Ευθύς εξαρχής ας ετυμολογήσουμε –να βρούμε τη ρίζα- της λέξη μας Χορηγία. Είναι σύνθετη λέξη και προέρχεται από δύο λέξεις: Χορός και ηγούμαι. Χορηγός είναι αυτός ηγείται = που οδηγάει το χορό. Η πράξη αυτή ονομάστηκε Χορηγία. Ο χορηγός ήταν αυτός που πλήρωνε –με δικά του χρήματα– να εκπαιδεύσει τους ηθοποιούς και χορευτές για τις θεατρικές παραστάσεις στην Αθήνα στις μεγάλες γιορτές της Pολιτείας: τα Παναθήναια, τα Ελευσίνια Μυστήρια, τα Διονύσια και τα Ανθεστήρια. Οι χορηγοί αναλάμβαναν όλα τα έξοδα των εκδηλώσεων αυτών.
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ
Η χορηγία ως θεσμός επινοήθηκε και υιοθετήθηκε για πρώτη φορά στην Αθηναϊκή Δημοκρατία του Κλεισθένη, στα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ. Απέδωσε, όμως, καρπούς και έγινε πραγματικότητα τον 5ο αιώνα π.Χ., στο Χρυσό Αθηναϊκό Αιώνα του Περικλή. Η χορηγία αρχικά αφορούσε αποκλειστικά την οικονομική υποστήριξη των τεχνών και του θεάτρου.
Οι χορηγίες δίνονταν για τις τέσσερις σημαντικές κοινωνικές λειτουργίες στην Αθήνα ήτοι τη Χορηγία: Α) για τη Γυμνασιαρχία, δηλαδή για την εκπαίδευση των εφήβων για τους γυμνικούς αγώνες στα Παναθήναια και τις άλλες γιορτές, Β) την Τριηραρχία, δηλαδή τη συντήρηση μιας τριήρους – ενός πλοίου, Γ) την Εστίαση, την προσφορά δηλαδή φαγητού σε όλα τα μέλη της φυλής την ημέρα της μεγάλης γιορτής των Παναθηναίων και των Διονυσίων, και Δ) την Ιπποτροφία, τη διάθεση δηλαδή και την εκτροφή ίππων για το στρατό ή για τις μεγάλες γιορτές. Με τους χορηγούς και τη χορηγία μπόρεσε η Αθηναϊκή Δημοκρατία να γίνει δυνατή η οικονομική ευημερία της Ελληνικής Πόλης-Κράτους.
ΠΩΣ ΟΡΙΖΟΝΤΑΝ ΟΙ ΧΟΡΗΓΟΙ;
Η χορηγία ήταν υποχρεωτική με νόμο για τους 120 πιο εύπορους πολίτες από κάθε μία από τις δέκα φυλές της Αθήνας. Με τη νομοθετική υποχρέωση της χορηγίας, οι Αθηναίοι αναδείκνυαν τη σημασία της συνδρομής αναλογικά με τη δυνατότητα των συμπολιτών τους, έτσι ώστε όλοι οι πολίτες να μπορούνε να μορφώνονται και να απολαμβάνουν τα αγαθά μιας ευημερούσας κοινωνίας χωρίς κοινωνικούς αποκλεισμούς.
Ως πολίτες όλοι και χάρη στη μόρφωσή τους – όπως στα θέατρα – μπορούσαν να έχουν ελεύθερη σκέψη και βούληση χωρίς να είναι εξαρτημένοι ούτε από τους δημαγωγούς, ούτε από τους οικονομικά εύπορους Αθηναίους. Η χορηγία των τεχνών στόχευε κυρίως στην κοινωνική και πολιτιστική προσφορά με όφελος όλων, αλλά και ο χορηγός προβαλλόταν για την προσφορά του με την αναγραφή του ονόματός του σε ειδικές στήλες σε περίοπτα σημεία της πόλης.
ΧΟΡΗΓΟΣ =ΕΥΕΡΓΕΤΗΣ
Ο θεσμός της χορηγίας θεωρούνταν ως άθλος ευεργεσίας και εθνικής προσφοράς. Μία φωνή που προέρχεται από την εποχή αυτή και επαινεί δεόντως το θεσμό της χορηγίας είναι αυτή του Αριστοτέλη ο οποίος στο βιβλίο του Πολιτικά λέει ότι «καμιά πολιτεία δεν μπορεί να θεωρηθεί άριστη χωρίς την ανάλογη χορηγία».
Η αρχαία Αθήνα ήταν η μοναδική πόλη στην ιστορία όλης της ανθρωπότητας, όπου πέρα από την άμεση δημοκρατία υπήρχε και ο θεσμός των παραπάνω λειτουργιών. Αυτές όλες ήταν υποχρεωτικές για τους πιο εύπορους πολίτες οι οποίοι έγιναν πλούσιοι με τη εργατικότητα και τη διορατικότητά τους, αλλά και κάποια τύχη μέσα στην Πολιτεία που ζουν όλοι ως πολιτισμένο σύνολο, μια και τα πλούτη τους αυτά δεν θα μπορούσαν να τα κάνουν όλοι στην έρημο της Σαχάρας.
Εξάλλου, οι χορηγίες αυτές ήταν ένα μικρό μέρος του πλούτου που είχαν αποκτήσει μέσα στην Πολιτεία της Αθήνας. Με τον τρόπο αυτό οι άποροι μπορούσαν να απολαμβάνουν τα αγαθά μιας κοινωνίας που ευημερούσε, χωρίς κοινωνικούς αποκλεισμούς που επιβάλλει η άνιση κατανομή του πλούτου στο κοινωνικό σύνολο. Η ιστορία μας μνημονεύει αρκετούς επώνυμους χορηγούς, όπως ο Θεμιστοκλής, ο Περικλής και πολλοί άλλοι, οι οποίο συνέβαλαν στην αίγλη της Αθήνας.
Στους ποιητικούς αγώνες ο πρώτος νικητής χορηγός έπαιρνε ως έπαθλο ένα χάλκινο τρίποδα, όπου αναγράφονταν τα ονόματα του επώνυμου άρχοντα, του χορηγού, του ποιητή και του δράματος. Έτσι γνωρίζουμε σήμερα μερικά από τα αποτελέσματα αυτών των αγώνων. Να πούμε επίσης πως οι ποιητές έπαιρναν ως βραβείο ένα βόδι, έναν αμφορέα κρασιού και έναν τράγο. Αλήθεια, πώς αλλάζουν οι καιροί!
Ο θεσμός της χορηγίας ξαπλώθηκε προοδευτικά από την Αθήνα στην Αίγινα, τη Θήβα, τον Ορχομενό και άλλες ελληνικές πόλεις, καθώς και στα παράλια της Μικρά Ασίας.
ΚΑΙ ΜΙΑ ΕΥΣΗΜΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ
Η χορηγία πέρασε ως πολιτισμικό αγαθό και στα Ρωμαϊκά χρόνια. Οι Ρωμαίοι την παραπάνω Εστίαση, όπου όλοι έτρωγαν, έπιναν και χόρευαν -χάρη σε κάποια χορηγία- την ονόμασαν με το δικό τους τρόπο και προφορά Φεστιβάλ, γιατί η ελληνική λέξη εστίαση φαίνεται πως λεγόταν με ένα δασύ τρόπο ως Φεστίαση και έτσι έφτασε μέχρι σήμερα η Εστίαση και το Εστιατόριο κ.ά., να γράφονται με δασεία.
Μια δασεία να έχει μια τόση πολιτισμική ιστορία! Σκεφτείτε μόνο πόσα μεγάλα διεθνή θεατρικά, αθλητικά, κινηματογραφικά, λαογραφικά, μουσικά και τόσα άλλα Φεστιβάλ έχουμε που όλα προήλθαν από τη δόκιμη λέξη μας Εστίαση που έγινε Φεστιβάλ, μία πολυσήμαντη λέξη μας σήμερα!
Η ΧΟΡΗΓΙΑ ΣΗΜΕΡΑ
Ο σύγχρονος θεσμός της χορηγίας εξελίχθηκε στην ηπειρωτική Ευρώπη ως sponsoring από το ελληνικό ρήμα σπένδω από όπου έχουμε τη σπονδή = μία τελετουργική πράξη όπου έχυναν κρασί στη γη από κάποιο αγγείο προς τιμή των θεών. Από εδώ σήμερα εμείς κάναμε το… σπόνσορα, δηλαδή το χορηγό μιας δωρεάς για χάρη του κοινωνικού συνόλου, αλλά έχουμε τις ελληνικές λέξεις μας χορηγός και χορηγία!
Στην Ελλάδα σήμερα τους χορηγούς τους ονομάσαμε ευεργέτες -που υπάρχουν πολλοί– οι οποίοι όντως έχουν ευεργετήσει τη χώρα μας πολύ και οι ευεργεσίες τους εκτιμούνται δεόντως σε πάρα πολλούς τομείς. Αυτό είναι ένα άλλο θέμα να αναπτυχθεί σε ένα άλλο Σκεπτόγραμμα. Αλλά να τονίσουμε όμως και πάλι πως οι πρωτότυπες και πολιτισμένες, αλλά και αξιόλογες ιδέες του Κλεισθένη είναι – ελαφρώς αλλαγμένες – αλλά ζωντανές μέχρι σήμερα!