Το έργο της αποκατάστασης και ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου του Καβειρίου στο νησί της Λήμνου, εγκαινίασε πρόσφατα η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη.του
Σύμφωνα με τη μυθoλoγία «Κάβειρoι» ήταν τα παιδιά -οι τρεις γιoι και oι τρεις θυγατέρες- τoυ Ηφαίστoυ και της Καβειρoύς και λατρεύoνταν στη Λήμνo ως θεότητες.
Η λατρεία τoυς ήταν έντoνα μυστηριακή και περιελάμβανε τις τελετές πoυ έμειναν γνωστές ως «Καβείρια Μυστήρια» και είχαν σχέση με την αναγέννηση της φύσης και την γονιμότητα.
Το Ιερό των Καβείρων -ή Καβείρια- ανακαλύφθηκε από τον Ιταλό αρχαιολόγο L. Bernarbo Brea, στη ΒΑ Λήμνο, απέναντι από την περιοχή της αρχαίας Ηφαιστίας.
Η κ. Μενδώνη, κατά την ομιλία της επεσήμανε, ανάμεσα σε άλλα:
»Είμαστε στη Λήμνο, σε ένα νησί με χιλιάδες αναφορές στην αρχαία ελληνική γραμματεία. Το νησί παρουσιάζει τεράστιο ενδιαφέρον, ιστορικό και γεωπολιτικό, όχι μόνον για τον αρχαίο άνθρωπο, αλλά και σήμερα.
Δεν είναι τυχαίο ότι η Λήμνος βρίσκεται πάνω στον πλου από τον Ελλήσποντο προς τον νότο. Η Λήμνος, η Λέσβος, η Σκύρος, δηλαδή η Πολιόχνη, η Θερμή και το Παλαμάρι, είναι οι τρεις μεγάλοι οικισμοί της πρώιμης εποχής του Χαλκού.
Μιλάμε δηλαδή για δύο, τρεις χιλιετίες π.Χ. στις οποίες αναπτύσσεται ένας εξαιρετικά μεγάλος πολιτισμός. Δεν είναι τυχαίο ότι στη Λήμνο τα πολύ πρόσφατα ευρήματα της ανασκαφής του Α.Π.Θ, τεκμαίρουν την ανθρώπινη παρουσία στο 10.000 π.Χ.
Στη Λήμνο, υπάρχουν τα παλαιότερα ευρήματα που έχουμε στον ελλαδικό χώρο. Δεν είναι τυχαίο ότι οι προϊστορικοί οικισμοί στη Μύρινα, στη Πολιόχνη, στο Κουκονήσι, αναπτύσσουν αυτή την προηγμένη τέχνη και συγχρόνως την υψηλή τεχνολογία.
Δεν είναι τυχαίο ότι στη Λήμνο πέφτει από τον ουρανό ο Ήφαιστος, ο οποίος διδάσκει τους ντόπιους την τέχνη των μετάλλων που σηματοδοτούν μια άλλη εποχή. Αυτά τεκμαίρονται αρχαιολογικά σε τούτον τον τόπο».
Σε σχέση με την ανάδειξη του Ιερού του Καβειρίου, σημείωσε, ότι όχι μόνον αναβαθμίζονται οι παρεχόμενες υπηρεσίες προς τους επισκέπτες του χώρου, αλλά και προστατεύεται ο ίδιος ο αρχαιολογικός χώρος από την φθορά του χρόνου, τις επιδράσεις των έντονων καιρικών φαινόμενων, που μαστίζουν την περιοχή.
Επίσης, λαμβάνονται μέτρα για την παθολογία του εδάφους, που επέφεραν σημαντικές αλλοιώσεις στα μνημεία και στα τμήματα των τοιχοδομών, που είχαν καταρρεύσει ή παρουσίαζαν ολισθήσεις στα πρανή.
Ακόμη, στον χώρο παρέχονται πλέον αναβαθμισμένες υπηρεσίες για ΑμεΑ, όπως ειδικό ηλεκτροκίνητο αμαξίδιο, χώροι υγιεινής και ενημερωτική πινακίδα αφής και ήχου για άτομα με μειωμένη όραση, με επισήμανση της κατεύθυνσης.
Δημιουργήθηκαν χώροι στάσης επισκεπτών, οργανώθηκαν εκπαιδευτικά προγράμματα (για νηπιαγωγείο, Α΄-Γ΄ τάξεις Δημοτικού, Δ΄-ΣΤ΄ τάξεις Δημοτικού), ενώ στη διάθεση όλων των επισκεπτών βρίσκεται ενημερωτικό υλικό (φυλλάδια στην ελληνική αγγλική και Braille), καθώς και φορτιστές για φόρτιση κινητών τηλεφώνων κάθε τύπου.
Το νέο φυλάκιο είναι εξοπλισμένο με μέσα ψηφιακής παρακολούθησης του αρχαιολογικού χώρου (καταγραφικό, κάμερες, πυρόσβεση, πυρανίχνευση, σύστημα συναγερμού).
Εξαιρετικά σημαντικό για την περαιτέρω γνώση του χώρου είναι το γεγονός ότι κατά την διάρκεια των αποχωματώσεων για τις ανάγκες του έργου εντοπίσθηκε τμήμα του λεγόμενου «υστερορωμαϊκού οικισμού», το οποίο σύμφωνα με τα νεότερα ανασκαφικά δεδομένα και αρχαιολογικά τεκμήρια φαίνεται ότι αποτέλεσε τμήμα των εστιατορίων των δύο Τελεστηρίων.
Πάμπολλες επιγραφές των ελληνιστικών καιρωμαϊκών χρόνων ταυτίζουν τον υπαίθριο χώρο των εστιατορίων, ως τον «επιφανή τόπο», πιθανώς το αρχείο του ιερού, στο οποίο στήνονταν τιμητικές επιγραφές και ψηφίσματα, επεσήμανε η Υπουργός
Ιδιαίτερο δε ενδιαφέρον έχει η ανεύρεση μιας ταφής του ύστερου
4 ου αι.π.Χ., επάνω στο υστεροαρχαϊκό και κάτω από το υστερορρωμαϊκό Τελεστήριο, η οποία ταυτίζεται πιθανώς ως ταφή επιφανούς προσώπου, ίσως ιερέα.
Σιδερένια δαχτυλίδια που βρέθηκαν ως κτερίσματα της ταφής -ανάλογα έχουν βρεθεί στο ιερό των Μεγάλων Θεών στη Σαμοθράκη- υποδεικνύουν τη χρήση τους στις τελετές μύησης.
Τα εγκαίνια έγιναν παρουσία του Περιφερειάρχη Βορείου Αιγαίου Κώστα Μουτζούρη, του Δημάρχου Λήμνου Δημήτρη Μαρινάκη, της Δημάρχου Αγίου Ευστρατίου Μαρίας Κακαλή, του Μητροπολίτη Λήμνου και Αγίου Ευστρατίου κκ. Ιερόθεου, του προϊσταμένου της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λέσβου κ. Παύλου Τριανταφυλλίδη και του Διευθυντή της Ιταλικής Αρχαιολογικής Σχολής κ. Εμανουέλε Πάπι.
Η κ. Μενδώνη, κατά την ομιλία της τόνισε ακόμη πως «είναι πάρα πολύ σημαντική η επένδυση, η οποία γίνεται στους αρχαιολογικούς χώρους, σε έργα Πολιτισμού, που οδηγούν στην αυτογνωσία μας. Το να μαθαίνουμε το παρελθόν μας, μας επιτρέπει να είμαστε ωριμότεροι για το παρόν και το μέλλον μας. Επομένως, η ανάδειξη, η απόδοση στο ευρύ κοινό, στους εκάστοτε ντόπιους κάθε αρχαιολογικού χώρου, εν προκειμένω σήμερα στους κατοίκους της Λήμνου, τους φορείς αυτού του πολιτισμού, είναι πράξη εξαιρετικά σημαντική».
Όσον αφορά δε στον αγιασμό που έγινε, η υπουργός Πολιτισμού, επεσήμανε: «Ακούγοντας τις ευχές του Σεβασμιωτάτου την ώρα του αγιασμού συνειδητοποιούσα, ποιος άλλος τόπος, ποια άλλη χώρα έχει την ευλογία αυτής της μακράς ιστορικής διάρκειας, όπου η ζώσα εκκλησία, τα λόγια των χριστιανικών κειμένων, να ευλογούν έναν αρχαιολογικό χώρο; Έναν χώρο που είναι συνδεδεμένος με μία ειδωλολατρική λατρεία. Εδώ όμως γίνεται η υπέρβαση».
Η υπουργός αναφέρθηκε στα έργα που έπρεπε να γίνουν στο Ιερό των Καβείρων, πώς εντάχθηκαν σε προγράμματα στήριξης, αλλά και στην προσπάθεια που κατέβαλε ο νυν Έφορος Αρχαιοτήτων Λέσβου, Παύλος Τριανταφυλλίδης.
«Οι άνθρωποι, διαχρονικά -είπε ακόμη- στη μεγάλη ιστορική διάρκεια, έχουν πάντα τις ίδιες αναζητήσεις, τους ίδιους φόβους. Ελπίζουν, ανεξάρτητα σε ποιόν θεό πιστεύουν. Ο αρχαίος άνθρωπος είχε τις ίδιες αγωνίες, που έχουμε εμείς και που θα έχουν οι επόμενοι από εμάς. Τους ίδιους φόβους και την ελπίδα στο θεό -στον όποιο θεό- ότι δι αυτού θα υπάρξει η λύτρωση.
»Έτσι, η φράση των χριστιανικών θεολογικών κειμένων ‘μυστήριον μέγα και παράδοξον’, μαρτυρείται στην ουσία της και στους αρχαίους συγγραφείς. Συνηγορούν οι αρχαίες μαρτυρίες. Προετοίμαζαν τον άνθρωπο χιλιετίες πριν, για να φτάσομε στο σήμερα, που ο καθένας, με τη δική του εμπειρία, τη δική του γνώση και το δικό του ‘πιστεύω’ απευθύνεται στον θεό.
»Η ‘εις Άδου κάθοδος’ του Χριστού, δεν διαφέρει πολύ από την ομηρική περιγραφή της Νέκυιας. Είναι πολύ προσωπικά τα θέματα της πίστης. Ο καθένας μας τα αντιμετωπίζει διαφορετικά και ιδιαίτερα σήμερα, που βιώνουμε όλοι, όλος ο πλανήτης, όχι μόνο η χώρα μας, αυτή τη μεγάλη δοκιμασία της πανδημίας του κορωνοϊού».
ΤΡΙΗΜΕΡΗ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Στο πλαίσιο της τριήμερης επίσκεψής της στη Λήμνο, η κ. Μενδώνη πραγματοποίησε αυτοψία σε έργα Πολιτισμού στο νησί, καθώς στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ, υλοποιούνται έργα συνολικού προϋπολογισμού περίπου 10.000.000 ευρώ.
Η πορεία των έργων αλλά και τα ζητήματα προστασίας χώρων πολιτιστικού ενδιαφέροντος, συζητήθηκαν σε ευρεία σύσκεψη υπό την υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού, με τη συμμετοχή του Δημάρχου Λήμνου Δημήτρη Μαρινάκη, της Δημάρχου Αγίου Ευστρατίου Μαρίας Κακαλή, του προϊσταμένου της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λέσβου, Παύλου Τριανταφυλλίδη και υπηρεσιακών παραγόντων.
Η κ. Μενδώνη επισκέφθηκε το Αρχαιολογικό Μουσείο Λήμνου, το οποίο είχε
υποστεί σημαντικές ζημιές από τον σεισμό του 2014. Το έργο του Εκσυγχρονισμού του Αρχαιολογικού Μουσείου Λήμνου εντάχθηκε το 2020 στις Ολοκληρωμένες Χωρικές Επενδύσεις 2014-2020 της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου.
Στόχος είναι η επανέκθεση των δύο ορόφων, καθώς και ο εκσυγχρονισμός των αποθηκών του που σήμερα βρίσκονται σε πολύ κακή κατάσταση.
Στο κτήριο του Μουσείου και των αποθηκών προβλέπονται καθαιρέσεις νεότερων κατασκευών, κατασκευή νέου μεταλλικού σκελετού και στέγης, τοποθέτηση νέων κουφωμάτων, Η/Μ εγκαταστάσεων, τοποθέτηση συστημάτων αποθήκευσης και χώρων υγιεινής για ΑμεΑ, επισκευές αρχιτεκτονικών όψεων, επισκευή οροφής στέγης, αποστραγγιστικό δίκτυο, νέοι χώροι υγιεινής επισκεπτών, κατασκευή αναβατορίου ΑμεΑ, καθώς και αντικατάσταση ξύλινων στοιχείων και δαπέδων, όπου απαιτηθεί.
Η ΕΦΑ Λέσβου έχει λάβει τις εγκρίσεις για το κτηριολογικό πρόγραμμα και εντός του Νοεμβρίου θα υποβάλει στις κεντρικές υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ τη μουσειολογική μελέτη.
Αναφορικά με τα κτήρια των αποθηκών, εντός του Οκτωβρίου θα υποβληθεί η κτηριολογική και αρχιτεκτονική μελέτη των αποθηκών που συντάχθηκαν με την καθοδήγηση και την εποπτεία της Διεύθυνσης Μελετών και Εκτέλεσης Έργων Μουσείων.
Λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών που επικρατούν από τον covid-19, η ΕΦΑ Λέσβου έχει ζητήσει την χρονική παράταση του έργου κατά ένα έτος από την Διαχειριστική Αρχή της Περιφέρειας Β. Αιγαίου.
Στο πλαίσιο του μουσειολογικού και μουσειογραφικού σχεδιασμού θα εκτεθούν τα νέα ευρήματα σε 25 βιτρίνες από τις συστηματικές και σωστικές ανασκαφές που διεξάγονται στο νησί από την ΕΦΑ Λέσβου, την Ιταλική Αρχαιολογική Σχολή Αθηνών, την Ακαδημία Αθηνών, και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
από το 1991.
Θα δοθεί έμφαση στο εποπτικό υλικό, σε πολυμεσικές εφαρμογές και σε εκπαιδευτικά προγράμματα -για παιδιά και ενήλικες- που λείπουν από το
Μουσείο.
ΠΟΛΙΟΧΝΗ
Η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού επισκέφθηκε τον αρχαιολογικό χώρο της Πολιόχνης, στον οποίο υλοποιείται μεγάλο έργο για την αποκατάσταση, συντήρηση και ανάδειξή του με την εφαρμογή οκτώ εγκεκριμένων μελετών της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων και Συντήρησης του ΥΠΠΟΑ.
Μέχρι το τέλος του 2021, που θα ολοκληρωθεί το έργο, θα αποδοθούν στο κοινό 12 επιπλέον στρέμματα αναδεδειγμένου αρχαιολογικού χώρου.
Το έργο άρχισε τον Οκτώβριο του 2016, με σκοπό την προστασία του μνημείου από την πολυετή φθορά και την αλλοίωση των οικοδομικών του λειψάνων και την ανάδειξη της ξεχωριστής του αρχαιολογική αξίας, τόσο για την Λήμνο όσο και για το ΒΑ. Αιγαίο, καθώς αποτελεί έναν από τους πρωιμότερους έως σήμερα οικισμούς στην Ευρώπη με πρωτοαστικά χαρακτηριστικά.
Ο προϊστορικός οικισμός της Πολιόχνης είχε παραμείνει για χρόνια χωρίς εργασίες συντήρησης, γεγονός που επιβάρυνε την κακή κατάσταση διατήρησης ορισμένων ευπαθών τμημάτων του.
Οι εργασίες προσεκτικών καθαρισμών και αποχωματώσεων, καθώς και συντήρησης, επικεντρώνονται σε δύο βασικούς τομείς: τον λεγόμενο κεντρικό τομέα του οικισμού και τον νότιο περίβολο.
Για την τεκμηρίωση του μνημείου και των πολλαπλών οικοδομικών λειψάνων του που αριθμούνται περίπου σε 1.500 αρχαίους τοίχους, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Λέσβου συνεργάζεται με τον Τομέα Φωτογραμμετρίας του Τμήματος Αγρονόμων Τοπογράφων Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής Αθηνών.
Παράλληλα, οργανώθηκε και υλοποιείται, ένα πολυσχιδές ψηφιακό αρχειακό πρόγραμμα τεκμηρίωσης και καταγραφής, που περιλαμβάνει όλες τις επεμβάσεις με ψηφιακά σχέδια, νέφος σημείων, στρωματογραφικές αρχαιολογικές ενδείξεις, καθώς και ευρήματα, αλλά και προτάσεις υλοποίησης των επεμβάσεων, οι οποίες θα αποτελέσουν και την πρώτη πιλοτική εφαρμογή των αρχών και της μεθοδολογίας που οφείλει να έχει ένα βαρυσήμαντο αναστηλωτικό έργο και έργο αποκατάστασης, όπως είναι αυτό που υλοποιείται στον προϊστορικό οικισμό της Πολιόχνης στη ν. Λήμνο.
Λόγω των πυκνών σε έκταση και σε βάθος αρχαιοτήτων του οικισμού που
αποκαλύπτονται είτε αυτές αποτελούν πρωτογενείς πληροφορίες και ενδείξεις είτε δευτερογενείς από το πλήθος των νεότερων τεχνικών επεμβάσεων που παλαιότερα έγιναν στον χώρο, πραγματοποιείται σε οριζόντιο επίπεδο και κάθε βήμα επέμβασης ανασκαφικής ή τεχνικής, φωτογραμμετρική αποτύπωση, συμπληρώνοντας το παζλ των εργασιών από τους συνεργάτες του έργου που συμμετέχουν σε αυτό.
Με τους εκτεταμένους καθαρισμούς που πραγματοποιήθηκαν, αποκαλύφθηκαν τα θεμέλια οικοδομήματος της κόκκινης Πολιόχνης, του οποίου τα δωμάτια, αντίθετα με το μέγαρο, αναπτύσσονταν γύρω από μία κεντρική λιθόστρωτη αυλή, ανακαλώντας στην μνήμη πρότυπα μινωικής αρχιτεκτονικής.
Στον νότιο οχυρωματικό περίβολο αποκαλύφθηκαν η πρόσοψή του, τα προτειχίσματα, ο πεταλόσχημος «πύργος» και τα κτήρια, τα οποία είχαν προηγηθεί της κατασκευής του ή τον κατήργησαν, φτάνοντας έως την θάλασσα.
Στην εσωτερική πλευρά του περιβόλου πραγματοποιήθηκε τομή, η οποία έχει αποκαλύψει τη στρωματογραφική διαδοχή των οικοδομικών φάσεων του οικισμού, έως την πρώιμη κυανή, δηλαδή έως και την πρώιμη εποχή του Χαλκού που ανάγεται στην 3η π. Χ. χιλιετία.
Στο πλαίσιο υλοποίησης του έργου πρόκειται να γίνει εκσυγχρονισμός των
κτιριακών υποδομών, χώροι υγιεινής ΑμεΑ, χώρος αποθήκευσης αμαξιδίου ΑμεΑ, διαδρομές περιήγησης επισκεπτών, περιφράξεις μεταλλικές, αναβάθμιση του εκθεσιακού χώρου, ξύλινες διαδρομές, αποστραγγιστικό δίκτυο, φωτισμός του αρχαιολογικού χώρου, έντυπα φυλλάδια στην ελληνική και αγγική, ψηφιακές διαδραστικές εφαρμογές σε κινητά, καθώς και πινακίδες ενημέρωσης κοινού.
Ι.Ν. ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ
Τέλος, η κ. Μενδώνη επισκέφθηκε τον Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου στο Ρεπανίδι, κηρυγμένο μνημείο από το 1963, η αποκατάσταση του οποίου υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2007-2013.
Ο ναός, τρίκλιτη βασιλική χωρίς τρούλο και τρεις ημικυκλικές κόγχες στο ιερό, αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της λημνιακής εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα και έχει συνδεθεί άμεσα με την Λημνία Γη, αφού αυτή, εξορυσσόταν έως τουλάχιστον στα τέλη του 19ου αιώνα, στη γειτονική θέση «Αγιόχωμα».
Ιδιαίτερος είναι ο πλούσιος λαϊκότροπος διάκοσμός του ναού με τοιχογραφίες, γύψινα και ξύλινα στοιχεία καθώς και φορητές εικόνες, ενώ εξαιρετικής τέχνης είναι το ξυλόγλυπτο και ζωγραφιστό τέμπλο του, τμήμα του οποίου χρονολογείται τον 18ο αιώνα.
Κατά την αποκατάστασή του στο πλαίσιο του έργου πραγματοποιήθηκε ενίσχυση της θεμελίωσης, κατασκευή νέας στέγης συντήρηση τοιχοποιιών, δαπέδου και ξύλινων στοιχείων, διαμόρφωση περιβάλλοντος χώρου και δημιουργία πρόσβασης ΑΜΕΑ, τοποθέτηση ενημερωτικών πινακίδων και έκδοση φυλλαδίου.
Η κ. Μενδώνη, ενημερώθηκε επίσης, για την κατάσταση του κτηρίου του
Χριστοδουλίδειου Ιδρύματος στη Μύρινα, το οποίο έχει σοβαρές φθορές, καθώς τοπικοί φορείς και η Εφορεία Αρχαιοτήτων Λέσβου, εκφράζουν την επιθυμία στο κτήριο να μετεγκατασταθεί το Αρχαιολογικό Μουσείο.