κύπρο ειδικότερα, όπου παρατηρείται μεγάλο χάσμα μεταξύ γυναικών και ανδρών, η κ. Χριστοδουλου τονίζει ότι «θα πρέπει να ενεργήσουμε ως κοινωνία και κράτος με ολιστική προσέγγιση και ξεκάθαρη κατεύθυνση, με αποτελεσματικές δράσεις και συνεχή αξιολόγηση».
Ποια είναι τα συμπεράσματα της 63ης Συνόδου της Επιτροπής για τα Δικαιώματα των Γυναικών, όπου εκπροσωπήσατε την Κύπρο;
Τα συμπεράσματα της Συνόδου ήταν πολλά και σημαντικά. Αν θα ανέφερα το κυριότερο, θα έλεγα ότι είναι η απόφαση για ενίσχυση κανονιστικών, νομοθετικών και πολιτικών πλαισίων για την προώθηση της ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών. Πολύ σημαντική ήταν επίσης η απόφαση για ενίσχυση της πρόσβασης στην κοινωνική προστασία των κοριτσιών και των γυναικών και στη δημιουργία υποδομών εργασίας για τις γυναίκες. Σημαντική καταγράφεται επίσης ανάγκη για ενίσχυση της πρόσβασης των γυναικών και των κοριτσιών στις δημόσιες υπηρεσίες.
Ποιο ρόλο διαδραματίζει η Κύπρος στην Επιτροπή; Ποιες οι αδυναμίες της ως ένα μικρόκράτος-μέλος και ποιο ρόλο θα μπορούσε να διαδραματίσει;
Η Κύπρος συμμετέχει στην εν λόγω επιτροπή ως αυτόνομο κράτος και ως κράτος μέλος της Ε.Ε.. Οι αδυναμίες της Κυπριακής Δημοκρατίας δε θεωρώ ότι σχετίζονται με το γεγονός ότι είμαστε ένα μικρό κράτος. Αντίθετα, αυτό μπορεί να αξιοποιηθεί θετικά και δεν θα πρέπει να μας σταματά από το να ενεργοποιηθούμε. Θεωρώ ότι οι αδυναμίες αφορούν στο γεγονός ότι δίδεται πολιτική σοβαρότητα προς το θέμα της ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών στην Κύπρο σχετικά πρόσφατα, ενώ αποδίδεται ένας βαθμός δέσμευσης προς την ισότητα μεταξύ των δυο φύλων τα τελευταία μόλις χρόνια και ειδικότερα μετά την ένταξη μας στην Ε.Ε.. Θεωρώ ότι η Κύπρος μπορεί να έχει ουσιαστικό πολιτικό ρόλο στις διάφορες πλατφόρμες παγκόσμιου, ευρωπαϊκού και περιφερειακού επίπεδου και να συνδράμει στις παγκόσμιες προσπάθειες προώθησης των δικαιωμάτων των γυναικών.
Έχει σημειωθεί κάποια πρόοδος τα τελευταία χρόνια στα θέματα ισότητας των φύλων;
Όχι μόνο δεν υπήρξε πρόοδος, αλλά παρατηρείται μια γενική οπισθοδρόμηση στα δικαιώματα των γυναικών και των κοριτσιών. Παρατηρούμε δηλαδή το εξής: Πολλά κράτη μέλη υιοθετούν νομοθετικά μέτρα προς την ισότητα, χωρίς όμως να προχωρούν και στην εφαρμογή τους. Για παράδειγμα νομοθεσίες που αφορούν στην ισομισθία παραμένουν ανεφάρμοστες, ή πολιτικές που αφορούν στα σεξουαλικά και αναπαραγωγικά δικαιώματα των κοριτσιών και των γυναικών μένουν στις εξαγγελίες, χωρίς να λαμβάνονται αποτελεσματικά μέτρα. Διακηρύξεις που αφορούν στην ισότιμη εκπροσώπηση στα κέντρα λήψης των αποφάσεων δε συνοδεύονται από δράσεις που θα φέρουν αποτέλεσμα. Σε ορισμένα κράτη μέλη παρατηρείται η ελάχιστη πρόσβαση των κοριτσιών και των γυναικών σε βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. Για παράδειγμα στον τομέα της εκπαίδευσης, μόνο το 23% των χωρών χαμηλού εισοδήματος πέτυχε την ισότητα των φύλων σε επίπεδο δημοτικού και 15% σε δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Η εγγραφή των κοριτσιών στην εκπαίδευση αυξάνεται, αλλά η παρακολούθηση και η ολοκλήρωση της φοίτησης παραμένουν μια πρόκληση, ειδικά στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Όπου υπήρξε πρόοδος την τελευταία δεκαετία, παρατηρείται σήμερα μια οπισθοδρόμηση, γι΄ αυτό βλέπουμε ξεσπάσματα διαδηλώσεων, όπου το γυναικείο κίνημα προσπαθεί να ωθήσει πίσω την αντίστροφη πίεση. Όσο οι γυναίκες και τα κορίτσια είναι τα καθημερινά θύματα βίας ανά το παγκόσμιο, αποδεικνύεται ότι έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε.
Κάποια θέματα όντως φαίνεται πώς έχουν «κολλήσει». Ένα από αυτά είναι η ίσηεκπροσώπηση στα κέντρα λήψης αποφάσεων. Γιατί το βλέπουμε αυτό;
Όντως έχει κολλήσει ανά το παγκόσμιο, με κάποιες εξαιρέσεις. Αυτό συμβαίνει, διότι αυτοί που διοικούν, δηλαδή οι άνδρες, πιστεύουν ότι η εξουσία τους ανήκει. Όμως η ισότιμη εκπροσώπηση δεν είναι μόνο θέμα δημοκρατίας, αλλά είναι και δικαίωμα των γυναικών, που αποτελούν το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού. Οι κυβερνήσεις οικειοποιούνται τον λόγο περί ισότητας, όπως ανέφερα και πιο πριν, χωρίς αποτελεσματικές δράσεις. Επομένως βλέπουμε πως πρόκειται για μια στρατηγική της εξουσίας να οικειοποιείται τον λόγο περί ισότητας σε επίπεδο διακηρύξεων στο πλαίσιο της πολιτικής ορθότητας, με αποτέλεσμα να αποσιωπά τις γυναίκες και να συνεχίζει να διατηρεί τον έλεγχο στα κέντρα λήψης αποφάσεων. Το γεγονός όμως ότι για πρώτη φορά γύρω στα 10,000 άτομα, στην πλειοψηφία τους γυναίκες συμμετείχαν στην 63η Σύνοδο της Επιτροπής για τα Δικαιώματα των Γυναικών του ΟΗΕ, αυτό δείχνει ότι η εξουσία κάθε άλλο παρά καταφέρνει να αποσιωπά τις γυναίκες.
Ο διορισμός σας ως συμβούλου του υπουργείου Εξωτερικών για θέματα Ισότητας δείχνει τη βούληση τουλάχιστον του συγκεκριμένου υπουργείου; Και πώς αυτό μεταφράζεται έμπρακτα (σε νομοθεσίες και πολιτικές);
Ναι, δείχνει την πολιτική βούληση και να υπογραμμίσω ότι η απόφαση ένταξης της διάστασης του φύλου στην εξωτερική πολιτική της Κύπρου είναι απόφαση-ορόσημο από τον Υπουργό Εξωτερικών, κ. Νίκο Χριστοδουλίδη. Ο ρόλος μου θα είναι καθοδηγητικός/ συμβουλευτικός περισσότερο σε πολιτικές που λαμβάνονται από το Υπουργείο Εξωτερικών. Ταυτόχρονα, σε πρακτικό επίπεδο θα μπορέσουμε να συμβάλουμε στη δημιουργία συμβάσεων, τη λήψη αποφάσεων και τη συμμετοχή σε συζητήσεις που γίνονται σε παγκόσμιο, ευρωπαϊκό και περιφερειακό επίπεδο που αφορούν στα δικαιώματα των γυναικών αλλά και να εντάξουμε τη διάσταση του φύλου σε θέματα γενικού ενδιαφέροντος. Με την ευκαιρία να ενημερώσω ότι ως πρώτο βήμα σχεδιάζονται εκπαιδεύσεις με το προσωπικό του Υπουργείου Εξωτερικών για την έννοια της διάστασης του φύλου, αλλά και με τους τρόπους που μπορεί να εφαρμοστεί μεταξύ άλλων στην καθημερινή εργασία τους. Μακροπρόθεσμος στόχος, με σταθερά βήματα, είναι να καταστεί η Κύπρος από τους στρατηγικούς παράγοντες σε παγκόσμιο, ευρωπαϊκό και περιφερειακό επίπεδο στην παγκόσμια προσπάθεια προώθησης των δικαιωμάτων των γυναικών, οικοδομώντας γέφυρες και με άλλα κράτη. Αυτό θα επιτευχθεί μέσα από στρατηγικό σχεδιασμό και υιοθέτηση πολιτικών, μέσω της στοχοθετημένης υλοποίησης δράσεων σε πολλαπλά επίπεδα, ώστε ο λόγος περί ισότητας να εφαρμοστεί.
Όσον αφορά την Κύπρο παρατηρείται σύμφωνα με μελέτες μεγάλο χάσμα μεταξύ γυναικών και ανδρών. Τι λείπει κατά τη γνώμη σας; Είναι θέμα πολιτικής βούλησης;
Υπάρχει χάσμα και αυτό είναι γεγονός. Ναι, η πολιτική βούληση είναι ένας από τους παράγοντες που δύναται να αντιμετωπίσουν τέτοια αρνητικά φαινόμενα. Θεωρώ ότι μέσα από τα χρόνια αυτό άρχισε να αλλάζει και υπάρχει η βούληση σε πολλά επίπεδα. Για παράδειγμα, υπάρχει η απόφαση του Υπουργού Εξωτερικών για την ένταξη της διάστασης του φύλου στην εξωτερική πολιτική, η απόφαση του Υπουργού Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης για νομοσχέδιο που να αφορά την καταπολέμηση όλων των μορφών βίας κατά των γυναικών και η απόφαση της Υπουργού Εργασίας για δημιουργία μονάδας (το σπίτι της γυναίκας) για ολοκληρωμένη πρώτη στήριξη και καθοδήγηση σε γυναίκες θύματα βίας. Ταυτόχρονα θεωρώ ότι υπάρχει και η εμπειρογνωμοσύνη σε άλλα τόσα επίπεδα, η οποία δεν αξιοποιείται ή αξιοποιείται στο ελάχιστο και παρατηρείται συγχρόνως μια πιο ενδυναμωμένη κοινωνία των πολιτών. Θα πρέπει επίσης να δούμε και το ενδεχόμενο αλληλοεπικάλυψης των προσπαθειών όπως και την ανάγκη συνεργασίας. Η ιστορία δείχνει ότι εκεί που υπήρξε στρατηγική συνεργασία υπήρξαν και θετικά αποτελέσματα.