Την είδηση για την επιστροφή του ιστορικού Capitol Theatre επί της Swanston Street καλωσόρισε με ενθουσιασμό σύσσωμος ο επιχειρηματικός, ακαδημαϊκός και καλλιτεχνικός κόσμος της πόλης μας.

Και δικαιολογημένα. Το κτίριο που τελεί υπό την αιγίδα του Οργανισμού Προστασίας Πολιτιστικής Κληρονομιάς Μελβούρνης (National Trust), άνοιξε τις πόρτες του την περασμένη εβδομάδα, για πρώτη φορά μετά από πέντε χρόνια. Εκτός από τη λειτουργία του ως σινεμά -όπως και ξεκίνησε το 1924- αναμένεται να αναδειχθεί εκ νέου σε μείζον πολιτιστικό κέντρο της πόλης.

Όταν πρωτοκτίστηκε, το Capitol Theatre θεωρείτο ένα από τα πρώτα και μεγαλύτερα του είδους του σε ολόκληρο το νότιο ημισφαίριο. Η δημοφιλία του όμως πήρε σταδιακά φθίνουσα πορεία με την είσοδο της τηλεόρασης και της μοντέρνας τεχνολογίας στον κόσμο της ψυχαγωγίας, ιδίως από τη δεκαετία του ’50 και έπειτα.
Προχωρώντας στο πρόσφατο παρελθόν, οι εγκαταστάσεις αγοράστηκαν από το Πανεπιστήμιο RMIT το 1999 που τις χρησιμοποιούσε κυρίως ως χώρους διαλέξεων, ενώ το κτίριο παρέμενε κλειστό από το 2014.

Σήμερα, κατόπιν εντατικών εργασιών ανακαίνισης δύο χρόνων κόστους άνω των $20 εκατ. -χάρη στη στήριξη της πολιτειακής κυβέρνησης αλλά και ιδιωτών- το Capitol Theatre επανέρχεται δυναμικά, έτοιμο να φιλοξενήσει από κινηματογραφικές προβολές και φεστιβάλ, μέχρι συνέδρια και εκπαιδευτικές δραστηριότητες.

Οι προσδοκίες για το λαμπρό μέλλον του διατηρητέου κτιρίου φιγουράρουν τον τελευταίο καιρό σε δημοσιογραφικές αναφορές, που αποτίουν φόρο τιμής στο αρχιτεκτονικό δίδυμο από τις ΗΠΑ που το σχεδίασε, το ζεύγος Walter Burley Griffin and Marion Mahony Griffin, γνωστοί επίσης ως ‘σχεδιαστές’ της Καμπέρας. Όμως υπάρχει μια αισθητή απουσία: η αναφορά στον ρόλο του ανθρώπου που παρήγγειλε την ανέγερση του Capitol Theatre, του Ελληνοαυστραλού επιχειρηματία Αντώνη Λεκατσά (Anthony Lucas).

Ο διακεκριμένος συγγραφέας Arnold Zable, που έχει ερευνήσει διεξοδικά τις απαρχές του Capitol Theatre, μας θυμίζει την αποσιωπημένη ιστορία.

“Βρίσκω ενδιαφέρον το γεγονός ότι κανείς δεν αναφέρεται σε αυτό το κομμάτι της ιστορίας. Το μόνο που ακούς είναι για τους Griffins” λέει ο Zable.

“Στην πλήρη μορφή της ιστορίας φιγουράρει ο Ιθακήσιος μετανάστης, Αντώνης Λεκατσάς. Ήταν μια διορατική συνεργασία μεταξύ αυτού και των Griffins και δεν θα μπορούσαν να το είχαν φέρει εις πέρας χωρίς την προθυμία του να αναλάβει το [επιχειρηματικό] ρίσκο…”

Ο Αντώνης Λεκατσάς (Anthony Lucas)

Ο Αντώνιος Λεκατσάς (Anthony Lucas) με τη σύζυγό του Margaret Wilson. Φωτο: State Library of Victoria

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ-ΚΛΕΙΔΙ ΓΙΑ ΤΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΑΡΙΣΤΟΥΡΓΗΜΑ

Ο Zable πρωτάκουσε για τον Αντώνη Λεκατσά (το όνομά του προτού το αλλάξει σε Anthony Lucas), σε μια από τις συχνές του επισκέψεις στην Ιθάκη, τόπο καταγωγής της συζύγου του.

“Ο παππούς της Ντόρας από τη μεριά της μητέρας της ήταν από το χωριό Εξωγή” εξηγεί.

“Άρχισα να αγαπώ αυτό το χωριό και την Ιθάκη και ξεκίνησα να μιλώ με τον κόσμο καταγράφοντας ιστορίες. Μία από τις ιστορίες που άκουσα ήταν για τον Αντώνιο Λεκατσά που γεννήθηκε εκεί.

“Ήταν γιος του παπά του χωριού και ήρθε στη Μελβούρνη στη δεκαετία του 1880 και κατέληξε να γίνει αυτό που θα αποκαλούσα ο βασιλιάς των παλατιών του καφέ στη Μελβούρνη”.

Ο Zable αναφέρεται σε μια εποχή που το όνομα Lucas πρωτοστατούσε στον χώρο της καφεστίασης, με τον ίδιο ιδιοκτήτη τριών από τα μεγαλύτερα καφέ-εστιατόρια της πόλης: τα Paris και Vienna (αργότερα Australia) Cafes επί της Collins Street, αλλά και το Town Hall Cafe στο σημείο όπου βρίσκεται σήμερα το Capitol Theatre επί της Swanston Street.

Συνεχίζει περιγράφοντας τα καφέ αυτά ως πιστά αντίγραφα παλατιών! Και μάλλον κυριολεκτεί…

“[…]ήταν καταπληκτικά, τρεις όροφοι ψηλά, είχαν Γάλλους σεφ, καπνιστήρια, μπουντουάρ για τις γυναίκες, δωμάτια για παίξιμο χαρτιών, κάθε είδους χώρο… Υπήρχαν και άλλοι βέβαια, συμπεριλαμβανομένων Ελλήνων, που είχαν στην ιδιοκτησία τους τέτοια καφέ όμως ο Λεκατσάς ξεχώριζε. Ήταν ιδιοκτήτης τριών. Φανταστείτε λίγο ενδεικτικά ότι το Town Hall Cafe μπορούσε να φιλοξενήσει περίπου 600 θαμώνες!”

Και αυτά ήταν μόνο τα επιχειρηματικής φύσης κατορθώματα του Λεκατσά, που ας μην ξεχνάμε ήρθε στην Αυστραλία ως νεαρός ενήλικας μετανάστης χωρίς… δολάριο στην τσέπη.

Ανέπτυξε όμως και δράση στον δημόσιο βίο. Πρωτοπόρος στην παροικία, υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Κοινότητας Μελβούρνης το 1897 , την οποία και υπηρέτησε ως πρόεδρος για τρεις θητείες.

Δεν ξέχασε ποτέ από πού ξεκίνησε και φρόντιζε να κάνει τακτικά δωρεές σε ιδρύματα και φιλανθρωπικούς σκοπούς.

Το 1916, μαζί με μια ομάδα συμπατριωτών ξεκίνησε τη Φιλανθρωπική Ένωση Ιθακησίων, που είχε αρχικό στόχο να βοηθήσει νεοφερμένους από το νησί και την Ελλάδα γενικότερα, ενώ μερικά χρόνια αργότερα διορίστηκε επίτιμος γενικός πρόξενος της Ελλάδας στο Σίδνεϊ (1923-1926) και τη Μελβούρνη (1931-1946).

Βέβαια, το ομολογουμένως εντυπωσιακό βιογραφικό του δεν σημαίνει ότι ξέφυγε από εκδηλώσεις φόβου απέναντι στον “ξένο”.

Το μυθιστόρημα του Zable ‘Sea of Many Returns’ -με τον Λεκατσά να είναι ένας από τους χαρακτήρες- σκιαγραφεί το κυρίαρχο ξενοφοβικό αίσθημα της εποχής.

Το 1915, το Vienna Cafe του Λεκατσά στοχοποιήθηκε από μια παρέα μεθυσμένων στρατιωτών επειδή έφερε ‘το όνομα του εχθρού’. Πετροβόλησαν τις εγκαταστάσεις και απείλησαν τους θαμώνες. Όμως ο επιχειρηματίας δεν το έβαλε κάτω. Ξεκινώντας την πρώτη του συνεργασία με τους Griffins, προσέλαβε τους αρχιτέκτονες από το Chicago για να ανακαινίσει το κατάστημα, που ξανάνοιξε το 1916 με την ονομασία Australia Cafe αυτή τη φορά.

“Δημιούργησαν αυτό το καταπληκτικό μέρος που πολλοί θεωρούν ορόσημο στην μοντέρνα αρχιτεκτονική της Αυστραλίας” σχολιάζει ο Zable, που έχει συμπεριλάβει μάλιστα στο βιβλίο του μια λεπτομερή περιγραφή του καφέ.

Και τα καλύτερα έμελλε να έρθουν…

Υπό την καθοδήγηση του Λεκατσά, οι Griffins κατεδάφισαν το άλλο κατάστημά του, Town Hall cafe στην οδό Swanston όπου στη θέση του ανήγειραν… το Capitol Theatre.

‘ΑΠΟ ΤΙΣ ΚΑΛΥΤΕΡΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΠΟΛΥΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ’

Ο Ελληνοαυστραλός επιχειρηματίας έδωσε την ευκαιρία στο αρχιτεκτονικό δίδυμο να χρησιμοποιήσει ελεύθερα το ταλέντο του για δημιουργικό πειραματισμό. Το αποτέλεσμα; Αυτό που σήμερα θεωρείται ένα από τα πρώτα δείγματα art deco αρχιτεκτονικής.

Από τα πιο εντυπωσιακά χαρακτηριστικά του, η οροφή του αμφιθεάτρου με τα γεωμετρικά σχέδια και τον εκθαμβωτικό φωτισμό.

“Ήταν απίστευτο, φανταστείτε, να μπαίνεις σε ένα σινεμά σαν αυτό, σχεδιασμένο έτσι ώστε να μοιάζει με κρυστάλλινη σπηλιά, με περισσότερα από 4.000 λαμπιόνια να εκπέμπουν διαφορετικά χρώματα” λέει ο Zable.

“Πρέπει να σκέφτηκαν, ‘Θα φτιάξουμε το καλύτερο σινεμά και θέατρο του νοτίου ημισφαιρίου’, και νομίζω ότι αυτό ήταν.

“Αυτό που διακρίνουμε είναι το όραμα που έφερε μαζί του ένας μετανάστης και η προθυμία να δημιουργήσει τολμηρά έργα. Νομίζω αυτό είναι σημαντικό κομμάτι αυτής της ιστορίας”.

Το φιλόδοξο σχέδιο υλοποιήθηκε το 1924 και τα εγκαίνια έλαβαν χώρα στις 8 Νοεμβρίου. Ο Zable έχει αναπαραστήσει στο βιβλίο του τη βραδιά που το Capitol Theatre άνοιξε για πρώτη φορά τις πόρτες του, χρησιμοποιώντας ιστορικές πληροφορίες και, φυσικά, τη φαντασία του.

“Η πρώτη προβολή ήταν ‘Οι Δέκα Εντολές’ του Cecil B. DeMille, μια πολύ γνωστή ταινία της εποχής με χαρακτηριστικές βιβλικές σκηνές.

“Μιλάμε για την εποχή των ‘βωβών ταινιών’, οπότε την ώρα που η ταινία προβαλλόταν έπαιζε μουσική μια ορχήστρα και με 2.000 θεατές η βραδιά πρέπει να ήταν εκπληκτική”, περιγράφει ο συγγραφέας.

“Είναι πραγματικά υπέροχο για έναν μυθιστοριογράφο να φαντάζεται κάτι τέτοιο”.

Σύμφωνα με τον Zable, η ιστορία πίσω από το ξεκίνημα του Capitol Theatre είναι από τις καλύτερες που έχει να επιδείξει ο πολυπολιτισμός.

“Δείχνει γιατί η μετανάστευση είναι τόσο ζωτικής σημασίας για τις χώρες που υποδέχονται τους μετανάστες, επειδή ακριβώς φέρνουν μαζί τους μεγάλες δόσεις τόλμης, νέες ιδέες και ενέργεια, δεν παίρνουν τίποτα σαν δεδομένο… Πιστεύω ότι οι πολιτισμοί προοδεύουν μέσα από τη διαφορετικότητα, οι χώρες επωφελούνται από την διαφορετικότητα.

“Στην καρδιά αυτής της ιστορίας έγκειται η συνεργασία μεταξύ ενός Ιθακήσιου μετανάστη – που μεγάλωσε σε κάποιο μακρινό ορεινό χωριό, ένα χωριατόπαιδο που ήρθε στη μακρινή πόλη της Μελβούρνης και ανελίχθη – και των αρχιτεκτόνων Griffins που ήρθαν από το Chicago. Αυτό που έχουμε μπροστά μας είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα του τί συμβαίνει όταν οι άνθρωποι διασχίζουν πολιτιστικά σύνορα και δουλεύουν μαζί ανταλλάσσοντας ιδέες που οδηγούν σε δημιουργήματα όπως… το Capitol Theatre”.