Το αρχαϊκό και μη δημοκρατικό εκλογικό σύστημα των ΗΠΑ

Στο Πανεπιστήμιο Μελβούρνης –και μάλιστα στο Δεύτερο έτος– παρακολούθησα μαθήματα της Αμερικανικής Πολιτικής. Στο δεύτερο εξάμηνο το θέμα μας ήταν «Προβλήματα της Αμερικανικής Πολιτικής» (Problems in American Politics). Ένα από αυτά τα προβλήματα ήταν και το εκλογικό σύστημα των ΗΠΑ που οριζόταν ως πολύπλοκο, αρχαϊκό και -το πιο σπουδαίο- μη δημοκρατικό.

Τι εννοούμε δημοκρατικό; Η λεγόμενη ρήτρα του Λυκούργου ήταν μία συμφωνία πως σε ένα σύνολο ανθρώπων εάν το 51% εγκρίνει να γίνει κάτι, τότε το 49% δίνει τη συγκατάθεση να γίνει αυτό το κάτι, αλλά για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα, μέχρι να αποφασιστεί και πάλι με εκλογές η συμφωνία αυτή. Οι καθηγητές στα Πανεπιστήμια το θέμα αυτό το έχουν ερευνήσει και μελετήσει διεξοδικά και μιλούν για τα δικαιώματα του 51%, αλλά και για τις διεκδικήσεις του 49%, μια και η διαφορά όπως βλέπετε είναι μόνο 1%.

Δεν υπάρχει ανθρώπινα πιο λογικός τρόπος συμφωνίας και η διαδικασία αυτή ονομάστηκε Δημοκρατία. Δήμος είναι ο λαός και κράτος είναι η δύναμη. Το πρώτο και το πιο χαρακτηριστικό γνώρισμα της Δημοκρατίας είναι οι εκλογές.

Και εδώ φυτρώνει και το πρώτο και το πιο ακανθώδες πρόβλημα. Με ποιο εκλογικό σύστημα;

ΤΟ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΕΚΛΟΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Δεν υπάρχει «το καλύτερο εκλογικό σύστημα!» στη σημερινή μας αντιπροσωπευτική Δημοκρατία. Όπως δεν υπάρχει και το «καλύτερο πολιτικό σύστημα». Η Δημοκρατία σήμερα –όπως ορίζεται σε κάθε χώρα του κόσμου– επιβλήθηκε γιατί έχει το πλεονέκτημα των εκλογών και η αλλαγή κυβερνήσεων γίνεται χωρίς να χύνεται αίμα. Δυστυχώς όμως και αυτό δεν είναι κατορθωτό όλες τις φορές. Χρειάζεται πολιτική ωριμότητα αυτών που είναι μέσα στο 51%, αλλά και περισσότερο η αυτοσυγκράτηση αυτών του 49%. Και αυτό εξαρτάται από το «λογικό!» εκλογικό σύστημα και περισσότερο από τη «λογικότητα» του εκλογικού σώματος.

Το εκλογικό σύστημα μοιάζει με τους κανόνες ενός παιχνιδιού, όπως στο ποδόσφαιρο ή το τάβλι. Οι δύο αντίπαλοι μπαίνουν στον αγώνα γνωρίζοντας τους κανόνες και εάν δεν τηρούνται αυτοί υπάρχουν και οι τιμωρίες.

Όλα τα εκλογικά συστήματα είναι ανθρώπινα δημιουργήματα και ως εκ τούτου δεν είναι τέλια. Υπάρχουν όμως πολλά πλεονεκτήματα σε αυτά και ταυτόχρονα όχι λίγα μειονεκτήματα. Από πολιτική ανάγκη – κάθε λαός – εγκρίνει ένα σύστημα και με αυτό εκλέγεται μία κυβέρνηση. Να μην ξεχνάμε τι ακριβώς σημαίνει κυβερνώ: Οδηγώ το σκάφος και ηγούμαι του πληρώματος. Το κυβερνώ έδωσε στο Δυτικό κόσμο λέξεις ολκής όπως Govern, government, governance, governor και στην ψηφιακή μας εποχή μάς έδωσε το Cyber, cyber space και τόσα άλλα. Άρα και οι λέξεις μας μάς οδηγούν προς το καλό και λογικό αποτέλεσμα ανθρώπινης διακυβέρνησης.

ΤΟ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ ΕΚΛΟΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Ο Αμερικανός πρόεδρος δεν εκλέγεται απευθείας από το λαό, αλλά από το Σώμα των Εκλεκτόρων. Κάθε Πολιτεία έχει έναν προκαθορισμένο αριθμό εκλεκτόρων.

Αυτός ο αριθμός ορίζεται ανάλογα με το πληθυσμιακό μέγεθος της Πολιτείας. Έτσι οι Αμερικανοί πολίτες δεν ψηφίζουν πρόεδρο αλλά προεδρικό εκλέκτορα.

Συνολικά το σώμα των εκλεκτόρων απαρτίζεται από 538 εκλέκτορες. Εφαρμόζεται το πλειοψηφικό σύστημα για την εκλογή των εκλεκτόρων, δηλαδή ο νικητής υποψήφιος πρόεδρος που έχει διαφορά έστω και μιας ψήφου από τον αντίπαλό του, αποσπά –προσέξτε το τούτο! – το σύνολο των εκλεκτόρων της Πολιτείας. Για να γίνει ο υποψήφιος πρόεδρος ο εκλεγμένος Πρόεδρος των ΗΠΑ, χρειάζεται να συγκεντρώσει 270 ψήφους μέσα στο Σώμα των Εκλεκτόρων.

ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΔΙΕΥΚΡΙΝΗΣΕΙΣ

Στο πλειοψηφικό σύστημα, αυτός που παίρνει τις περισσότερες ψήφους εκλέγεται. Ένα μικρό παράδειγμα: Εάν σε μία τάξη 20 μαθητών έχουμε 5 υποψήφιους να γίνουν αρχηγοί της τάξης –επιμελητές- και οι εκλογές γίνονται με το πλειοψηφικό σύστημα έχουμε τα εξής αποτελέσματα ψήφων: Α=3, Β=4, Γ=4, Δ=4 και Ε=5. Βλέπετε ότι ψήφισαν και οι 20 μαθητές. Σύμφωνα με το σύστημα αυτό νικητής είναι ο Ε με 5 ψήφους μόνο, αν και 15 συμμαθητές στην τάξη δεν τον θέλουν τον Ε! Τι λέτε, είναι δίκαιο αυτό το σύστημα; Με αυτό το σύστημα εκλέγονται οι εκλέκτορες και με το ίδιο σύστημα εκλέγουν και τον Πρόεδρο των ΗΠΑ, που στα Ελληνικά λόγω των εκτελεστικών δικαιωμάτων που του δίνει το αμερικανικό σύνταγμα τον έχουμε ονομάσει… πλανητάρχη!

Το σύστημα αυτό συσπειρώνει τους εκλογείς μόνο στους δύο πρώτους υποψηφίους, μια και ο τρίτος είναι σχεδόν αδύνατο να επικρατήσει. Επίσης, το ίδιο σύστημα κάνει την Αμερική με 350 εκατομμύρια ανθρώπους να έχει μόνο δύο μεγάλα κόμματα και η Ελλάδα με 10 εκατομμύρια να έχει πολλά κόμματα!

Να σημειώσουμε επίσης πως στις ΗΠΑ κανείς δεν είναι υποχρεωμένος να πάει να ψηφίσει. Οι Αμερικανοί λένε πως το κράτος δεν μπορεί να σε υποχρεώσει για να ψηφίσεις. Αυτό θεωρείται καταπάτηση και παράβαση των …δημοκρατικών τους δικαιωμάτων!

ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

Πρώτα να απαντήσουμε γιατί επιλέχθηκε αυτό το σύστημα. Όταν συστάθηκαν οι Ηνωμένες Πολιτείες μετά την Αμερικανική επανάσταση του 1776, η κάθε Πολιτεία διαφύλασσε με επίζηλο τρόπο τα δικαιώματά της στην Ομοσπονδία. Οι συντάκτες του Συντάγματος του 1787 απέρριψαν ως λύση την εκλογή του προέδρου από το Κογκρέσο –όπως γίνεται στην Ελλάδα- επικαλούμενοι την αρχή διάκρισης των εξουσιών. (Σημαντικότατο δημοκρατικό στοιχείο!). Τότε τα πολιτικά κόμματα θεωρούνταν ύποπτα και η αρχή της λαϊκής κυριαρχίας επίφοβη, γιατί οι μεγάλες σε πληθυσμό πολιτείες θα ηγεμόνευαν πολιτικά τις μικρότερες.

Η αρχική ιδέα ήταν ότι το Σώμα των Εκλεκτόρων θα απαρτιζόταν μόνο από τους επιφανείς πολίτες τού κάθε συστατικού κράτους της Ομοσπονδίας. Αυτό θεωρείται σήμερα το μεγαλύτερο μειονέκτημα του συστήματος, γιατί ο πρόεδρος δεν εκλέγεται από το λαό, αλλά από τους «επιφανείς πολίτες» που είναι οι εκλέκτορες.

έτσι ο πρόεδρος δεν χρειάζεται να έχει συγκεντρώσει την πλειοψηφία της λαϊκής ψήφου. Με αυτό το σύστημα ο Αλ Γκρο το 2000, αν και συγκέντρωσε μισό εκατομμύριο περισσότερες ψήφους από τον Μπους, εντούτοις δεν έγινε πρόεδρος, αλλά έγινε ο Μπους. Το ίδιο έγινε και το 2016. Ενώ η Κλίντον συγκέντρωσε κοντά δύο εκατομμύρια περισσότερες ψήφους από τον Τραμπ, αλλά ο Τραμπ έγινε πρόεδρος.

ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ

Τι γίνεται στις δύο πατρίδες μας; Στην Αυστραλία το 1998 ο Συνασπισμός κέρδισε τις εκλογές με 49% και οι Εργατικοί με το υπόλοιπο 51% τις έχασαν. Στην Ελλάδα -τον περασμένο Ιούλιο- η Νέα Δημοκρατία με 38% κέρδισε τις εκλογές, αν και πάνω από 60% των Ελλήνων ψηφοφόρων δεν την θέλουν. Ποιο είναι το καλύτερο εκλογικό σύστημα;

ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΙΜΥΘΙΟ ΜΑΣ: ΖΗΤΕΙΤΑΙ ΤΟ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΕΚΛΟΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ!

Όλα τα συστήματα που έχουν εγκριθεί «δημοκρατικά», είναι τα καλύτερα για κάθε χώρα! Εδώ επαληθεύεται η κοινή ρήση: «Κάθε χώρα έχει τους πολιτικούς που της ταιριάζουν»!