Η θυσία ενός ζώου στην τελετή θεμελίωσης ενός σπιτιού -γιατί περί θυσίας πρόκειται- είναι ένα έθιμο κοινό σχεδόν σε όλη την Ελλάδα. Οι καταβολές βρίσκονται πολύ πίσω, στα πρώτα βήματα της ανθρώπινης πορείας, όταν ο άνθρωπος προσπαθούσε να εξηγήσει με τους μύθους τον κόσμο που τον περιβάλλει και τη σχέση του μ’ αυτόν, με κύριο χαρακτηριστικό την έντονη θρησκευτικότητα.

Η εγκατάσταση σε μια περιοχή ή το κτίσιμο μιας κατοικίας δεν εκλαμβανόταν τόσο σαν χώρος γεωμετρικά προσδιορισμένος, όσο ποιοτικά σαν ιερός, σε αντιπαράθεση με τον περιβάλλοντα κοσμικό χώρο. Έτσι πάντα μέσα στο πνεύμα του παραδοσιακού ανθρώπου, η εγκατάσταση ή το κτίριο έπαιρνε τη μορφή της δημιουργίας του Κόσμου σε μικρογραφία.

Oι πιο εύποροι έσφαζαν αρνί ή κατσίκι το οποίο έτρωγαν ψητό μετά οι μαστόροι. Το πιο συνηθισμένο ήταν να σφάζουν έναν κόκορα και με το αίμα του να ραντίζουν τον θεμέλιο λίθο.

Οι ζωοθυσίες αυτές αντικατέστησαν, σε σχετικά προηγμένο πολιτιστικό στάδιο, τις ανθρωποθυσίες που γίνονταν για τον ίδιο σκοπό, για τη στερέωση και φύλαξη ενός οικοδομήματος, όπως απηχούνται και στη γνωστή ιστορία για το «Γεφύρι της Άρτας».

Στην εποχή μας η επιβίωση αυτού του εθίμου στη θεμελίωση ενός σπιτιού, κυρίως στις αγροτικές περιοχές, έχει χάσει το πρωταρχικό του μυθικό περιεχόμενο και εμφανίζεται περισσότερο με τη μορφή πρόληψης.

Καμμιά φορά παράλληλα με τη θυσία τοποθετούνται στις 4 γωνίες των θεμελίων του σπιτιού, και 4 μπουκάλια με αγιασμό. Κι αυτός είναι ένας τρόπος ιεροποίησης του σπιτιού. Από τη μία έχουμε τον εξαγνιστικό χαρακτήρα του αγιασμού γιατί το νερό παραπέμπει στην ίδια τη ζωή: η Γη αναδύθηκε από τα νερά σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη. Από την άλλη ο εντοπισμός των 4 σημείων του σπιτιού παραπέμπει στα 4 σημεία του ορίζοντα και κατά προέκταση στον Κόσμο.

Αυτή η σχηματική απόδοση του Κόσμου με τα 4 σημεία του ορίζοντα απαντιέται σχεδόν σε όλους τους Μεσογειακούς πολιτισμούς και στον Χριστιανισμό σχηματοποιείται με τον σταυρό.

Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν ότι απώτερος σκοπός του παραδοσιακού θρησκευτικού ανθρώπου ήταν, δια μέσου μιας κοσμογονικής πράξης, να ζήσει σε ένα χώρο εξαγνισμένο, όπως δηλαδή στην αρχή που τον δημιούργησε ο θεός. Αυτές οι έννοιες του σπιτιού παραμένουν ακόμα και στην εποχή μας, καλυμμένες κάτω από διάφορες εκφράσεις όπως αυτή που λέμε για ένα νιόπαντρο ζευγάρι «ότι κτίζει το σπίτι του» που είναι συνώνυμο του «φτιάχνουν τη ζωή τους» και «κτίζουν τον κόσμο τους» δηλαδή το ξεκίνημα της νέας κοινής ζωής τους.

O Γυρολόγος
και για την αντιγραφή,
Βαγγέλης Καρακάσης