Αν το μικρό σας μοιάζει στην κίνηση ή στις αντιδράσεις µε το γνωστό καρτούν, τον Ταζ το τέρας της Τασμανίας, µην πανικοβάλλεστε. ∆εν σηµαίνει ότι αντιμετωπίζει πρόβλημα, επειδή απλώς τρέχει σαν τη σβούρα ή ορισμένες φορές είναι ανεξήγητα επιθετικό. Ενδέχεται να αντιδρά µε αυτό τον τρόπο γιατί κάτι του προκαλεί άγχος ή ακόµη γιατί µιµείται εσάς που τρέχετε αγχωμένοι να τα προλάβετε όλα. Είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που ένα παιδί πάσχει από το Σύνδρομο Υπερκινητικότητας-Παρορμητικότητας Σύµφωνα µε επιδημιολογικά στοιχεία, µόλις το 3-5% των παιδιών σχολικής ηλικίας αντιμετωπίζουν τέτοιου είδους διαταραχή, µολονότι πολύς λόγος γίνεται για το σύνδρομο.

Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας αποτελεί στις μέρες μας ένα πλέον ευρέως διαδεδομένο όρο, ανάμεσα στις οικογένειες και στο σχολείο. Μέχρι πρόσφατα όμως το Δ.Ε.Π.Υ. αποτελούσε κάτι το άγνωστο και κατά συνέπεια πολύ τρομακτικό για τους περισσότερους ανθρώπους.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

Πριν περίπου από 100 χρόνια έγινε μια πρώτη αναφορά στα συμπτώματα που σχετίζονταν με το Δ.Ε.Π.Υ. από τον William James. Ακολούθως ο George Still έκανε νύξη για παθιασμένα παιδιά τα οποία πιθανόν να παρουσίαζαν εγκεφαλικό τραυματισμό. Το 1949 κάποια από τα χαρακτηριστικά των σημερινών ατόμων με Δ.Ε.Π.Υ. συγκεντρώθηκαν και ονομάστηκαν ως Ελάχιστη Εγκεφαλική Βλάβη και στη συνέχεια Ελάχιστη Εγκεφαλική Δυσλειτουργία. Η ονομασία Σύνδρομο Ελλειμματικής Προσοχής, δόθηκε περίπου στα μέσα της δεκαετίας του 1970, ενώ αργότερα προστέθηκε στην ονομασία και το χαρακτηριστικό της υπερκινητικότητας με αποτέλεσμα το Σύνδρομο να ονομάζεται πια Σύνδρομο Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας.

ΤΙ ΕΝΝΟΟΥΜΕ ΜΕ ΤΟΝ ΟΡΟ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΟΧΗΣ- ΥΠΕΡΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ;

Ο όρος Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ) αναφέρεται σε παιδιά, αλλά και ενήλικες, που αντιμετωπίζουν σοβαρές συμπεριφορικές και γνωστικές δυσκολίες σε σημαντικούς τομείς της ζωής τους, όπως στις διαπροσωπικές σχέσεις, στο σχολείο, στην εργασία και στην οικογένεια εξαιτίας υπερβολικής κινητικής δραστηριότητας, προβλημάτων στη διατήρηση της συγκέντρωσης, της προσοχής και στον έλεγχο των παρορμήσεων.

Η διαταραχή θεωρείται ότι αποτελεί ένα σταθερό τρόπο συμπεριφοράς που εκδηλώνεται σε μικρή ηλικία και περιλαμβάνει την υπερκινητικότητα, την παρορμητικότητα και τη διάσπαση προσοχής. Στη βιβλιογραφία είναι μια από τις συχνότερες νευροαναπτυξιακές διαταραχές της παιδικής ηλικίας.

Τα συμπτώματα της ΔΕΠ-Υ, αν και ενοχλητικά, συχνά υποτιμώνται καθώς μοιάζουν συνηθισμένα για τα παιδιά σχολικής ηλικίας ή άλλοτε αποδίδονται σε οικογενειακούς και άλλους περιβαλλοντικούς παράγοντες.

ΠΟΣΟ ΣΥΧΝΗ ΕΙΝΑΙ Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΥΣ ΑΦΟΡΑ;

Η συχνότητα της ΔΕΠ-Υ ποικίλει από 2% σε 17%. Αυτό πιθανόν να οφείλεται στη διαφορετική διαγνωστική εκτίμηση ή σε πιθανές διαφορές στην έκφραση της συμπεριφοράς.
Τα αγόρια παρουσιάζουν συχνότερα τη διαταραχή σε σχέση με τα κορίτσια (3-4:1), αν και φαίνεται ότι τα κορίτσια δεν παραπέμπονται για αξιολόγηση λόγω των σιωπηλότερων συμπτωμάτων. Η κοινωνικο-οικονομική τάξη της οικογένειας δεν παίζει ρόλο.

ΤΥΠΟΙ ΔΕΠΥ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Σήμερα οι ερευνητές έχουν αποφασίσει ότι υπάρχουν τρεις διαφορετικοί τύποι ΔΕΠΥ είναι η διάσπαση προσοχής, χωρίς όμως να υπάρχει οποιοδήποτε άλλο χαρακτηριστικό

– Υπερισχύων τύπος υπερκινητικότητας, όπου υπάρχει έντονη παρορμητικότητα και υπερκινητικότητα αλλά δεν παρατηρείται διάσπαση προσοχής.
– Παρουσία τόσο διάσπασης προσοχής όσο και υπερκινητικότητας, παρορμητικότητας
– Τα χαρακτηριστικά που παρουσιάζει ένα παιδί με ΔΕΠΥ χωρίζονται ανάλογα με τον τύπο ΔΕΠΥ, που παρουσιάζει το κάθε παιδί.

Οι δυσκολίες στη συγκέντρωση ορίζονται ως ακολούθως:

Το παιδί:
– Δυσκολεύεται να δώσει προσοχή στις λεπτομέρειες
– Κάνει απρόσεκτα λάθη
– Δεν φαίνεται να ακούει
– Δυσκολεύεται να παρακολουθήσει οδηγίες
– Δυσκολεύεται στην οργάνωση
– Αποφεύγει ή δεν του αρέσουν στόχοι οι οποίοι απαιτούν νοητική προσπάθεια
– Χάνει πράγματα
– Διασπάται πολύ εύκολα η προσοχή του
– Ξεχνά καθημερινές εργασίες ρουτίνας

Ερχόμενη τώρα στα χαρακτηριστικά της υπερκινητικής συμπεριφοράς και της παρορμητικότητας, αυτά ορίζονται ως ακολούθως:

Το παιδί:
– Ασχολείται με τα χέρια και τα πόδια του και περιφέρεται στην καρέκλα του
– Δυσκολεύεται να παραμείνει καθιστός
– Δυσκολεύεται να είναι ήσυχος κατά την εκτέλεση εργασιών
– Μιλά πολύ και συνεχώς
– Ενεργεί λες και έχει κτυπηθεί από μοτοσικλέτα
– Απαντά προτού ολοκληρωθεί η ερώτηση που του υποβάλλεται
– Δυσκολεύεται να περιμένει
– Διακόπτει και ενοχλεί τους άλλους

Θα πρέπει να τονίσουμε στο σημείο αυτό ότι, τα πιο πάνω χαρακτηριστικά θα πρέπει να υφίστανται για χρονικό διάστημα έξι τουλάχιστον μηνών, όπως επίσης θα πρέπει το παιδί να παρουσιάζει ένα αριθμό χαρακτηριστικών για να πρέπει να θορυβηθούν οι γονείς και το σχολείο.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΔΕΠΥ

Η διάγνωση του ΔΕΠΥ είναι μια επίπονη και συστηματική διαδικασία. Η διάγνωση μπορεί να γίνει μέσω των υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού ή μέσω των υπηρεσιών του ιδιωτικού τομέα. Αναμφίβολα η διάγνωση του ΔΕΠΥ θα πρέπει να γίνει από πολυθεματική ομάδα αξιολόγησης, η οποία θα πρέπει να περιλαμβάνει απαραίτητα Παιδοψυχίατρο ή Παιδονευρολόγο. Εκτός από τις συγκεκριμένες ειδικότητες γιατρών, στην διάγνωση για το Δ.Ε.Π.Υ. σημαντική είναι η συνεισφορά του Ειδικού Παιδαγωγού, του Λογοπαθολόγου, του εκπαιδευτικού της τάξης, στην οποία βρίσκεται το παιδί και του Εκπαιδευτικού ή Κλινικού Ψυχολόγου.

ΑΥΤΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΚΛΕΙΔΙΑ ΓΙΑ ΝΑ «ΞΕΚΛΕΙΔΩΣΕΤΕ» ΕΝΑ ΠΑΙΔΙ ΜΕ ΔΕΠ-Υ:

1. Οι μαθητές με ΔΕΠ-Υ έχουν ανάγκη από οργάνωση και δομή. Το περιβάλλον τους, τόσο το σχολικό όσο και το οικογενειακό, πρέπει να δομεί εξωτερικά αυτό που δεν μπορούν τα ίδια… τα παιδιά να δομήσουν εσωτερικά. Καλό θα ήταν, λοιπόν, να υπάρχει κάπου μια λίστα ή ένα πίνακας που να περιγράφει την πορεία της διδασκαλίας ή της δραστηριότητας που γίνεται, ώστε να μπορεί το παιδί με ΔΕΠ-Υ να το χρησιμοποιεί ως σημείο αναφοράς όταν αποσπάται.

2. Πίνακας κανόνων. Αναρτήστε σε ευδιάκριτο σημείο ένα πίνακα που θα φαίνονται όλοι οι κανόνες που πρέπει να ακολουθεί το παιδί. Το παιδί με ΔΕΠ-Υ δεν θα έχει άγχος αν γνωρίζει τι περιμένετε από αυτό.

3. Η θέση του παιδιού με ΔΕΠ-Υ θα πρέπει να είναι κοντά στον εκπαιδευτικό και μακριά από παράθυρα. Δεν θα πρέπει να αλλάζει συχνά θέση κατά τη διάρκεια μιας δραστηριότητας. Αυτό θα το βοηθήσει στη μείωση της έντονης κινητικότητας και της διάσπασης, που τόσο πολύ το ταλαιπωρεί.

4. Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ έχουν ανάγκη να ακούν τα ίδια πράγματα, οπότε επαναλαμβάνεται συνέχεια τις οδηγίες και τις εντολές.

5. Θέστε όρια και περιορισμούς. Τα όρια δεν μπαίνουν για να τιμωρήσουμε τα παιδιά αλλά για να τα συγκρατούμε και να τα καθησυχάζουμε. Τα όρια πρέπει να μπαίνουν γρήγορα και απλά. Δεν ωφελούν οι μεγάλες και ατέρμονες συζητήσεις.

6. Συχνή βλεμματική επαφή. Μια ματιά μπορεί να επαναφέρει ένα παιδί από την ονειροπόληση με τρόπο ήρεμο και σιωπηλό.

7. Ξεκάθαρο και σαφές ημερήσιο πρόγραμμα. Θα πρέπει να υπάρχει αναρτημένο σε εμφανές σημείο (πίνακα, θρανίο-γραφείο μαθητή) και να μην αλλάζει χωρίς προειδοποίηση και αρκετά συχνά.

8. Φτιάξτε το πρόγραμμα, είτε στο σχολείο είτε στο σπίτι, μαζί με το παιδί. Θα βοηθήσει το παιδί με ΔΕΠ-Υ να βγει από την απάθεια και την αδράνεια.

9. Αποφύγετε τα τεστ που υπόκεινται σε χρονικούς περιορισμούς.

10. Όχι μεγάλο φόρτο εργασίας. Αποφύγετε τις πολλές εργασίες για το σπίτι.

11. Όχι μεγάλες εργασίες. Σπάστε τις εργασίες σε μικρότερες γιατί τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ όταν βλέπουν πολύ μεγάλες εργασίες αρνούνται να τις εκτελέσουν.

12. Κάντε την έξοδο από την τάξη ή το σήκωμα από την καρέκλα μέρος του προγράμματος. Αν γνωρίζει το παιδί πότε μπορεί να «δραπετεύσει» από τη δραστηριότητα, θα είναι πιο συνεργάσιμο σε όλη τη διάρκειά της.

13. Ενημέρωση για την πρόοδο. Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ έχουν ανάγκη να τα ενημερώνεις για τους στόχους που πρέπει να πετύχουν κι αν τελικά τα κατάφεραν. Τα βοηθάει να παραμένουν συγκεντρωμένα στους στόχους τους.

14. Τονίστε την επιτυχία. Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ έχουν βιώσει πολύ έντονα την αποτυχία. Έχουν την ανάγκη για επιβράβευση και έπαινο.

15. Ενισχύστε τους τη μνήμη. Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ έχουν προβλήματα μνήμης. Χρειάζονται μνημονικές ασκήσεις που μπορούν να ενσωματωθούν μέσα στην μαθησιακή διαδικασία, όπως κωδικούς, συνθηματικές κινήσεις, ομοιοκαταληξίες. Σε άλλο άρθρο θα αναφερθώ πιο εκτεταμένα στις μνημονικές ασκήσεις.

16. Χρησιμοποιήστε σχεδιαγράμματα. Είναι δύσκολο να μάθει το παιδί με το ΔΕΠΥ- να τα χρησιμοποιεί αλλά αν εξοικειωθεί με αυτά, θα το βοηθήσουν να αισθανθεί ότι τα καταφέρνουν.

17. Γράψτε τα σημαντικά που θέλετε να ανακοινώσετε. Ή ακόμα καλύτερα οπτικοποιήστε τα. Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ είναι οπτικοί και όχι ακουστικοί τύποι.

18. Χρωματίστε τη φωνή σας. Ο χρωματισμός της γλώσσας κρατάει την προσοχή.

19. Χρησιμοποιήστε ένα σύστημα επιβράβευσης. Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ χρειάζονται κίνητρα.

20. Βοηθήστε το παιδί στην αυτοπαρατήρηση. Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ έχουν την τάση να μην αυτοπαρατηρούνται. Ζητήστε του να περιγράψει τον εαυτό του μετά από μια άτυπη συμπεριφορά. Οι ερωτήσεις σας πρέπει να είναι μικρές και ακριβείς. Μπορείτε επίσης, στο τέλος της ημέρας μαζί με το παιδί να κάνετε μια ανασκόπηση της συμπεριφοράς του.

21. Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ δίνουν την εικόνα ότι είναι εγωιστικά και κακότροπα. Κάτι που φυσικά δεν ισχύει. Η αιτία αυτής της συμπεριφοράς είναι το γεγονός πως δεν ξέρουν πώς να συναναστραφούν με άλλους ανθρώπους, κάτι που μπορεί με τη σωστή διδασκαλία να το μάθουν.

22. Μετατρέψτε τη σχολική εργασία σε ομαδικό παιχνίδι. Το κίνητρο της ομάδας βοηθάει το παιδί με ΔΕΠ-Υ.

23. Αναθέστε τους κάτι για το οποίο να είναι υπεύθυνα.

24. Χρησιμοποιήστε τετράδιο επικοινωνίας.

25. Αποφύγετε το γράψιμο. Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ αρνούνται και αποφεύγουν να γράψουν μεγάλα κείμενα. Αλλά πολλές φορές δυσκολεύονται ακόμα και να κρατήσουν μικρές σημειώσεις. Χρησιμοποιήστε tablet, υπολογιστή και προφορικά τεστ.

26. Γυμναστική. Μια από τις καλύτερες θεραπείες για τη ΔΕΠ-Υ είναι η έντονη γυμναστική.

27. Ενημερώστε τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ, αν είναι δυνατόν, από την προηγούμενη μέρα για το τι θα ακολουθήσει μέσα στην τάξη κατά τη διάρκεια της ημέρας.

28. Εξηγήστε και κάντε όσο πιο φυσιολογική μπορείτε την ιδιαίτερη μεταχείριση που λαμβάνει ο μαθητής με ΔΕΠ-Υ, ώστε να αποφευχθεί ο στιγματισμός του.

29. Ζητήστε από ένα συμμαθητή, που είναι οργανωτικός και επιμελής, να καθίσει δίπλα του και να τον βοηθάει κατά τη διάρκεια του μαθήματος.

*Η Παρασκευή Παπατσιφλικιώτη είναι δημοσιογράφος (μέλος της F.I.J.E.T.) –συγγραφέας, βρεφονηπιοκόμος – θεραπεύτρια λόγου, με έδρα τη Θεσσαλονίκη.