Στον Πρόλογο του Β’ τόμου της «Ιστορίας τού Πολιτισμού» («The Story of Civilization») ο Αμερικανός ιστορικός και φιλόσοφος, Will Durant, γράφει:
«Excepting machinery, there is hardly anything secular in our culture that does not come from Greece. Schools, gymnasiums, arithmetic, geometry, history, rhetoric, physics, biology, anatomy, hygiene, therapy, cosmetics, poetry, music, tragedy, comedy, philosophy, theology, agnosticism, skepticism, stoicism, epicureanism, ethics, politics, idealism, philanthropy, cynicism, tyranny, plutocracy, democracy» (vii).
Πραγματικά, ο αρχαίος Έλληνας θεμελίωσε αυτό που σήμερα ονομάζουμε «δυτικό πολιτισμό». Κι όταν μια τέτοια παραδοχή γίνεται από έναν διανοούμενο Αμερικανό (και όχι μόνο), εμείς οι Νεοέλληνες δεν έχουμε κανέναν λόγο να «φουσκώνουμε» και να μεγαλαυχούμε. Εμείς καταφέραμε να ξεθεμελιώσουμε τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό!
ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΞΕΘΕΜΕΛΙΩΤΕΣ
Ένας από τους φλογερούς μισέλληνες ήταν ο Ρωμανός ο Μελωδός (6ος αι. μ.Χ.). Ξεδιάντροπα επιτίθεται εναντίον αρχαίων Ελλήνων που δεν μπορούν ν’ αμυνθούν! Ξεμπροστιάζει τον Άρατο, τον Πλάτωνα, τον Δημοσθένη, τον Όμηρο, τον Πυθαγόρα! Όλοι τους, κατά το νοσηρό μυαλό του, είναι για τα μπάζα! Να πώς ρίχνει το μισελληνικό του δηλητήριο:
«Τι φυσώσι και βομβεύουσιν οι Έλληνες; / Τι φαντάζονται προς Άρατον τον τρισκατάρατον; / Τι πλανώνται προς Πλάτωνα; / Τι Δημοσθένην στέργουσι τον ασθενή; / Τι μη νοούσιν Όμηρον όνειρον αργόν; / Τι Πυθαγόραν θρυλούσι τον δικαίως φιμωθέντα;» (Ακάθιστος Ύμνος, 17).
Δηλαδή: «Γιατί τάχα φουσκώνουν και βουίζουν οι Έλληνες; / Γιατί υπερηφανεύονται για τον Άρατο τον τρισκατάρατο; / Γιατί πλανώνται με τον Πλάτωνα; / Γιατί αποδέχονται τον Δημοσθένη τον χτικιάρη; / Τι δεν καταλαβαίνουν από τον Όμηρο, τον άεργο ονειροπόλο; / Γιατί διαλαλούν τον Πυθαγόρα, που δίκαια φιμώθηκε;»
Σχετικά με τον Άρατο (315-240 π.Χ.), τον καθ’ ομολογία «πολυμαθή και άριστο ποιητή», προφανώς ο Ρωμανός δεν γνώριζε ότι ο απόστολος Παύλος, όταν μίλησε στους Αθηναίους, «σταθείς εν μέσω του Αρείου Πάγου», ξεσήκωσε ιδέες από το ποίημα του Άρατου, «Φαινόμενα και Διοσημεία».
Ωστόσο, σε τούτη την περίπτωση ο Παύλος δεν είναι λογοκλόπος (όπως με την περίπτωση Ευριπίδη, αντιγράφοντας το «φθείρουσιν ήθη χρηστά ομιλίαι κακαί»). Αφού παρουσίασε τη φράση (και το πνεύμα) του Άρατου, μετά μπήκε στον κόπο να συμπληρώσει: «ως και τινες των καθ’ υμάς ποιητών ειρήκασιν» (Πράξεις, 17:28), δηλ. «όπως και κάποιοι από τους δικούς σας ποιητές έχουν πει». Όφειλε όμως να είναι πιο συγκεκριμένος, λέγοντας: «ως και ο καθ’ υμάς ποιητής Άρατος είρηκεν».
ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΚΑΙ ΙΩΑΝΝΗΣ
Να σημειώσουμε εδώ ότι ο Ρωμανός δεν πρωτοτυπεί. Ήδη πριν από αυτόν, ο Γρηγόριος Ναζιανζηνός (329-390 μ.Χ.) είχε χαρακτηρίσει ολόκληρη την αρχαία ελληνική πνευματική παράδοση «γελοία κληροδοσία»! Δεν του άρεσε η πυθαγόρεια σιωπή και το «Αυτός έφα», που το θεωρεί «καινοτέραν αλαζονείαν», ούτε του «Πλάτωνος τας ιδέας και τας μετενσωματώσεις . . και τας αναμνήσεις» ούτε του «Επικούρου την αθεΐαν . . . και την αφιλόσοφον ηδονήν» ούτε του «Αριστοτέλους την μικρολόγον πρόνοιαν» (βλ. «Λόγος θεολογικός πρώτος, Προς Ευνομιανούς», 10.5-10.10»).
Αλλά και ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος (367-407 μ.Χ.), ακολουθώντας τον Γρηγόριο, θα πει: «Ο μεν γαρ Ελληνισμός πανταχού της γης εκταθείς και τας απάντων ανθρώπων ψυχάς κατασχών ούτως ύστερον μετά την τοσαύτην ισχύν και την επίδοσιν υπό της του Χριστού κατελύθη δυνάμεως» («Λόγος εις τον μακάριον Βαβύλαν και κατά Ελλήνων», 15).
Ο ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ
«Πυθαγόρας». Τι θαυμάσιο όνομα! Προέρχεται από του Πυθίου Απόλλωνα την προφητική αγόρευση (Πυθαγόρευση). Θαυμάσιες και οι λέξεις που ο ίδιος ο Πυθαγόρας επινόησε: «φιλοσοφία» και «φιλόσοφος». Δεν ήθελε να τον ονομάζουν «σοφό», αλλά «φιλόσοφο» (φίλο της σοφίας).
Ο μισόλογος (ο μισών τη λογική) Ρωμανός ο Μελωδός θεωρεί πως δίκαια φιμώθηκε («δικαίως φιμωθείς») αυτός ο μεγάλος, αξιέραστος Έλληνας φιλόσοφος. Αλλά για να φιμώσεις έναν φιλόσοφο, πρέπει να του κόψεις τη γλώσσα και να ρίξεις στην πυρά όλα τα βιβλία του και τον ίδιο, όπως έγινε με τον Giordano Bruno, τον οποίο έκαψαν ζωντανό οι «χριστιανοί» Ιεροεξεταστές.
Δεν ξέρω τι είχε στο μυαλό του ο Ρωμανός, όταν μίλησε για «δίκαια φίμωση». Ίσως είχε διαβάσει την «Περί του Πυθαγορικού βίου» βιογραφία τού Ιάμβλιχου, όπου περιγράφεται ο θάνατος του Πυθαγόρα και ο εμπρησμός της οικίας των Πυθαγορείων από τον αλιτήριο άνδρα, τον Κύλωνα, και τους φίλους του: «υφάψαντες την οικίαν κατέκαυσαν τους άνδρας πλην δυείν, Αρχίππου τε και Λύσιδος» (35.249).
Γενικά, δεν άρεσε στον Ρωμανό τον Μελωδό (και όχι μόνο) η πυθαγόρεια κοσμοαντίληψη. Δεν άρεσε ο όρκος των Πυθαγορείων, που έλεγε (στη δωρική διάλεκτο): «Ναι, μα τον αματέρα ψυχά παραδόντα τετρακτύν, παγάν αενάου φύσεως ριζώματ’ έχουσαν». Δηλαδή: «Ορκίζομαι σ’ εκείνον [τον Πυθαγόρα] που προσέδωσε στην ψυχή μας την τετράδα, πηγή τής αέναης φύσης, που έχει τις [τέσσερις βασικές] ρίζες» [αέρας, φωτιά, νερό και γη].
Επίσης (επί ίσης μοίρας), δεν άρεσε το ότι ο Πυθαγόρας ερμήνευε τα πάντα με αριθμούς και με γεωμετρικά σχήματα. Ούτε άρεσε στους πρώιμους χριστιανούς η ιδέα περί μετεμψύχωσης ή μετενσάρκωσης.
Κλείνοντας, προκαλεί θλίψη όταν διαβάζουμε κείμενα, όπως το πιο πάνω τού Ρωμανού του Μελωδού, αλλά και άλλων «πατέρων» της Εκκλησίας, στα οποία ολόκληρη η αρχαία ελληνική σκέψη, από Όμηρο μέχρι Πλάτωνα και Αριστοτέλη, θεωρείται «ανώφελη» και «άθεη»!