Το 1954 κυκλοφόρησε η πρώτη συλλογή διηγημάτων του Αντώνη Σαμαράκη (1919-2003), ενός από τους μεγαλύτερους σύγχρονους Έλληνες πεζογράφους, το έργο του οποίου είχε διεθνή απήχηση. Η συλλογή παίρνει τον τίτλο της από τον τίτλο του τελευταίου διηγήματος «Ζητείται Ελπίς».

Το 1981 ο Α. Σαμαράκης ήρθε στη Μελβούρνη, όπου έγινε η παρουσίαση της αγγλικής έκδοσης του μυθιστορήματός του «Σήμα κινδύνου», σε μετάφραση από τον Καθηγητή Κλασικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Monash, Gavin Betts. Τότε μου δόθηκε η ευκαιρία να τον γνωρίσω και προσωπικά.
Στα έργα του ο Α. Σαμαράκης διαπραγματεύεται θέματα όπως η ειρήνη, η ελευθερία, η κοινωνική δικαιοσύνη, οι δημοκρατικοί θεσμοί, τα ανθρώπινα δικαιώματα, η απελπισία των νέων, κ.ά.

Παρόλο που η συλλογή διηγημάτων «Ζητείται Ελπίς» απεικονίζει τον προβληματισμό των Ελλήνων στις αρχές της δεκαετίας του 1954, δηλαδή λίγα χρόνια μετά τον αδελφοκτόνο εμφύλιο πόλεμο, κάποια από τα διηγήματα έχουν σήμερα μια επικαιρότητα που καταπλήσσει.
Ενδεικτικά δίνω το ακόλουθο απόσπασμα από το ομότιτλο διήγημα «Ζητείται Ελπίς», ο ήρωας του οποίου βρίσκεται σε καφενείο της Αθήνας, και διαβάζει την απογευματινή εφημερίδα.

«Ήρθε ο καφές. Άναψε τσιγάρο, ήπιε δυο γουλιές, κι άνοιξε την απογευματινή εφημερίδα.
{…} Ύστερα διάβασε άλλα πράγματα: το έλλειμμα του προϋπολογισμού, προαγωγές εκπαιδευτικών, μια απαγωγή, ένα βιασμό, τρεις αυτοκτονίες. Οι δύο για οικονομικούς λόγους. Δύο νέοι, 30 και 32 χρονώ. Ο πρώτος άνοιξε το γκάζι, ο δεύτερος με πιστόλι».

Σε κάποια στιγμή ο θαμώνας του καφενείου έριξε μια ματιά στις μικρές αγγελίες, που άρχιζαν με το ρήμα «ΖΗΤΕΙΤΑΙ». Στη συνέχεια:
«Έβγαλε την ατζέντα του, έκοψε ένα φύλλο κι έγραψε με το μολύβι του:
ΖΗΤΕΙΤΑΙ ελπίς.
Ύστερα πρόσθεσε το όνομά του και τη διεύθυνσή του. Φώναξε το γκαρσόνι. Ήθελε να πληρώσει, να πάει κατευθείαν στην εφημερίδα, να δώσει την αγγελία του, να παρακαλέσει, να επιμείνει να μπει οπωσδήποτε στο αυριανό φύλλο».

Αυτή η σκηνή θα μπορούσε να εκτυλίσσεται και στις ημέρες μας, σε κάποιο καφενείο της Αθήνας. Αφού, εξήντα περίπου χρόνια μετά οι ίδιες συνθήκες επικρατούν, με το έλλειμμα του προϋπολογισμού, με τις βιαιότητες στους δρόμους, με τις αυτοκτονίες νέων για οικονομικούς λόγους, αλλά και τις χειροδικίες στους τηλεοπτικούς σταθμούς, και σε δημόσιους χώρους μεταξύ υποψήφιων βουλευτών.

Ζητείται ελπίς, λοιπόν, και τώρα, μέσα στον προεκλογικό ορυμαγδό των ημερών μας.

ΕΙΚΟΝΑ ΑΠΟΛΥΤΗΣ ΑΔΙΑΛΛΑΞΙΑΣ…

Νεαρός πολιτικός της χώρας, που έδωσε στη Δύση τις λέξεις «πολιτική» και «διάλογος», επέλεξε να καταβρέξει μιαν αντίπαλό του, και να χειροδικήσει εις βάρος μιας άλλης, στο στούντιο τηλεοπτικού σταθμού, την ώρα αναμετάδοσης μιας συζήτησης, προς κατάπληξη και αποτροπιασμό των τηλεθεατών.

Προφανώς ανίκανος να απαντήσει στα σχόλια της πολιτικής του αντιπάλου, αντιπαραβάλλοντας τα δικά του επιχειρήματα, ο εν λόγω πολιτικός πέταξε ένα ποτήρι νερό στο πρόσωπό της, και γρονθοκόπησε επανειλημμένα μιαν άλλη πολιτικό αντίπαλο γιατί προφανώς πήρε το μέρος της συναδέλφου της.

Το επεισόδιο αυτό έκανε τον γύρο στα διεθνή τηλεοπτικά κανάλια, προβάλλοντας τη χειρότερη δυνατή εικόνα για την Ελλάδα. Και αυτό σε μια περίοδο που η χώρα έχει ανάγκη της οικονομικής, αλλά και ηθικής συμπαράστασης, πρώτιστα από την Ευρώπη, και κατ’ επέκταση από τον υπόλοιπο κόσμο.

Το εν λόγω επεισόδιο μπορεί να χαρακτηρισθεί ως ακραία περίπτωση, είναι όμως ενδεικτικό του κλίματος έντασης που επικρατεί μεταξύ των πολιτικών κομμάτων, τα οποία όπως και στις εκλογές της 6ης Μαΐου, στάθηκε αδύνατο να συμφωνήσουν στη διεξαγωγή ενός πολιτισμένου διαλόγου, στον οποίο θα είχαν την ευκαιρία να υποστηρίξουν τα θετικά σημεία των προγραμμάτων τους, για να δώσουν τη δυνατότητα στο εκλογικό σώμα να κάνει τις επιλογές του.

Πολιτισμένους διαλόγους βλέπουμε να γίνονται εδώ στην Αυστραλία, χωρίς να ανεβαίνουν οι τόνοι, και χωρίς να παραβιάζονται τα προσχήματα. Και διερωτόμαστε, ακόμη και θλιβόμαστε, εμείς οι απόδημοι γιατί και στη γενέτειρά μας, κοιτίδα της πολιτικής σκέψης και του έλλογου διαλόγου, να μην μπορεί να γίνεται με νηφαλιότητα μια πολιτισμένη δημόσια συζήτηση, χωρίς φραστική βία, προπηλακισμούς, ακόμη και χειροδικίες.

Σε μια περίοδο που η χώρα διέρχεται μια από τις δυσκολότερες μεταπολεμικές της περιόδους, και που άσχετα ποιο κόμμα θα υπερισχύσει στις εκλογές, το μέλλον της θα εξαρτηθεί από την καλή θέληση των Ευρωπαίων εταίρων της, σκηνές βαρβαρότητας όπως εκείνη στον τηλεοπτικό σταθμό του ΑΝΤ1, με πράξεις βιαιοπραγίας και χειροδικίας, προβάλλουν στον υπόλοιπο κόσμο μια εικόνα απόλυτης αδιαλλαξίας…

…ΚΑΙ ΑΓΕΦΥΡΩΤΗΣ ΔΙΧΟΝΟΙΑΣ

Το επεισόδιο στο στούντιο του τηλεοπτικού καναλιού ΑΝΤ1 δεν αποτελεί μια μεμονωμένη πράξη παράνοιας, αλλά ένδειξη μιας διχόνοιας που ξεκινάει μεν από τα πολιτικά κόμματα, αλλά φαίνεται να παίρνει και ενδημικές διαστάσεις.

Φοβάμαι πως η χώρα οδεύει προς έναν εθνικό διχασμό, παρόμοιο με εκείνον που την οδήγησε η διαφωνία μεταξύ του βασιλιά Κωνσταντίνου και του Πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου (1914-1918), συνέπεια του οποίου ήταν η Μικρασιατική Καταστροφή του 1922.
Ένα άλλο ιστορικό προηγούμενο ήταν η διχόνοια στην αρχή, και ο εμφύλιος πόλεμος στη συνέχεια, μεταξύ των στρατιωτικών και των πολιτικών το 1823-1824, που λίγο έλειψε να σημάνει το τέλος της Ελληνικής Επανάστασης.

Αξίζει να δούμε πώς περιγράφει τα γεγονότα εκείνα ο Απόστολος Ε. Βακαλόπουλος, Καθηγητής Ιστορίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, στο βιβλίο του «Νέα Ελληνική Ιστορία, 1204-1985» (σελ. 185):
Εμφύλιος πόλεμος – φάσεις του
«Μετά τον σχηματισμό του νέου εκτελεστικού (της νέας κυβερνήσεως) η αντίθεση πολιτικών-στρατιωτικών μεταφέρεται μέσα στους κόλπους του σώματος (εννοεί την Β΄ Εθνική Συνέλευση του Άστρους τον Μάρτιο του 1823) και εκδηλώνεται έντονα, ιδίως ανάμεσα στις πιο δυναμικές προσωπικότητες των δύο παρατάξεων, ανάμεσα στον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο και τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη.

Η εξέλιξη των πραγμάτων οδηγεί και πάλι στην αντίθεση του εκτελεστικού-βουλευτικού. Τη φορά όμως αυτή τα συγκρουόμενα ατομικά και κομματικά συμφέροντα, οι εγωισμοί, ο φθόνος, οι ασίγαστες μωροφιλοδοξίες, καθώς και οι κοινωνικές αντιθέσεις, οδηγούν ακράτητα προς τη ρήξη. Έτσι η Συνέλευση, που τερματίζει τις εργασίες της στις 18 Απριλίου, αφήνει τους σπόρους των δύο εμφύλιων πολέμων που άνοιξαν τις πόρτες στον Ιμπραΐμ».
Τον εμφύλιο πόλεμο, στα μέσα της Επανάστασης», ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός τον περιγράφει ως ακολούθως στις στροφές 142-147 του ποιήματός του «Ύμνος εις την Ελευθερίαν»:

Απ’ εσάς απομακραίνει
κάθε δύναμη εχθρική,
αλλά ανίκητη μια μένει
που τες δάφνες σας μαδεί.

Μία, που όταν ωσάν λύκοι
ξαναρχόστενε ζεστοί,
κουρασμένοι από τη νίκη,
Αχ! Τον νουν σας τυραννεί.

Η Διχόνοια που βαστάει
ένα σκήπτρο η δολερή
καθενός χαμογελάει,
‘πάρ’ το’, λέγοντας, ‘και συ’.

Κειο το σκήπτρο που σας δείχνει
έχει αλήθεια ωραία θωριά.
Μην το πιάστε, γιατί ρίχνει
εισέ δάκρυα θλιβερά.

Από στόμα οπού φθονάει,
παλληκάρια, ας μην ’πωθεί,
πως το χέρι σας κτυπάει
του αδελφού την κεφαλή.

Μην ειπούν στο στοχασμό τους
τα ξένα έθνη αληθινά:
«Εάν μισούνται ανάμεσό τους
δεν τους πρέπει ελευθεριά».

Η επικαιρότητα των παραπάνω στροφών από τον «Ύμνο εις την ελευθερίαν» του Διονύσιου Σολωμού είναι καταπληκτική. Οι στίχοι «πως το χέρι σας κτυπάει / του αδελφού την κεφαλή» λες και γράφτηκαν για το επεισόδιο στον τηλεοπτικό σταθμό του ΑΝΤ1.

Όσο για τους στίχους «Εάν μισούνται ανάμεσό τους / δεν τους πρέπει ελευθεριά», θα μπορούσαν να τους επικαλεσθούν, με όλο τους το δίκαιο, οι Ευρωπαίοι εταίροι της Ελλάδας, γιατί με ελευθερία ισοδυναμεί για την Ελλάδα η έξοδος από την οικονομική κρίση, και η αποφυγή της χρεοκοπίας, που μόνο με τη συμπαράσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα μπορούσαν να επιτευχθούν. Για την επίτευξη αυτών των στόχων απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ομόνοια σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο, όχι το αδελφοκτόνο μίσος.

Αλήθεια, πόσα θα μπορούσαν να διδαχθούν οι πολιτικοί της Ελλάδας αν, μεταξύ άλλων, εντρυφούσαν και λίγο στην πλούσια λογοτεχνία μας και στην ιστορία του έθνους μας.
Επίκαιρη, λοιπόν, η αγγελία του Αντώνη Σαμαράκη «ΖΗΤΕΊΤΑΙ Ελπίς». Και εγώ θα πρόσθετα: «Επειγόντως»…