Υπάρχουν αρχαίοι Έλληνες Πατέρες της Επιστήμης (γενικά), υπάρχουν και χριστιανοί Εκκλησιαστικοί Πατέρες ή Πατέρες της Εκκλησίας. Προτιμώ την πρώτη κατηγορία για τους πιο κάτω λόγους:
Υπήρχε μια εποχή που οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν τον μύθο για να εξηγήσουν την ύπαρξη και τα φαινόμενα του ορατού φυσικού κόσμου. Στον ελληνόφωνο κόσμο πηγή πληροφοριών και τροφή για τη σκέψη αποτελούσαν τα ομηρικά έπη και η ησιόδεια Θεογονία. Το 624 π.Χ. γεννιέται ένας νους που ανοίγει έναν καινούργιο δρόμο έρευνας: τον φιλοσοφικό. Αυτός νους ανήκει στον Θαλή από τη Μίλητο της Ιωνίας. Πρόκειται για έναν από τους επτά σοφούς της ελληνικής αρχαιότητας, πού πρώτος πήδησε από τον μύθο στον Λόγο και τόλμησε να ερμηνεύσει τον φυσικό κόσμο με μόνο εργαλείο τον κριτικό νου. Για τον λόγο αυτό πολύ σωστά τον αποκάλεσαν «πατέρα» της Φυσικής Φιλοσοφίας.
Αλλά δεν είναι ο μόνος Έλληνας «πατέρας»: ακολουθούν και άλλοι, σε άλλους χώρους. Στον χώρο της Ιστορίας «πατέρας» θεωρείται ο Ηρόδοτος από την Αλικαρνασσό (484-426). Πρόκειται για τον πρώτο γνωστό Έλληνα ιστορικό που συστηματικά συγκέντρωσε υλικό (ένα μεγάλο μέρος αφορά στους Περσικούς Πολέμους), το ταξινόμησε κατάλληλα και του προσέδωσε μια ευχάριστη ζωντανή αφήγηση.
Στον χώρο της Ιατρικής Επιστήμης «πατέρας» θεωρείται ο Ιπποκράτης (460-377). Ίδρυσε δική του ιατρική σχολή στην Κω και με τους μαθητές του ανέπτυξε τον λεγόμενο «Όρκο του Ιπποκράτη», που χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα.
Στον χώρο της Ατομικής Θεωρίας «πατέρας» θεωρείται ο Δημόκριτος (5ος-4ος αι. π.Χ.). Τις ιδέες του περί ατόμων (που ξεκινούν από τον Λεύκιππο) τις είχε υπόψη του και ο Αριστοτέλης (βλ. Περί ψυχής πραγματεία), ενώ ο «ιδεαλιστής» Πλάτωνας δεν ήθελε να ακούσει γι’ αυτές. Ο Πλάτωνας δεν αναφέρει τον Δημόκριτο στους διαλόγους του και, σύμφωνα με τον αρχαίο βιογράφο Διογένη Λαέρτιο, ευχήθηκε τα βιβλία του Δημόκριτου να ριχτούν στην πυρά!
Στον χώρο της Λογικής «πατέρας» θεωρείται ο Αριστοτέλης (384-323 μ.Χ.). Έχουμε ήδη κάνει λόγο για τον αριστοτελικό συλλογισμό, που αποτελείται από δύο προκείμενες κι ένα συμπέρασμα. Υπενθυμίζω το τυπικό παράδειγμα: «Όλοι οι άνθρωποι είναι θνητοί. Ο Σωκράτης είναι άνθρωπος. Άρα ο Σωκράτης είναι θνητός».
Τέλος, στον χώρο της Γεωμετρίας «πατέρας» θεωρείται ο Ευκλείδης (300 π.Χ ;), ενώ στον χώρο της Πειραματικής Επιστήμης (δηλ. της επιστήμης που δοκιμάζει τις ιδέες με το πείραμα) «πατέρας» θεωρείται ο Αρχιμήδης (287-212 π.Χ.).
Όλοι αυτοί οι Έλληνες «πατέρες» έθεσαν τα θεμέλια του δυτικού πολιτισμού. Για τον λόγο αυτό είναι οι μόνοι «πατέρες» που (για μένα τουλάχιστον) μετρούν.
ΟΙ ΑΛΛΟΙ…
Βέβαια, ακούμε τακτικά και για τους «Πατέρες της Εκκλησίας». Πρόκειται για κάποιους (δήθεν) «Θεοκίνητους» και «Θεόπνευστους» χριστιανούς συγγραφείς, που οι περισσότεροι από αυτούς (αν όχι όλοι) φέρουν και το επίθετο «άγιος». Κι όμως, η σύγχρονη Επιστήμη ουδεμία σχέση έχει με αυτούς τους «άγιους» Εκκλησιαστικούς Πατέρες, οι οποίοι ενδιαφέρονται μόνο για τη λεγόμενη «θέωση» (ένωση της ανθρώπινης φύσης με το θείο). Αποφεύγουν να ερμηνεύσουν τον αισθητό φυσικό κόσμο (τον μόνο κόσμο που νιώθουμε γύρω μας) και να φιλοσοφήσουν «άνευ μαλακίας», για να χρησιμοποιήσω εδώ μια γνωστή φράση του Περικλή.
Είναι, λοιπόν, αναντίλεκτο ιστορικό γεγονός ότι η θεμελίωση του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού έγινε όχι από τους ισχνοπάρειους «άγιους» Πατέρες της Εκκλησίας, αλλά από τους ευφυείς Πατέρες της ελληνικής (φιλοσοφικής κι επιστημονικής) σκέψης. Δεν μας εκπλήσσει το ότι η σύγχρονη Επιστήμη έχει υιοθετήσει και χρησιμοποιήσει πληθώρα ελληνικών επιστημονικών όρων, και τούτο επειδή πρώτοι οι Έλληνες προγονοί μας ασχολήθηκαν με όλα σχεδόν τα πεδία της γνώσης. Ο γνωστός Βρετανός μαθηματικός και φιλόσοφος Bertrand Russell, στο έργο του, History of Western Philosophy (Ιστορία της Δυτικής Φιλοσοφίας), αφιερώνει τα πρώτα 28 Κεφάλαια (252 σελίδες) στους Έλληνες σοφούς και τα επιτεύγματά τους.
Θα χαιρόμασταν ιδιαίτερα αν το σύγχρονο ελληνικό κράτος αφιέρωνε κάθε χρόνο μία ήμερα μνήμης και για τους δικούς μας «πατέρες», τους Πατέρες ημών, που πρώτοι αυτοί άνοιξαν τον δρόμο για να τρέξει ελεύθερα η Σκέψη.