Βραβείο για την συμβολή της στην πάταξη της διαφθοράς παγκοσμίως, από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, έλαβε πρόσφατα μια ομογενής από την Αυστραλία.
Πρόκειται για την Δρ. Μαρία Κραμβιά-Καπαρδή, αναπληρώτρια καθηγήτρια Δικανικής Λογιστικής στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου.

Η Δρ. Κραμβιά-Καπαρδή, έλαβε το βραβείο ακαδημαϊκής έρευνας και εκπαίδευσης του ΟΗΕ, για το 2019, για τις μελέτες που έκανε σε θέματα διαφθοράς τα τελευταία 20 χρόνια.

Η ομογενής που αυτές τις μέρες βρίσκεται στη Μελβούρνη, μίλησε στο Ελληνικό Πρόγραμμα της Δημόσιας Ραδιοφωνίας SBS, για τις έρευνές της αλλά και την βράβευσή της.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η Δρ. Κραμβιά-Καπαρδή ήρθε σε μικρή ηλικία στην Αυστραλία, σπούδασε στη Μελβούρνη και πριν αρκετά χρόνια επέστρεψε στην Κύπρο.

«Τα Ηνωμένα Έθνη έχουν μια ετήσια βράβευση, όπου βραβεύουν σε τέσσερις κατηγορίες τα άτομα που έχουν συνεισφέρει στην καταπολέμηση της διαφθοράς. Η πρώτη κατηγορία είναι η ακαδημαϊκή έρευνα και η εκπαίδευση, είναι σε αυτόν τον τομέα που έχει γίνει η δική μου αναγνώριση» είπε στην SBS.

Παράλληλα υπογράμμισε πως η πράξη δωροδοκίας, το γνωστό φακελάκι, είναι «προνόμιο» της Ελλάδας.

«Το θέμα με το φακελάκι έχει ξεκινήσει κυρίως στην Ελλάδα παρά στην Κύπρο. Τώρα όμως έχει επεκταθεί πάρα πολύ και εκεί και δυστυχώς στον τομέα της υγείας» είπε.

ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΒΟΥΛΗΣΗ ΓΙΑ ΑΡΧΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΦΘΟΡΑΣ

Αξίζει να αναφερθεί ότι η διάκριση της κυρίας Καπαρδή από τον ΟΗΕ δεν είναι και η μοναδική της. Πριν μερικούς μήνες βραβεύθηκε και πάλι.

Η δρ Μαρία Κραμβιά-Καπαρδή, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Δικανικής Λογιστικής στο ΤΕΠΑΚ τότε κέρδισε το παγκόσμιο βραβείο του Συνδέσμου Εγγεγραμμένων Εξεταστών Οικονομικών Απατών (ACFE) για την καλύτερη προσφορά μέλους του στην κοινωνία για το 2019.

Μετά την βράβευσή της μίλησε στον «Φιλελεύθερο» από όπου και τα ακόλουθα αποσπάσματα από την συνέντευξή της:

-Με τι συναισθήματα παραλάβατε το παγκόσμιο βραβείο του Συνδέσμου Εγγεγραμμένων Εξεταστών Οικονομικών Απατών (ACFE) για την καλύτερη προσφορά μέλους του στην κοινωνία για το 2019;

-Ένοιωσα μια ικανοποίηση περισσότερο για το γεγονός ότι θα ακουγόταν το όνομα της χώρας μου σε ένα παγκόσμιο συνέδριο όπου έγινε η απονομή του βραβείου, καθώς και τα άλματα που έχει κάνει η Κύπρος για να καταπολεμήσει τη διαφθορά και τη διαπλοκή. Η συλλογική προσπάθεια είναι απαραίτητη για την πάταξη του φαινομένου της διαφθοράς. Είμαι ιδιαίτερα περήφανη που συλλειτουργοί σε αρμόδιους φορείς και, επίσης, η δικιά μου επαγγελματική ομάδα, με σθένος και προσήλωση στήριξαν έναν τόσο σημαντικό σκοπό, όπως την πάταξη της διαφθοράς. Στο εξωτερικό, την τελευταία δεκαετία παρατηρείται η τάση να αναγνωρίζονται σημαντικές προκοινωνικές προσπάθειες, δίνοντας έτσι ένα θετικό μήνυμα στην ευρύτερη κοινωνία.

-Στην Κύπρο;

-Ευτυχώς, αυτή η τάση αρχίζει να διαφαίνεται και στην Κύπρο. Πιστεύω όμως ότι η επιβράβευση πρέπει να συνοδεύεται και με τις δέουσες τομές, ώστε να επιτυγχάνεται η βελτιστοποίηση πρακτικών και κρατικών ενεργειών.

Η Δρ. Μαρία Κραμβιά-Καπαρδή (δεξιά) κατά την παραλαβή του βραβείου της σε εκδήλωση του ΟΗΕ. Φώτο: Supplied

-Περιμένατε αυτή τη διάκριση;

-Σίγουρα δεν ήταν κάτι που περίμενα γιατί πρόκειται για μια παγκόσμιά οργάνωση. Υπάρχουν πολλά άτομα διεθνώς που προσπαθούν να βελτιώσουν την κοινωνία που ζουν από το δικό τους μετερίζι. Το γεγονός ότι η επιλογή ήταν μεταξύ μελών και μη-μελών του ACFE καθιστά ακόμη πιο ανταγωνιστικό το τοπίο. Αυτό έκανε την έκπληξη και την ικανοποίηση πιο μεγάλη. Βεβαίως, όταν αγωνίζεσαι για έναν σκοπό η βράβευση δεν είναι αυτοσκοπός, αντίθετα είναι μια σημαντική ευκαιρία για περαιτέρω αλλαγή. Η Κύπρος είναι πια στον χάρτη για βέλτιστες πρακτικές, ως εκ τούτου όσοι αγωνιζόμαστε γι’ αυτό τον σκοπό και είμαστε αρκετοί σε αυτό το επίπεδο, είναι αναγκαίο όπως προσπαθούμε να είμαστε άξιοι αναγνώρισης.

-Τι σημαίνει για σας;

-Σημαίνει ότι ο πήχης έχει ανεβεί και οφείλω όχι μόνο να συνεχίσω να συνεισφέρω εθελοντικά στη βελτίωση της κοινωνίας που ζω, αλλά να ανοίξω τα φτερά μου και να πετάξω σε άλλους ουρανούς επιπρόσθετα με την καταπολέμηση της διαφθοράς και της διαπλοκής και την ενδυνάμωση της διαφάνειας και της ηθικής.

-Τι είναι ο Σύνδεσμος Εγγεγραμμένων Εξεταστών Οικονομικών Απατών (ACFE);

-Αυτός ο επαγγελματικός οργανισμός εδρεύει στην Αμερική και μέλη του είναι συνήθως νομικοί ή λογιστές που έχουν στόχο τη διερεύνηση, καταπολέμηση και μείωση οικονομικών εγκλημάτων, της διαφθοράς και της διαπλοκής. Συστάθηκε και στην Κύπρο το ανάλογο παράρτημα για τα μέλη του οργανισμού αυτού που κατοικούν στην Κύπρο. Έτσι, αυτό το δίκτυο ατόμων μπορεί να ανταλλάσσει απόψεις, να αλληλοβοηθείται και να εκπαιδεύεται για τα οικονομικά εγκλήματα. Από το 1990 που άρχισα εγώ να ερευνώ, να δημοσιεύω και γενικά να δραστηριοποιούμαι στο γνωστικό αυτό αντικείμενο, πολλά έχουν αλλάξει και η συνεχής επιμόρφωση είναι αναγκαία.

-Πού εστιάζεται το σκεπτικό της βράβευσης;

Η κατηγορία στην οποία βραβεύθηκα ήταν για την ενεργό συμβολή μου στην Κύπρο και την αφοσίωση μου στη βελτίωση της ποιότητας ζωής όπου ζω και εργάζομαι. Από ότι είμαι σε θέση να γνωρίζω, εξετάστηκε το διαχρονικό έργο μου στη κοινωνία, τις δημοσιεύσεις μου, τις ανακοινώσεις μου σε εθνικά και διεθνή συνέδρια και τη διεθνή μου παρουσία και αναγνώριση. Τα άτομα που κέρδισαν αυτό το βραβείο τα προηγούμενα χρόνια συμπεριλάμβαναν τον Γενικό Ελεγκτή των νησιών Σαμόα, ακαδημαϊκούς, ποινικολόγους κ.α. Πιστεύω είναι μια προσπάθεια ενός παγκόσμιου επαγγελματικού οργανισμού να ενθαρρύνει μέλη και μη-μέλη του να συμβάλουν ενεργά στη βελτίωση της κοινωνίας τους, στον εθελοντισμό και κυρίως στην ανάγκη να έχουν το θάρρος να πουν την άποψη τους με σκοπό τη βελτίωση της κοινωνίας και ένα καλύτερο μέλλον για τα παιδιά όλων μας, έστω και αν απαιτεί να βγάλουμε το φίδι από την τρύπα του!

-Τι σας οδήγησε το 2010 να ιδρύσετε το μη κυβερνητικό οργανισμό Διεθνής Διαφάνεια – Κύπρου, ως παράρτημα του διεθνούς οργανισμού Διεθνής Διαφάνεια/Transparency International;

-Το 2009 με προσκάλεσε ο διεθνής οργανισμός που εδρεύει στο Βερολίνο να παρευρεθώ στην παγκόσμια Γενική Συνέλευσή τους και εκεί μου ζήτησαν να ιδρύσω το παράρτημα στην Κύπρο. Μέσα από τις έρευνες που διεξήγαγα από το 1998 όταν επαναπατρίσθηκα, γνώριζα ότι υπήρχε διαφθορά και διαπλοκή αλλά ήταν πολύ δύσκολο να πείσω τους τεχνοκράτες, την εκτελεστική εξουσία ή ακόμη τους πολίτες να ευαισθητοποιηθούν. Έτσι ετοιμάστηκε ο πυρήνας που στόχο είχε να είναι υπερκομματικός, υπερπολιτικός, να υπάρχει ίσος αριθμός γυναικών και ανδρών στο συμβούλιο και να απαρτίζεται από νομικούς, λογιστές, άτομα με εξειδίκευση στο μάρκετινγκ, να υπάρχει ένα επιχειρηματίας, τραπεζικός, ακαδημαϊκός και ένα άτομο με εξειδίκευση στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές.

-Πώς ήταν η αρχή;

-Ο αείμνηστος Μπακούρης, που έστησε την Διαφάνεια Ελλάς, μου είπε ότι στην αρχή όλοι θα με αγνοούσαν, μετά θα με πολεμούσαν αλλά στο τέλος η προσήλωση θα καρποφορούσε και αυτό ακριβώς έγινε στην πορεία αυτή. Επιπλέον, ήταν υποβοηθητική η πολύπλευρη στρατηγική που θεσπίσαμε το 2013, όταν ξεκίνησαν οι πρώτες ενέργειες. Η σημασία που δόθηκε στη συνεχή επιμόρφωση, σε πολλαπλά επίπεδα, τη δημιουργία μελετών και κρατική ενημέρωση ήταν μερικές από τις ενέργειες που υλοποιήσαμε.

-Το επίσημο κράτος πώς σας αντιμετώπισε;

-Οφείλω να αναγνωρίσω ότι μόλις ο Πρόεδρος Αναστασιάδης άκουσε τις εισηγήσεις πρώτον για ετοιμασία Εθνικού Σχεδίου Δράσης κατά της Διαφθοράς, δεύτερον για τη δημιουργία Ανεξάρτητης Αρχής κατά της Διαφθοράς και τρίτον για θέσπιση νομοθεσίας να προστατεύεται ο πληροφοριοδότης, εκείνη τη στιγμή ζήτησε από τους λειτουργούς του να ενημερωθεί η εκτελεστική εξουσία και να προχωρήσουν στην εφαρμογή των εισηγήσεων. Το σχέδιο δράσης έχει ετοιμαστεί αλλά τα υπόλοιπα είναι ακόμη στα αρχικά τους στάδια, δυστυχώς.

-Ποια ήταν η κατάσταση τότε στην Κύπρο;

-Μου θυμίζει την αλληγορία του σπηλαίου, που διηγείται ο Σωκράτης στην αρχή του εβδόμου βιβλίου της Πολιτείας, όπου ο κόσμος λες και ήταν φυλακισμένος σε ένα σπήλαιο και δεν ήξερε ή δεν ήθελε να ξέρει την πραγματικότητα. Τώρα, οι Κύπριοι έμαθαν ότι πολλές από τις πράξεις και πρακτικές που εφάρμοζαν ήταν διαφθορά. Αντιλήφθηκαν ότι η σύγκρουση συμφερόντων, το φακελάκι, ο νεποτισμός προάγουν τη διαφθορά. Δυστυχώς, όμως, υπάρχει η τάση να θέλουν να σκοτώσουν τον αγγελιοφόρο όταν δεν τους συμφέρει και αυτό το είδαμε πολύ πρόσφατα με την έκθεση για τον Συνεργατισμό.

-Πώς ήταν ο δρόμος;

-Μακρύς, μοναχικός, γεμάτος εμπόδια αλλά και μερικές μεγάλες χαρές. Εκείνο το διάστημα ο γιος μου στο σχολείο μελετούσε Καβάφη και μπορώ να πω ότι ξαναδιαβάζοντας μαζί του πολλά από τα ποιήματα του Καβάφη με βοήθησαν να μείνω πιστή στο δρόμο και στα πιστεύω μου.

-Πώς πετύχατε το 2014 να στήσετε την ηλεκτρονική υπηρεσία «Απαιτώ Διαφάνεια»;

-Σε μια συνεδρία στο Βερολίνο όπου συζητήθηκε η εφαρμογή της υπηρεσίας αυτής, ζήτησα να συμπεριληφθεί η Κύπρος και ετοιμάστηκε η πρόταση από την ομάδα μου και τους νομικούς του οργανισμού. Μπορώ να πω ότι ήταν ένας άθλος να καταφέρουμε να στήσουμε αυτή την υπηρεσία και, δυστυχώς, το κράτος δεν πείσθηκε να την χρηματοδοτήσει όταν τελείωσε η χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ευελπιστώ ότι κάποια μέρα θα υπάρξει η ανάλογη ευαισθησία και οικονομική στήριξη για να στηθεί κάτι ανάλογο με τις δικλίδες ασφαλείας και το προσωπικό όπως ήταν η γραμμή που στήθηκε το 2014.

ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟ «ΚΡΥΨΕ ΝΑ ΠΕΡΑΣΟΥΜΕ»

-Πώς ξεκίνησε η ευαισθητοποίηση του κοινού και των συναφών κρατικών υπηρεσιών για το πρόβλημα της διαφθοράς;

-Η εμπιστοσύνη ποτέ δεν δίνεται απλόχερα αλλά πρέπει να κερδηθεί. Έτσι, έπρεπε, καταρχάς, να αποδείξουμε στις κρατικές υπηρεσίες τον βαθμό διαφθοράς που υπήρχε. Να προτείνω εισηγήσεις και να ευαισθητοποιήσω το κοινό. Έτσι, διεξάγονταν έρευνες, ετοιμάζονταν εκθέσεις, διοργανώνονταν συνέδρια, υπήρχε πολύ συχνή επαφή με τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και όλα αυτά ήταν χωρίς χρηματοδότηση από το κράτος ή άλλους φορείς.

Έπρεπε πρώτα να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη και μετά από τη λειτουργία της γραμμής το 2015, άρχισε κάποια χρηματοδότηση από το Γενικό Λογιστήριο και από μεγάλα λογιστικά γραφεία. Οφείλω να αναγνωρίσω ότι ο Γενικός Ελεγκτής, η Γενική Λογίστρια, ο Γενικός Εισαγγελέας και ο πρώην Αρχηγός Αστυνομίας ήταν πάντα πρόθυμοι να μας βοηθήσουν και να συμπορευτούν μαζί μας σε αυτόν το μακρύ και δύσκολο δρόμο. Η συντονισμένη προσπάθεια για το κοινό καλό στο τέλος απέδειξε ότι μπορούμε να πετύχουμε τον στόχο μας. Η καταπολέμηση της διαφθοράς γίνεται με τον ανάλογο συντονισμό, δεν μπορεί ένα χελιδόνι να φέρει την άνοιξη.

-Ποιες ήταν οι αντιστάσεις;

-Το θλιβερό δόγμα του νεοσυντηρητισμού που διατρέχει την κυπριακή κοινωνία «κρύψε να περάσουμε».

N’ ΑΛΛΑΞΟΥΜΕ ΤΗΝ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΜΑΣ

-Τι καταφέρατε στο θέμα νομοθεσίας;

-Αρκετά. Πιστεύω είναι σημαντικό να υπάρχει ισορροπία στους νομικά δεσμευτικούς κανόνες και στο ήπιο δίκαιο σε ό,τι αφορά την πρόληψη και την αντιμετώπιση της διαφθοράς. Έχοντας διδάξει και μελετήσει για χρόνια θέματα ηθικής και επιχειρηματικής ηθικής, πιστεύω ότι δεν μπορούμε να περιμένουμε μόνο από νομοθεσίες να βελτιώσουν τα κακώς έχοντα. Οφείλουμε να αλλάξουμε την κουλτούρα μας και αυτό μπορεί να γίνει με την βοήθεια ήπιας νομοθεσίας.

-Τι κάναμε;

-Το 2013 στο μανιφέστο έγινε αναφορά για εφαρμογή Κώδικα Δεοντολογίας για τους δημόσιους υπαλλήλους, για τους Υπουργούς και την Νομοθετική Εξουσία. Έχουν εφαρμοστεί κάποιοι κώδικες δεοντολογίας αλλά αυτό δεν είναι αρκετό χωρίς να υπάρχει και πειθαρχική επιτροπή που διερευνά παραπτώματα. Επίσης, στο μανιφέστο αναφέρθηκε το θέμα της ασυλίας των πολιτικών, η σύγκρουση συμφερόντων και άλλα θέματα που μπορούν να ρυθμιστούν μέσω ήπιας νομοθεσίας (soft law).

-Τι εκκρεμεί;

-Αναφορικά με νομικά δεσμευτικούς κανόνες (νομοθεσίες/Hard law), έχουν ετοιμαστεί νομοσχέδια για την προστασία του πληροφοριοδότη, για την Ανεξάρτητη Αρχή κατά της Διαφθοράς, για την ρύθμιση του λόμπυ, έχουν βελτιώσει τη νομοθεσία του Πόθεν Έσχες αλλά, δυστυχώς, αρκετές από τις προτάσεις νόμου δεν έχουν ψηφιστεί ακόμη. Μας έχουν μάθει πλέον στην Ευρώπη και δεν μας εμπιστεύονται όταν τους λέμε ετοιμάστηκαν οι προτάσεις νόμου και εκκρεμούν να ψηφιστούν από τη Βουλή. Είναι απαράδεκτο να παίρνει χρόνια να συζητηθούν νομοθεσίες που εφαρμόζονται για δεκαετίες σε άλλες χώρες.

-Πώς είδατε την Ανεξάρτητη Αρχή κατά της Διαφθοράς;

-Η Ανεξάρτητη Αρχή κατά της Διαφθοράς όπως την πρότεινα στην έκθεσή μου και την είδα στην πράξη στο Χονγκ Κονγκ και στην Αυστραλία, που θεωρούνται καλά πρότυπα για μας, δεν έχει καμιά σχέση με αυτή που προνοείται στο νομοσχέδιο. Πιστεύω δεν υπάρχει η απαραίτητη πολιτική βούληση να δημιουργηθεί μία ουσιαστικά αποτελεσματική Ανεξάρτητη Αρχή Κατά της Διαφθοράς γιατί κάτι τέτοιο ίσως ανησυχεί.

Η Δρ Μαρία Κραμβιά-Καπαρδή. Φώτο: Supplied

ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗ ΓΙΑ ΝΑ ΕΧΟΥΜΕ ΠΟΛΙΤΕΣ ΜΕ ΗΘΙΚΉ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ

-Χρειάζονται μέτρα πέρα από τα νομικά όπως είχατε δημοσιεύσει στο βιβλίο σας «Εταιρικές Απάτες και Διαφθορά: Μια Ολιστική Πρόληψη Οικονομικών Κρίσεων» για να υπάρξει αποτελεσματική αντιμετώπιση της διαφθοράς;

-Όπως αναφέρω και στο βιβλίο μου, για να αντιμετωπίσουμε τη διαφθορά, τα οικονομικά εγκλήματα και τη διαπλοκή πρέπει να επικεντρωθούμε σε τρεις πυλώνες. Στον πρώτο πυλώνα είναι το άτομο. Οφείλουμε να εκπαιδεύσουμε και να διαπαιδαγωγήσουμε τα παιδιά μας από την προ-δημοτική μέχρι το Πανεπιστήμιο να εφαρμόζουν ηθικές αρχές όπως αυτές που αναφέρει ο Αριστοτέλης. Γι’ αυτό το λόγο, είχαμε προτείνει και το πρόγραμμα «εκπαίδευση και ακεραιότητα» όπου γίνονται μαθήματα στα παιδιά του δημοτικού και έχει γίνει ένα μικρό φιλμάκι. Επίσης, καθιερώσαμε και τον διαγωνισμό ποίησης και ζωγραφικής όπου τα παιδιά δημοτικού και μέσης εκπαίδευσης μπορούν να εξωτερικεύσουν τα συναισθήματα τους αναφορικά με τη διαφθορά και την ενδυνάμωση της διαφάνειας με αυτό τον τρόπο. Εξ όσων γνωρίζω, αυτά συνεχίζονται και πολλά παιδιά πλέον έχουν ευαισθητοποιηθεί και συζητούν ή ακόμη ετοιμάζουν τελικές σχολικές γιορτές με αυτά τα θέματα. Ένα γρήγορο «μπάνιο» ηθικής δεν είναι αρκετό… θα πρέπει αυτή η διαπαιδαγώγηση να γίνεται συνέχεια για να έχουμε πολίτες με moral fiber, με ηθική συνείδηση.

-O δεύτερος πυλώνας;

-Αναφέρεται στις επιχειρήσεις. Δεν είναι αρκετό τα άτομα που εργάζονται ή διοικούν μια επιχείρηση να είναι ηθικά, οι επιχειρήσεις θα πρέπει να έχουν ένα πρόγραμμα ηθικής, ένα κώδικα δεοντολογίας που «εφαρμόζουν» στην πράξη όχι στα χαρτιά, καθώς και μια επιτροπή που διερευνά καταγγελίες/παραπτώματα και που είναι ευαισθητοποιημένη σε θέματα κοινωνικής ευθύνης και εφαρμόζει εταιρική διακυβέρνηση, παρόλο που δεν είναι διά νόμου υποχρεωτικό. Σ’ αυτό τον πυλώνα έχω εισηγηθεί το βραβείο «Επιχειρηματικού Ήθους» το οποίο προσφέρεται από το ΚΕΒΕ και το Κυπριακό Φόρουμ Ακεραιότητας.

-Ο τρίτος πυλώνας;

-Είναι η κοινωνία. Αρχικά, πιστεύω θα πρέπει να υπάρχει λογοδοσία από την εκτελεστική και νομοθετική εξουσία, οι πολιτικοί ζητούν την ψήφο μας αλλά δεν το θεωρούν υποχρέωση τους να μας ενημερώσουν τι έκαναν τον χρόνο που κατείχαν μια θέση. Δεύτερο, η Πολιτεία οφείλει να ενθαρρύνει την κοινωνία των πολιτών και τους πολίτες να είναι ενεργοί στα κοινά και στον εθελοντισμό. Είναι αδιανόητο σε χώρες όπως την Αυστραλία οι πλείστοι τον πολιτών να συνεισφέρουν εθελοντικά και αφιλοκερδώς για να λυθούν κοινωνικά προβλήματα και στην Κύπρο να ικανοποιούμαστε με το να «ρίχνουμε πέτρες» σε αυτούς που προσπαθούν. Τρίτο, θα πρέπει να απαιτούμε και να υπάρχει ακεραιότητα στους θεσμούς της κάθε χώρας όπως το Δικαστικό Σώμα, την Αστυνομία, την νομοθετική εξουσία κ.α. και, τέλος η διαπαιδαγώγηση σε θέματα ηθικής είναι αναγκαία σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης και επιμόρφωσης. Στους φοιτητές μου λέω συχνά ότι ένα γρήγορο «μπάνιο» ηθικής δεν θα τους δημιουργήσει ηθική συνείδηση χρειάζεται να επιμορφωνόμαστε συχνά και να μελετούμε βιβλία όπως τα «Ηθικά Νικομάχεια» του Αριστοτέλη κ.α.

-Τι σας δίδαξε ο δρόμος αυτός της αναζήτησης της διαφάνειας;

-Δύο διδάγματα, πρώτο τίποτα δεν είναι αδύνατο, φτάνει να υπάρχει υπομονή, θέληση και προσήλωση, και δεύτερο να κοιτάζουμε να φτάσουμε το φεγγάρι και εάν πέσουμε θα φτάσουμε τα άστρα.

-Ποιο το επόμενο βήμα;

-Ότι θέλει ο Κύριος καλό να ορίσει.

-Ένας στόχος;

-Να συνεισφέρω στη βελτίωση της κοινωνίας για τα παιδιά και εγγόνια μας. Τα παιδιά μας αξίζουν ένα καλύτερο μέλλον και εξάλλου τους το οφείλουμε. Δεν θα πρέπει να είναι στόχος μόνο της εκτελεστικής εξουσίας και των πολιτικών αλλά όλοι μαζί μπορούμε να συνεισφέρουμε από το δικό μας μετερίζι.