Η σημερινή δύσκολη και πρωτόγνωρη κατάσταση που βιώνουμε όλοι μας, λόγω του κορονοϊού και των υποχρεωτικών περιοριστικών μέτρων, μας έκανε να αναλογιστούμε, να αναγνωρίσουμε και να νιώσουμε ευγνωμοσύνη για το πολύτιμο έργο των γιατρών και των νοσηλευτών, που εργάζονται με απαράμιλλη αυτοθυσία και κίνδυνο της ζωής τους, για να περιθάλψουν όλους τους ασθενείς.
Φέτος, λοιπόν, στον εορτασμό της εθνικής ημέρας μνήμης ANZAC Day, επηρεασμένοι και από το γενικό κλίμα των ημερών, νιώθουμε περισσότερο την ανάγκη να αναφερθούμε στο έργο του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού και να τιμήσουμε τους γιατρούς και τους νοσηλευτές, που φρόντισαν τους τραυματίες του πολέμου στα στρατόπεδα της Λήμνου και της Θεσσαλονίκης, πριν από εκατό και πλέον χρόνια.
Εκατοντάδες είναι αυτοί που υπηρέτησαν ως ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό στα συγκεκριμένα στρατόπεδα. Τρία αυστραλιανά νοσοκομεία (Australian Stationary Hospitals) λειτούργησαν στη Λήμνο κατά την εκστρατεία της Καλλίπολης. Το πρώτο Australian Stationary Hospital είχε προσωπικό ως επί το πλείστον από τη Νότια Αυστραλία, το δεύτερο από τη Δυτική Αυστραλία και το τρίτο από όλη τη χώρα. Πολλοί παρείχαν ιατρική φροντίδα σε άλλες μονάδες, αλλά και σε πλοία του Πολεμικού Ναυτικού, που έπλεαν στο Αιγαίο Πέλαγος μεταφέροντας τραυματίες και αρρώστους σε ασφαλή μέρη. Αυτά τα νοσοκομεία προσέφεραν πρωτοποριακές υπηρεσίες στη Λήμνο και τους κατοίκους της, καθώς πολλοί ντόπιοι νοσηλεύτηκαν, επίσης, στα αυστραλιανά νοσοκομεία.
Επιπλέον, 130 Αυστραλές νοσοκόμες υπηρέτησαν στη Λήμνο, καθώς και στρατιωτικοί γιατροί και εκατοντάδες στρατιώτες. Μεταξύ αυτών ο Captain Thomas Anderson από το Geelong, η νοσοκόμα Evelyn Hutt από την Τασμανία και η νοσοκόμα Lucy Daw από την Αδελαΐδα, που υπηρέτησε στη Λήμνο από τον Αύγουστο του 1915 έως τον Ιανουάριο του 1916. Και οι δύο αυτές νοσοκόμες άφησαν μεγάλη κληρονομιά στις νεότερες γενιές με τα πλούσια φωτογραφικά τους αρχεία από τη θητεία τους στη Λήμνο.
Όπως και σήμερα, έτσι και τότε οι γιατροί και νοσηλευτές αντιμετωπίζουν σοβαρές απειλές για τη ζωή τους στην προσπάθειά τους να περιθάλψουν τους ασθενείς τους, έτσι και τότε στο μέτωπο δεν είχαν μόνο να αντιμετωπίσουν τις πολεμικές επιθέσεις από αέρος, αλλά και τον κίνδυνο των μολύνσεων από τις συχνές σοβαρές ασθένειες, όπως δυσεντερία και πνευμονία, που μάστιζαν τους ανθρώπους εκείνη την περίοδο. Οι περισσότεροι Αυστραλοί στρατιώτες στη Λήμνο πέθαναν από ασθένειες και όχι από τα τραύματά τους. Αρκετό προσωπικό έπρεπε να επαναπατρισθεί μαζί με τους ασθενείς για καλύτερη περίθαλψη. Δεν έχουν αναφερθεί, βέβαια, περιπτώσεις του αυστραλιανού υγειονομικού προσωπικού που πέθαναν στη Λήμνο, ωστόσο δύο Καναδές νοσοκόμες πέθαναν στη Λήμνο από πνευμονία και έχουν ταφεί εκεί. Κάθε χρόνο στην επέτειο της Απόβασης της Καλλίπολης, ντόπιοι αντιπρόσωποι του Ερυθρού Σταυρού αποδίδουν τιμές στις δύο αυτές νοσοκόμες.
Επίσης, εκατοντάδες Αυστραλές νοσοκόμες, που υπηρέτησαν στο στρατόπεδο της Θεσσαλονίκης αντιμετώπισαν παρόμοιους κινδύνους από βομβαρδισμούς και ασθένειες. Τριάντα δύο άτομα του ιατρικού προσωπικού και δέκα νοσοκόμες από τη Νέα Ζηλανδία ήταν ανάμεσα στους 167 που σκοτώθηκαν, όταν το πλοίο που τους μετέφερε από τη Θεσσαλονίκη, τορπιλίστηκε και βυθίστηκε τον Οκτώβριο του 1915. Προς τιμήν τους, κάθε χρόνο τελείται επιμνημόσυνη δέηση στο νεκροταφείο της στρατιωτικής βάσης της Μίκρας. Εκεί βρίσκονται και τα οστά της μοναδικής Αυστραλής νοσοκόμας, που πέθανε στην Ελλάδα κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, της αδελφής Gertrude Munro από το Ballarat, η οποία πέθανε από πνευμονία στα τέλη του 1918 κατά την τότε επιδημία γρίπης, στο τέλος του πολέμου. Τα μετάλλια της αδελφής Γερτρούδης βρίσκονται στην έκθεση του τοπικού RSL του Ballarat.
Πέρυσι οργανισμοί της ελληνικής παροικίας της Μελβούρνης, ως φόρο τιμής στον George Devine Treloar, ανήγειραν το μνημείο του στην γενέτειρά του Ballarat.
Έγιναν πάρα πολλές ενέργειες για να αναγνωριστεί η μεγάλη προσφορά των νοσοκόμων, που υπηρέτησαν στη Λήμνο κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στην Λήμνο. Το 2015 η Commonwealth War Graves Commission (Κοινοπολιτειακή Επιτροπή Πολεμικών Μνημάτων) στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο Πορτιανού ανήγειρε ένα νέο μνημείο στη μνήμη των νοσοκόμων. Ήταν μια πρωτοβουλία του Καναδού πρέσβη στην Ελλάδα, κ. Robert Peck. Είχα την τιμή να τον γνωρίσω και να τον βοηθήσω στην έρευνα που διεξήγε για την ιστορία των Καναδών νοσοκόμων στη Λήμνο. Επίσης, τον ξενάγησα σε τοποθεσίες και αξιοθέατα του νησιού που είχαν σχέση με την εκστρατεία στην Καλλίπολη.
Από το 2015 έχουν καταβληθεί, επίσης, μεγάλες προσπάθειες για την αναγνώριση του σπουδαίου έργου του ιατρικού προσωπικού της Αυστραλίας. Το Μνημείο Lemnos Gallipoli, που αναπαριστά μια Αυστραλή νοσοκόμα με έναν ασθενή Αυστραλό στρατιώτη ανεγέρθηκε στην Πλατεία Λήμνου στο Albert Park. Ακολούθησαν και άλλα μνημεία στη Λήμνο, την Αδελαΐδα και το Σίδνεϊ. Κάθε χρόνο γίνεται επιμνημόσυνη δέηση στο Μνημείο Lemnos Gallipoli, κατά την οποία μνημονεύεται και η προσφορά του ιατρικού προσωπικού της Λήμνου. Η Επιτροπή μας χαίρεται ιδιαίτερα, επειδή έχει ως μέλη της την οικογένεια της Evelyn Hutt και τη Ms Arlene Bennett, πρόεδρο του Κέντρου Μνήμης των Αυστραλών Νοσοκόμων (Australian Nurses Memorial Centre) τον συνταγματάρχη ε.α. Jan McCarthy, και τον πρόεδρο των νοσοκόμων RSL της Βικτώριας.
Ένα από τα παράδοξα, που ανακάλυψα πρόσφατα είναι ότι το Gallipoli Medallion, που θεσμοθετήθηκε το 1960 από την τότε αυστραλιανή ομοσπονδιακή κυβέρνηση του Harold Holt, για να τιμήσει την εκστρατεία στην Καλλίπολη, δεν συμπεριέλαβε στην τιμητική του απόδοση το ιατρικό προσωπικό της Λήμνου και της γύρω θαλάσσιας περιοχής, αλλά και τους Αυστραλούς που υπηρέτησαν σε αυτά. Πέρυσι η Lemnos Gallipoli Commemorative Committee έκανε διάβημα να αναθεωρηθούν οι όροι για την απόδοση τιμών. Ελπίζουμε ότι σύντομα θα τιμηθούν και όλοι όσοι υπηρέτησαν στη Λήμνο και τις γύρω περιοχές, οι 130 Αυστραλές νοσοκόμες, οι γιατροί και οι εκατοντάδες βοηθοί τους.
Ο φετινός εορτασμός των ΑNZACs είναι ξεχωριστός. Δεν θα συμμετέχει το κοινό στην επιμνημόσυνη δέηση λόγω της πανδημίας και των περιοριστικών μέτρων. Θα τιμήσουμε, όμως, ο καθένας από το σπίτι του, αυτούς που αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν. Κάποιοι προτείνουν να σταθούμε έξω από το σπίτι μας μια συγκεκριμένη ώρα το πρωί.
Ας αφιερώσουμε, λοιπόν, αυτή την Ημέρα των ANZAC στο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, που εν καιρώ πολέμου με αυτοθυσία περιέθαλπε τους στρατιώτες, αλλά και στους γιατρούς και τους νοσηλευτές του σήμερα, που εν καιρώ ειρήνης εργάζονται με την ίδια αυταπάρνηση για να σώσουν ζωές.
*Ο Jim Claven είναι ιστορικός, συγγραφέας και γραμματέας της Επιτροπής Lemnos Gallipoli Commemorative Committee από την ίδρυσή της το 2011. Έχει γράψει το πρόσφατα δημοσιευμένο βιβλίο Lemnos & Gallipoli Revealed: A Pictorial History of the Anzacs in the Aegean, 1915-16. Μπορείτε να επικοινωνείτε μαζί του ηλεκτρονικά στο jimclaven@yahoo.com.au