Εάν θα θέλαμε να τιμήσουμε τον μεγάλο μας σοφό επιστήμονα και ιστορικό Θουκυδίδη, την παγκόσμια πανδημία του κορονοϊού κατά το =… σωτήριο έτος 2020 θα έπρεπε να τη λέγαμε Λοιμό, γιατί έτσι ονομάζεται κάθε επιδημία που προέρχεται από γνωστή ή άγνωστη μολυσματική ασθένεια και συνήθως είναι θανατηφόρα.

Από την άλλη μεριά Λιμός είναι η πολύ μεγάλη πείνα που οφείλεται σε έλλειψη τροφίμων σε μια περιοχή. Ο Θουκυδίδης στην Ιστορία του και στο δεύτερο βιβλίο, στίχος: 2.54.3, αναφερόμενος σε κάποιο στιχάκι ενός τραγουδιού λέει: «Και πολλές συζητήσεις άναβαν κι άλλοι υποστήριζαν πως δεν έλεγε ο στίχος λοιμό, επιδημία, αλλά λιμό, πείνα, υπερίσχυσε όμως η γνώμη, όπως ήταν φυσικό, απ’ ό,τι δοκίμαζαν τότε, πως η λέξη ήταν λοιμός …».

Και οι δύο λέξεις προέρχονται από την αρχαία μας ελληνική γλώσσα, αλλά πολύ συχνά συγχέονται από ορθογραφική και εννοιολογική άποψη λόγω της ηχητικής ταύτισής τους.

Στις γραμμές που ακολουθούν επισημαίνουμε τη σαφή τους διαφοροποίηση των δύο αυτών ομόηχων λέξεων ως προς την ορθογραφία, αλλά και ως το εντελώς διαφορετικό σημασιολογικό περιεχόμενό τους.

ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΤΟΥΣ

Το ουσιαστικό λοιμός δηλώνει κάθε επιδημική νόσο βαριάς μορφής. Συνώνυμα είναι η λοιμική και το λοιμικό που αναφέρεται στην πανώλη που σημαίνει αυτόν που καταστρέφει τα πάντα. Τη λέμε και πανούκλα, βαρύτατη λοιμώδη νόσο, αιτία θανατηφόρων επιδημιών κατά την αρχαιότητα, αλλά και κατά το Μεσαίωνα και το… σωτήριο έτος 2020.

Λέξεις της ίδιας οικογένειας είναι τα ουσιαστικά λοίμωξη = η διείσδυση παθογόνων μικροβίων σε ένα ζωντανό οργανισμό και τα επακόλουθα παθολογικά φαινόμενα και λοιμοκαθαρτήριο = χώρος υγειονομικής κάθαρσης και απομόνωσης. Τα επίθετα λοιμώδης = αυτός που μπορεί να προκαλέσει, να συνοδεύσει ή να προκύψει από μια λοίμωξη, π.χ., λοιμώδης νόσος, λοιμώδες νόσημα, λοιμογόνος = αυτός που προκαλεί λοίμωξη, π.χ., λοιμογόνος παράγοντας και λοιμικός = ο αναφερόμενος στο λοιμό, ο σχετιζόμενος με το λοιμό.

Το ουσιαστικό λιμός σημαίνει – όπως ήδη ειπώθηκε πάρα πάνω – τη μεγάλη πείνα. Η περίοδος ενός λιμού, μπορεί να οφείλεται σε ξηρασία ή σε άλλες φυσικές καταστροφές και ανθρώπινες απώλειες.

Στην ίδια οικογένεια ανήκουν τα ρήματα λιμοκτονώ = πεθαίνω από πείνα ή ασιτία και λιμάζω = υποφέρω ή πεθαίνω από την πείνα, και η μετοχή λιμασμένος = πεινασμένος. Τα ουσιαστικά λιμοκτονία = θάνατος από πείνα, λίμα = έντονη πείνα καθώς και το επίθετο λιμώδης = πειναλέος, θεονήστικος!

ΚΑΙ ΟΙ ΔΕΗΣΕΙΣ ΜΑΣ

Εδώ να αναφέρουμε πως τα ομόηχα ουσιαστικά λιμός και λοιμός, αναφέρονται στις ακολουθίες της Ορθόδοξης Εκκλησίας και όλοι μας τα έχουμε ακούσει ίσως χιλιάδες φορές, αλλά δεν ρωτήσαμε κανένα παπά να μας τις εξηγήσει: «’Ετι δεόμεθα υπέρ του διαφυλαχθήναι την αγίαν εκκλησίαν ταύτην, την νήσον ταύτην, και πάσαν πόλιν και χώραν από λοιμού, λιμού, σεισμού, καταποντισμού, πυρός, μαχαίρας, επιδρομής αλλοφύλων, εμφυλίου πολέμου και αιφνιδίου θανάτου».

Δεόμαστε τόσα χρόνια. αλλά όλα αυτά μας έρχονται στο κεφάλι μας πολύ συχνά, δυστυχώς…! Έτσι μας ήρθε και ο Εμφύλιος Πόλεμος τού 47-49 στην Ελλάδα και ο φετινός κορονοϊός σε όλο τον κόσμο, και κανένας θεός δεν τους εμπόδισε. Γιατί όχι; ‘Η γιατί επέτρεψε να γίνει ο πρώτος και έδωσε ζωή σε αυτόν τον άθλιο πεζεβέγκη κορονοϊό; Δεν σεβάστηκε ούτε την «αγίαν εκκλησίαν». Κανένας άνθρωπος όμως δεν γνωρίζει πώς και τι σκέφτεται ο θεός, γιατί αυτός δεν είναι άνθρωπος!

ΝΕΕΣ ΜΑΣ ΛΕΞΕΙΣ

Εν έτει 2020 ανέβηκε στα ουράνια η λέξη μας Λοιμωξιολόγος κι έγινε η ειδικότητα της χρονιάς. Ίσως όλα τα μεγάλα λεξικά να κηρύξουν τη λέξη κορωνοϊός ως «Λέξη της Χρονιάς», αλλά και ο λοιμωξιολόγος θα βρίσκεται όχι και πολύ μακριά της, μία λέξη που δεν την ακούγαμε και πολύ. Θα πρέπει να υπάρχει και η επιστήμη της Λοιμωξιολογίας. Κάποιος λοιμωξιολόγος θα μας διαφωτίσει, θαρρώ. Ο Γ. Μπαμπινιώτης δεν την αναφέρει τη λέξη, γιατί το Λεξικό του γράφτηκε στην… προ-κορονοϊκή εποχή. Σήμερα πάντως, λοιμός και λιμός φαίνεται ότι προφέρονται το ίδιο, αλλά στην αρχαιότητα οι λέξεις μάλλον προφέρονταν όχι ολόιδια αλλά με κάποιο παρόμοιο τρόπο: λιμός η μία, λοϊμός η άλλη.

ΚΑΙ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ

Ο κορονοϊός μας έφερε και μία άλλη αναστάτωση στην ορθογραφία του. Οι λέξεις κορώνα και ιός μας έδωσαν τον κορωνοϊό, όπως η χώρα και φύλακας μάς δίνουν σε σύνθεση το χωροφύλακα. Αυτοί είναι οι κανόνες τη Γραμματικής. Σήμερα ο Τύπος γράφει κορονοϊός και κοροναϊός. Και οι δύο αυτές λέξεις δεν είναι λάθος, αλλά δεν είναι ούτε σωστές, γιατί δεν ακολουθήθηκε ο παραπάνω κανόνας της Γραμματικής. Στο τέλος του χρόνου θα φύγει και αυτός, αλλά θα μας αφήσει μόνο ένα ορθογραφημένο όνομα και αυτό θα είναι το πιο συχνό στο Πανελλήνιο.

Στα Αγγλικά την επιδημία την ονομάσαμε Pandemic που είναι επίθετο, γιατί περιγράφει την Πανδημία που είναι το ουσιαστικό: Pandemic Disease. Εδώ κόψαμε το ουσιαστικό τού Pandemic Disease και έμεινε το επίθετο μόνο Pandemic, το οποίο αυτομάτως έγινε Ουσιαστικό.

(Τον Λοιμό οι αγγλόφωνες τον λένε Plague. Και ποιος γέννησε την Plague; Η ελληνική Πληγή! Τίποτε δεν κουνιέται εάν δεν είναι Ελληνικό! Το λένε οι ίδιοι οι Άγγλοι που γνωρίζουν!)

Στα Ελληνικά αυτό το φαινόμενο είναι πολύ συχνό και μας ακολουθεί η Αγγλική. Λέμε γραμματική τέχνη. Κόψαμε το ουσιαστικό τέχνη και έμεινε το επίθετο Γραμματική που έγινε Ουσιαστικό. Το ίδιο η πολιτική τέχνη μάς έδωσε το ουσιαστικό Πολιτική, και το δημοτικό Σχολείο μάς γέννησε το Δημοτικό ως ουσιαστικό. Έτσι και το νεαρόν ύδωρ έγινε Νερό!Αυτοί που θέλουν να γνωρίζουν, τα προσέχουν και τα εκτιμούν όλα αυτά. «Ώστε ανελλήνιστοι δεν είμεθα, θαρρώ» όπως μας υπενθυμίζει ο Κ. Καβάφης στο ποίημά του «Φιλλέλην».