Μετά από την οικονομική κρίση του 2008-2009, η διεθνής οικονομία βρίσκεται σε ανοδική πορεία. Παράλληλα όμως, σύμφωνα με διεθνή στατιστικά στοιχεία, κατά την περίοδο 2010 – 2019 έχει παρατηρηθεί διεύρυνση της ανισότητας μεταξύ των πλουσίων και φτωχών πολιτών σε πολλές χώρες.
Η πρόκληση για τα δημοκρατικά καθεστώτα της εποχής μας είναι να πετύχουν μια εξισορρόπηση μεταξύ της εύρωστης οικονομίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης, η οποία μπορεί να εξασφαλίσει μια πιο δίκαιη κατανομή του εθνικού πλούτου μεταξύ των πολιτών τους.
Όταν στόχος των κρατών δεν είναι η σύνεση και η εξεύρεση λύσεων, αλλά η οικονομική επικράτηση μιας ολοένα μικρότερης ομάδας πολιτών, οι κοινωνικές δομές που θα προκύψουν θα έχουν ως βάση την εξυπηρέτηση των συμφερόντων της πλουτοκρατικής τάξης.
Σύμφωνα με την εφημερίδα Η Καθημερινή (2/11/18) οι δύο μεγαλύτερες τράπεζες της Ελβετίας εξέδωσαν πρόσφατα σχετικές εκθέσεις: η UBS για τους δισεκατομμυριούχους, και η Credit Suisse για τους εκατομμυριούχους.
Η UBS υπολογίζει πως οι 2158 δισεκατομμυριούχοι του Πλανήτη έχουν περιουσία 8,9 τρισεκατομμύρια δολάρια, ενώ η Credit Suisse αναφέρει ότι ο συνολικός πλούτος στον κόσμο αυξήθηκε μέσα στα τελευταία 18 χρόνια από τα 117 στα 317 τρισεκατομμύρια δολάρια. Επίσης τονίζει ότι από το 2007 και εντεύθεν το πλουσιότερο 10% του παγκόσμιου πληθυσμού ελέγχει το 85% του συνολικού πλούτου.
Στην εποχή μας έχει επικρατήσει η αντίληψη πως ο καπιταλισμός προάγει την παραγωγή των αγαθών που έχει ανάγκη μια κοινωνία, και ως εκ τούτου αποτελεί ένα αποτελεσματικό οικονομικό σύστημα, παραβλέποντας τις αρνητικές κοινωνικές επιπτώσεις του.
Το καπιταλιστικό σύστημα είναι κατακριτέο και για το λόγο ότι πάντα μεταθέτει για την επόμενη ημέρα τη φροντίδα για τη διόρθωση πραγμάτων που δεν λειτουργούν αποτελεσματικά, αντί να μεριμνά για τη μείωση, αν όχι την εξάλειψη, των οικονομικών ανισοτήτων και των κοινωνικών επιπτώσεών τους.
Η Κριστίν Λαγκάρντ, Γενική Διευθύντρια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, σε πρόσφατη ομιλία της στη βιβλιοθήκη του αμερικανικού Κογκρέσου στην Ουάσινγκτον, απηύθυνε έκκληση για την ανανέωση της διεθνούς συνεργασίας, εκφράζοντας το φόβο πως έρχεται μια νέα «εποχή της οργής», κατά την οποία οι ανισότητες θα ξεπερνούν κατά πολύ τις ανισότητες της «χρυσής εποχής» του καπιταλισμού κατά τον 19ο αιώνα.
Επίσης δήλωσε ότι είναι εφικτή μια νέα «εποχή της εφευρετικότητας», κατά την οποία οι οικονομίες θα ωφελούνται από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, καθώς και από την καλύτερη ένταξη των γυναικών στον τομέα της εργασίας, ενώ οι μεγάλες εταιρείες θα επιδεικνύουν κοινωνική ευθύνη.
Η Εφημερίδα των Συντακτών, σε άρθρο της με τίτλο «Η φτώχεια τσακίζει την εργατική τάξη», 5/12/18, αναφέρει τα ακόλουθα:
{…} Η εργασία –ειδικά η μισθωτή– δεν φέρνει πλούτο, όπως πίστευαν πολλοί κάποτε, αλλά φτώχεια. Αντίθετα, η στυγνή εκμετάλλευση της εργασίας άλλων είναι αυτή που παράγει πλούτο, αλλά για τους λίγους.
{…} Περισσότεροι από 500 χιλιάδες Βρετανοί εργαζόμενοι πέρασαν την τελευταία πενταετία το κατώφλι της φτώχειας –αν και είχαν δουλειά– σύμφωνα με μελέτη που πραγματοποίησε η ανεξάρτητη οργάνωση Joseph Rowntree Foundation, η οποία εργάζεται για τη μείωση της φτώχειας
{…} Ο αριθμός των εργαζομένων που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας στην Βρετανία έφτασε πέρυσι τα 4 εκατομμύρια, και αυξάνεται πλέον ταχύτερα απ’ ότι η απασχόληση. Οι πολίτες αυτοί, αν και εργάζονται, δεν κερδίζουν αρκετά προκειμένου να καλύψουν βασικές ανάγκες τους, όπως κατοικία, διατροφή, και ένδυση.
Η ΔΙΑΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΝΤΑΒΟΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ
Σε διάσκεψη που έγινε στην πόλη Νταβός της Ελβετίας τον Ιανουάριο του 2019, η μη κυβερνητική οργάνωση Oxfam της Βρετανίας έθεσε το αίτημα για μεγαλύτερη φορολόγηση των πλουσίων και για τις μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας.
Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Oxfam, 26 πρόσωπα διαθέτουν τόσο χρήμα όσο τα 3,8 δισεκατομμύρια των φτωχότερων κατοίκων του Πλανήτη.
Η Εφημερίδα των Συντακτών, στην έκδοση της 5ης Φεβρουαρίου 2019, σε άρθρο της με τίτλο «Φυλετικό» το οικονομικό χάσμα πλούσιων – φτωχών», αναφέρεται στην οικονομική ανισότητα στις ΗΠΑ, την οποία χαρακτηρίζει ως ‘βραδυφλεγή βόμβα της αμερικανικής κοινωνίας’.
Μεταξύ άλλων, στο εν λόγω άρθρο της η Εφημερίδα των Συντακτών αναφέρει πως η επικράτηση του οικονομικού νεοφιλελευθερισμού στα τελευταία 30 χρόνια έκανε ακόμη χειρότερα τα πράγματα, καθώς εκτόξευσε σε πρωτόγνωρα ύψη το χάσμα μεταξύ των πολύ πλούσιων Αμερικανών και των φτωχών, ταυτόχρονα δε επιδείνωσε και την φυλετική οικονομική ανισότητα.
Για να υποστηρίξει την άποψή της αυτήν, η εφημερίδα αναφέρει ότι από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, ο μέσος πλούτος των οικογενειών λευκών Αμερικανών αυξήθηκε από 105.300 δολάρια στα 140.000 δολάρια, ενώ την ίδια περίοδο το ετήσιο εισόδημα των οικογενειών των μαύρων Αμερικανών και των Λατινοαμερικανών παρέμεινε σταθερά κάτω από τα 10.000 δολάρια.
Η εφημερίδα Το Βήμα, στην έκδοση της 6ης Απριλίου 2019, αναφέρεται σε πρόσφατη έρευνα για τις οικονομικές ανισότητες, στην οποία είχαν πάρει μέρος διεθνούς φήμης οικονομολόγοι.
Σύμφωνα με την έρευνα εκείνη οι εισοδηματικές ανισότητες και στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, παρόλο που το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο παραμένει πιο προστατευτικό από το αμερικανικό.
Συγκεκριμένα, η εν λόγω έρευνα κατέληξε στο ακόλουθο συμπέρασμα: «Η Ευρώπη είναι η μοναδική από τις πέντε ηπείρους του Πλανήτη που αντιστάθηκε στην αύξηση των ανισοτήτων σε ό,τι αφορά την εξέλιξη των εισοδημάτων των ανθρώπων από τη δεκαετία του 1980. Συγκριτικά με το αντίστοιχο αμερικανικό, το σύστημα κοινωνικής προστασίας της Ευρώπης αποδείχθηκε πολύ πιο προστατευτικό για τον πολίτη».
ΑΝΗΣΥΧΟΥΝ ΚΑΠΟΙΟΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ ΔΙΣΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΟΥΧΟΙ
Στις τάξεις των πλουσίων υπάρχουν και κάποιοι που βλέπουν με ανησυχία να διευρύνεται το χάσμα μεταξύ των δισεκατομμυριούχων και των φτωχών, ένας από τους οποίους είναι ο Αμερικανός Ρέι Ντάλιο, η περιουσία του οποίου ανέρχεται στα 18,4 δισεκατομμύρια δολάρια.
Σε πρόσφατη δήλωσή του, σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας Τα Νέα (16/4/19), ο Ρέι Ντάλιο έκανε τα ακόλουθα σχόλια:
{…} Αν ήμουν Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών θα κήρυττα τη χώρα σε κατάσταση εθνικής ανάγκης.
{…} Όπως όλοι γνωρίζετε, εγώ προσωπικά είμαι ένας καπιταλιστής. Παρά ταύτα πιστεύω ότι ο καπιταλισμός έχει υποστεί βλάβη, και είναι επείγον να αναθεωρηθεί.
{…} Βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη στιγμή. Μπορούμε να μειώσουμε την ανισότητα συνεργαζόμενοι όλοι μαζί, μπορούμε να αφήσουμε τα πράγματα να κυλήσουν μόνα τους. Τότε, όμως, θα βρεθούμε αντιμέτωποι με μια σύγκρουση μεταξύ πλουσίων και φτωχών, ανάλογη με αυτήν που γνώρισε η ανθρωπότητα τη δεκαετία του 1930 και οδήγησε στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Σύμφωνα με τον Ρέι Ντάλιο, πρωταρχική ανάγκη στις ΗΠΑ, και γενικότερα στον κόσμο της Δύσης, είναι να ανακτήσουν οι άνθρωποι μεγαλύτερο μερίδιο στην εθνική ευημερία, μεγαλύτερο μερίδιο στον πλούτο που μοιράζονται όλο και λιγότεροι.
Μόνο έτσι θα περιοριστεί η οικονομική αβεβαιότητα, αλλά και θα δοθούν στους νέους καλύτερες ευκαιρίες για εκπαίδευση, και ως εκ τούτου προοπτικές για προσωπική ανέλιξη.
Ενδιαφέρουσα είναι και η περίπτωση ενός άλλου Αμερικανού κροίσου, του Γουόρεν Μπάφετ, ο οποίος είχε προηγηθεί του Ρέι Ντάλιο, και παραμένει σταθερά ο τρίτος πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου, η περιουσία του οποίου ανέρχεται στα 87 δισεκατομμύρια δολάρια.
Σύμφωνα με δημοσιεύματα εφημερίδων, ο Γουόρεν Μπάφετ είχε γίνει έξω φρενών όταν διαπίστωσε πως ο ίδιος φορολογούταν με χαμηλότερο συντελεστή από ότι η Γραμματέας του!
Διακεκριμένοι οικονομολόγοι, εδώ και χρόνια, επισημαίνουν ότι από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι, και ότι η μεσαία τάξη χάνει σταθερά ό,τι με αγώνες και αίμα κατέκτησε κατά τη διάρκεια του εικοστού αιώνα.
Επίσης τονίζουν ότι η εξεύρεση εργασίας δεν σημαίνει και αποφυγή της φτώχειας, καθώς και ότι αναδύεται μια νέα κοινωνική τάξη, αυτή των φτωχών εργαζομένων, συνήθως σε θέσεις «ευέλικτης» εργασίας.
Πρόσφατα, συγκεκριμένα στις 14-5-19, η εφημερίδα Το Βήμα σε δημοσίευμά της με τίτλο «Μειώνονται οι δισεκατομμυριούχοι παγκοσμίως» αναφέρει πως σύμφωνα με τα στοιχεία του οργανισμού Wealth-X οι δισεκατομμυριούχοι του κόσμου από τις 2.754 το 2017 μειώθηκαν στις 2.604 το 2018.
Στο εν λόγω άρθρο αναφέρεται πως η μείωση αυτή οφείλεται εν μέρει στην επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας. Σε αντίθεση όμως το άρθρο τονίζει πως οι ΗΠΑ ήταν η μοναδική χώρα του κόσμου στην οποία το 2018 σημειώθηκε αύξηση –και όχι μείωση– του αριθμού των δισεκατομμυριούχων.
Ενόψει αυτής της εξέλιξης, το σχόλιο του Ρέι Ντάλιο ότι πρωταρχική ανάγκη στις ΗΠΑ, και γενικότερα στον κόσμο της Δύσης, είναι να ανακτήσουν οι άνθρωποι μεγαλύτερο μερίδιο στην εθνική ευημερία, αποκτά μεγαλύτερη βαρύτητα.