Η προσπάθεια που καταβάλλουν εδώ και χρόνια ομογενείς και Αυστραλοί πολιτικοί αλλά και στρατιωτικοί για να αναδειχθεί ο ρόλος της Λήμνου στην εκστρατεία της Καλλίπολης και να συμπεριληφθεί το ελληνικό νησί στις επετειακές εκδηλώσεις που γίνονται κάθε χρόνο ενισχύθηκε καθοριστικά από ένα νέο βιβλίο που κυκλοφόρησε αυτές τις μέρες.
Πρόκειται για το βιβλίο Lemnos & Gallipoli Revealed που έγραψε ο ιστορικός και τακτικός συνεργάτης του «Νέου Κόσμου» Jim Claven και το οποίο παρουσιάστηκε επίσημα από τον πολιτειακό πρωθυπουργό της Βικτώριας Daniel Andrews σε μια ιδιαίτερα εντυπωσιακή εκδήλωση που έγινε στην πολιτειακή βιβλιοθήκη.
Την συγγραφή του βιβλίου στον Jim Claven ανέθεσε η επιτροπή Lemnos Gallipoli Commemorative Committee που συστάθηκε πριν λίγα χρόνια με στόχο να καταδείξει τη σημασία της Λήμνου στην εκστρατεία της Καλλίπολης και να συμβάλλει στην (επαν)ένταξη του νησιού στο πλαίσιο της εκστρατείας των ANZAC.
Η εν λόγω επιτροπή, όπως αναφέρθηκε και κατά την παρουσίαση του βιβλίου του Lemnos & Gallipoli έχει να επιδείξει πλούσιο έργο και θεωρείται απόλυτα πετυχημένη.
‘Όμως το βιβλίο του Jim Claven είναι, σίγουρα, το πιο σημαντικό επίτευγμά της εν λόγω επιτροπής γιατί τεκμηριώνει απόλυτα και διεξοδικά τον ρόλο της Λήμνου.
Είναι γραμμένο στην αγγλική, θα υπάρχει σε πολλές δημόσιες, πανεπιστημιακές και σχολικές βιβλιοθήκες και από τώρα και στο εξής θα αποτελεί σημείο αναφοράς για όσους ενδιαφέρονται για την εκστρατεία της Καλλίπολης γενικότερα.
Την εκδήλωση στην πολιτειακή βουλή παρουσίασε άψογα η Χριστίνα Δεσποτέρη (αντιπρόεδρος της Lemnos Gallipoli Commemorative Committee) ενώ για τον ρόλο της επιτροπής και κυρίως για το βιβλίο του Claven μίλησαν ο πρόεδρος της Επιτροπής, Lee Tarlamis ο Γενικός Πρόξενος της Ελλάδας, Δημήτριος Μιχαλόπουλος, ο συγγραφέας και ιστορικός Dr Peter Ewer και ο Dr Kevin Molloy (State Library of Victoria).
H επίσημη παρουσίαση του βιβλίου έγινε από τον πολιτειακό πρωθυπουργό Daniel Andrews που τόνισε πως πολλά από αυτά που έχουν καταγραφεί και δημοσιευθεί για τη Λήμνο μέχρι τώρα ασχολούνται κυρίως με στρατιωτικά θέματα και την εγκατάσταση και λειτουργία νοσοκομείων στο νησί αλλά το βιβλίο του Claven αποσκοπεί στην καλύτερη κατανόηση, ερμηνεία και αναγνώριση του ρόλου του νησιού και των κατοίκων σε αυτή την εκστρατεία, και οι επιπτώσεις που είχαν οι ΑNZACs και οι συμμαχικές δυνάμεις στη Λήμνο.
Για το εντυπωσιακό βιβλίο των 350 σελίδων με τις σπάνιες φωτογραφίες και χάρτες μίλησε και ο ίδιος ο συγγραφέας που αναφέρθηκε στην έρευνά του, στους λόγους που τον ευαισθητοποίησαν να το γράψει και στους ανθρώπους και φορείς που τον βοήθησαν.
Όπως έχει τονιστεί αρκετές φορές παρ’ ότι η Λήμνος απέχει μόλις 100 χιλιόμετρα από τη χερσόνησο της Καλλίπολης και αφού έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην οχτάμηνη εκστρατεία στα Δαρδανέλια, ο ρόλος του νησιού στο εγχείρημα αυτό είναι σχεδόν άγνωστος στους περισσότερους Αυστραλούς.
Τώρα αυτό αλλάζει με το βιβλίο του Claven. Και δικαιολογημένα:
Για την ιστορία αναφέρουμε πως το πρωινό της 25ης Απριλίου του 1915, 15.000 άπειροι Αυστραλοί και Νεοζηλανοί στρατιώτες, κατόπιν διαταγής των Άγγλων αξιωματικών τους, αποβιβάστηκαν στις ακτές της Καλλίπολης στα Δαρδανανέλια, κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Στόχος τους να καταλάβουν τα Στενά και να επιτρέψουν στους ρώσους συμμάχους τους στην «Αντάντ» να περάσουν με τα πλοία τους τον Ελλήσποντο και να ανοιχτούν στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο.
Παρά το γεγονός ότι ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος δεν απειλούσε άμεσα την εδαφική ακεραιότητα της Αυστραλίας, η τότε κυβέρνηση της χώρας αποφάσισε, ως μέλος της βρετανικής κοινοπολιτείας και λόγω συνταγματικής της υποχρέωσης απέναντι στη Μεγάλη Βρετανία, να λάβει μέρος στον πόλεμο. Στην Καλλίπολη θα ήταν η πρώτη φορά που η νεοσύστατη Αυστραλιανή Αυτοκρατορική Δύναμη, όπως ονομάστηκε η στρατιωτική δύναμη των Αυστραλών που στάλθηκε στην Ευρώπη, θα έπαιρνε μέρος σε πολεμική αναμέτρηση.
Όλα ξεκίνησαν ένα πρωινό του Νοεμβρίου του 1914, όταν από το λιμάνι Όλμπανι της Δυτικής Αυστραλίας έφυγαν η 1η Μεραρχία Πεζικού και η 1η, η 2η και η 3η Ελαφρά Ταξιαρχία Ιππικού. Αρχικά ήταν προγραμματισμένο να ταξιδέψουν στη Βρετανία, όπου και θα εκπαιδεύονταν. Η έλλειψη υποδομής, όμως, είχε ως αποτέλεσμα να μεταφερθούν σε εκπαιδευτικά στρατόπεδα των συμμαχικών δυνάμεων στην Αίγυπτο. Παρέμειναν εκεί για περίπου τρεις μήνες. Εν τω μεταξύ, έφταναν στην Αίγυπτο και άλλοι αυστραλοί στρατιώτες.
Στις αρχές Μαρτίου του 1915 δόθηκε η ειδοποίηση από την κεντρική διοίκηση των συμμαχικών δυνάμεων για την εκστρατεία κατάληψης των Στενών των Δαρδανελίων και η στρατιωτική δύναμη των Αυστραλών και Νεοζηλανδών θα χρησιμοποιούνταν γι’ αυτή την επιχείρηση. Στην Ελλάδα, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ελπίζοντας ότι η κατάληψη των Δαρδανελίων θα είχε ως αποτέλεσμα τη διεκδίκηση της Κωνσταντινούπολης έδωσε την άδεια στη Μεγάλη Βρετανία να χρησιμοποιήσει τη Λήμνο ως ναυτική βάση.
Έτσι, στις 4 Μαρτίου 1915 οι πρώτοι Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί στρατιώτες από τις ANZAC (Australian and New Zealand Army Corps) πάτησαν για πρώτη φορά το πόδι τους σε ελληνική γη. Το λιμάνι του Μούδρου με τα απάνεμα νερά του, τους υποδέχτηκε. Η στεριά, όμως, δεν ήταν και τόσο φιλική γι’ αυτούς. Η ξερή γη, έντονο χαρακτηριστικό της Λημνιακής φύσης, οι γυμνοί λόφοι και η έλλειψη νερού δεν υπόσχονταν την καλύτερη διαμονή. Παρ’ όλα αυτά, για πολλούς το ηφαιστειογενές τοπίο της Λήμνου ήταν ασυγκρίτως καλύτερο από την έρημο και τη ζέστη της Αιγύπτου.
Πολλές γνωστές προσωπικότητες και πολύς κόσμος στην πολιτειακή βιβλιοθήκη. Φώτο: Κ. Ντεβές.
Οι ξένοι στρατιώτες άρχισαν σιγά-σιγά να ξεθαρρεύουν και να συναναστρέφονται τους ντόπιους.
Στις 20 Απριλίου 1915 το λιμανάκι του Μούδρου πλημμύρισε από πολεμικά πλοία των συμμαχικών δυνάμεων.
Οι Αυστραλονεοζηλανδοί ξεκίνησαν από την ελληνική γη το απόγευμα της 24ης Απριλίου για να επιτεθούν στην Καλλίπολη και να πάρουν τον έλεγχο των Στενών από τους Τούρκους.
Οι επιχειρήσεις, που κράτησαν έως τον Ιανουαρίου του 1916, στέφθηκαν από παταγώδη αποτυχία. Κάπου 2.000 Αυστραλοί βρήκαν τραγικό θάνατο εκείνο το πρωινό της 25ης Απριλίου 1915, αφού οι Τούρκοι, που ανήκαν στο αντίπαλο στρατόπεδο των «Κεντρικών Δυνάμεων», τους περίμεναν κρυμμένοι στις ακτές της Καλλίπολης και τους αποδεκάτισαν. Τους επόμενους μήνες άλλοι 11.000 Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί στρατιώτες άφηναν την τελευταία τους πνοή στα μέρη εκείνα. «Χρειάστηκαν 10 χρόνια για να παρθεί η Αρχαία Τροία που βρισκόταν στα ίδια Στενά. Τώρα καταλαβαίνω πόσο δύσκολο είναι να κατακτήσουμε τα Στενά αυτά» παραδέχτηκε ο στρατηγός της συμμαχικής δύναμης, σερ Ιαν Χάμιλτον, μετά την πρώτη μάχη στα Δαρδανέλια.
Η σφαγή στάθηκε αφορμή για να δημιουργηθεί κλίμα εθνικής ομοψυχίας στην Αυστραλία και να πάρει σάρκα και οστά το όνειρο της δημιουργίας του Αυστραλιανού έθνους. Το 1901 οι βρετανικές αποικίες της Αυστραλίας είχαν ενωθεί και είχαν δημιουργήσει το ομόσπονδο αυστραλιανό κράτος, που όμως δεν είχε ακόμα συνοχή, κάτι που του έδωσε η θυσία της Καλλίπολης.
Στην απόβαση της Καλλίπολης πήραν μέρος και 12 Ελληνοαυστραλοί: ο δεκανέας Τζακ Μαρκ, ο υποδεκανέας Τζον Ζαβιτσάνος και οι στρατιώτες Πέρσυ Κουκουσάκης, Κώστας Αρώνης, Γιώργος Κρίτον, Ρόμπερτ Κρόκος, Άθα Χάλκας, Λεωνίδας Μανούσου, Γιώργος Πάπας, Πίτερ Ράντος, Ρόι Ραλφ και Αναστάσιος Ρεμπέα. Ο μόνος άτυχος υπήρξε ο 24χρονος μάγειρας Πίτερ Ράντος, που έπεσε στο πεδίο της μάχης.
Κάθε χρόνο στις 25 Απριλίου η Αυστραλία τιμά με εκδηλώσεις σε ολόκληρο τον κόσμο την επέτειο αυτή, με επίκεντρο την Καλλίπολη. Στη Λήμνο, όπου αποτέλεσε πέρασμα για την απόβαση της Καλλίπολης και πολλοί Αυστραλοί βρήκαν καταφύγιο μετά την καταστροφή, υπάρχουν δύο στρατιωτικά νεκροταφεία και ένα μνημείο για να θυμίζουν το πέρασμα των Αυστραλονεοζηλανδών από την ελληνική γη.
Όσοι ενδιαφέρονται να προμηθευτούν το βιβλίο LEMNOS & GALLIPOLI REVEALED παρακαλούνται να αποτανθούν στον πρόεδρο του Lemnos Gallipoli Commemorative Committee Lee Tarlamis OAM με email – lee.tarlamis@hotmail.com – ή στο κινητό του στο 0411 553 009. Το βιβλίο πωλείται επίσης και στο the Shrine of Remembrance.