Ο διακαής πόθος των Κυπρίων από αρχαιοτάτων χρόνων, ήταν η ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Οι παλαιότεροι θυμούνται, ότι για το σκοπό αυτό, είχαν γίνει πολλές φορές ξεσηκωμοί, που δυστυχώς, λόγω κακής οργάνωσης δεν έφεραν αποτέλεσμα.
Μια σημαντική και άξια αναφοράς πρόταση ήταν αυτή του 1915, όπου η Αγγλία πρότεινε την Κύπρο στην Ελλάδα, με τον όρο η Ελλάδα να μπει στον Πόλεμο και να βοηθήσει τη σύμμαχο Σερβία κατά της Βουλγαρίας. Δυστυχώς η πρόταση απορρίφθηκε από τον τότε πρωθυπουργό της Ελλάδας Αλέξανδρο Ζαΐμη και το βασιλιά Κωνσταντίνο και μαζί χάθηκε και η ευκαιρία.
Στην προσπάθειά μου να καταγράψω τα γεγονότα που προηγήθηκαν της υπογραφής της Ανεξαρτησίας, συμβουλεύομαι το Βιβλίο της Προφορικής μας Ιστορίας και συνομιλώ με τον γνωστό συμπάροικο Χρήστο Βιολάρη, ο οποίος με μεγάλη προθυμία άνοιξε τα χαρτιά του και μοιράζεται τις σκέψεις του μαζί μας.
«Με την συμπλήρωση της συνθήκης της Λοζάνης, που άρχισε στις 22/11/1922 και συμπληρώθηκε τον Ιούλιο του 1923, η Τουρκία αποκλείστηκε κάθε δικαιώματος επί του Κυπριακού, με τα άρθρα 20 και 21, γιατί βρέθηκε ένοχη για κακοποίηση στην Κύπρο επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. (1570 -1878).
Στη συνέχεια η Αγγλία, επωφελήθηκε της ευκαιρίας και το 1925, ανακήρυξε την μεγαλόνησο αποικία του Στέμματος.
Όμως οι υψηλές φορολογίες, ξεσήκωσαν το λαό σε βίαιες ενέργειες και εκδηλώσεις σε όλη την Κύπρο. Στη Λευκωσία έκαψαν το κυβερνείο και ύψωσαν την Ελληνική σημαία. Δυστυχώς και αυτή η απόπειρα κατέληξε σε αποτυχία. Επί πλέον η Αγγλία προέβη σε αντίποινα με εξορίες, τιμωρίες, κλπ.», μας λέει εισαγωγικά ο κ. Βιολάρης.
Από το πολυσέλιδο Βιβλίο της Προφορικής Ιστορίας της Κύπρου μας, μαθαίνουμε ότι στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η Αγγλία κάλεσε τους Κύπριους να λάβουν μέρος βοηθώντας τους Συμμάχους και τη Ελλάδα.
Σε περίπτωση δε νίκης, υποσχέθηκε να τους δώσει την ελευθερία της Ένωσης με την Ελλάδα. Με το άκουσμα ότι «κινδυνεύει η Ελλάς», πάνω από 30.000 Ελληνοκύπριοι πήγαν στην Ελλάδα και εντάχθηκαν σε όλα τα μέτωπα. Αλησμόνητος ο έρανος που έγινε στις εκκλησίες για δυο Κυριακές και πολυσυζητημένο το αποτέλεσμα!
Η ΑΓΓΛΙΑ ΑΘΕΤΗΣΕ ΤΙΣ ΥΠΟΣΧΕΣΕΙΣ
Ωστόσο, με τη λήξη του Πολέμου το 1945, η Αγγλία αθέτησε την υπόσχεση, να αφήσει ελεύθερη την Κύπρο.
«Τέλη του 1947, αντιπροσωπεία του ΑΚΕΛ, μετέβη στην Αγγλία για την υπογραφή 7ετούς σχεδίου Αυτοδιάθεσης της Κύπρου μας. Η Εθναρχεία επέκρινε τη στάση του ΑΚΕΛ καθώς και ο Ζαχαριάδης του ΚΚΕ. Με την επιστροφή, η αντιπροσωπεία τιμωρήθηκε. Εδώ να σημειώσω, ότι χρόνια μετά, πολλοί επίσημοι και ανεπίσημοι παραδέχθηκαν ότι ήταν λάθος, που δεν υλοποιήθηκε αυτή η συμφωνία», συμπληρώνει ο κ. Βιολάρης.
Στις 8 του Απρίλη του 1948 με λαϊκή ετυμηγορία, εξελέγη Μητροπολίτης Λεμεσού και Κιτίου στον χηρεύοντα θρόνο, ο Μακάριος ο Κυκκώτης, ο οποίος με υποτροφία του Παγκόσμιου Συμβουλίου Εκκλησιών, έκανε ανώτερες σπουδές, Θρησκευτικές και Κοινωνιολογίας σε κολλέγιο της Βοστόνης. Προηγήθηκαν Νομικές και σπουδές στη Θεολογική Σχολή Αθηνών.
Ο κ. Βιολάρης συνεχίζει: «Στις 9 Ιουνίου 1948, ο Μακάριος έφτασε στην Κύπρο, όπου έγινε δεκτός από κλήρο και λαό. Στις 13 δε του ίδιου μήνα, χειροτονείται δεσπότης στον καθεδρικό ναό του Αγίου Ιωάννη στη Λευκωσία».
Ξεφυλλίζοντας το Βιβλίο της Προφορικής Ιστορίας, βλέπουμε ότι από δω και πέρα σηματοδοτείται ο αγώνας του με στόχο την άνοδο της Εκκλησίας, αλλά και την ελευθερία και ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Συνομιλεί με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο τον Β’ όπου πήρε ευλογία και το πράσινο φως να αναλάβει τον εθνικό αγώνα.
Οι ιστορικοί παραδέχονται ότι η πορεία που χάραξε, ήταν πολυποίκιλη και καθοριστική για την εξέλιξη του Κυπριακού.
Στις 15 με 22 του Γενάρη του 1950, οργάνωσε το ιστορικό Δημοψήφισμα για την ένωση με την Ελλάδα, το οποίο υπέρ ψήφισαν και οι Τουρκοκύπριοι. Και με την κοίμηση του Μακαρίου Β’, στις 20/10/50 ανήλθε χωρίς εκλογές στο αρχιεπισκοπικό θρόνο.
«Οι ευθύνες του μεγάλου ηγέτη ήταν τεράστιες. Ταξίδευσε σε πολλές χώρες λαμβάνοντας μέρος σε Διεθνή Συνέδρια και προβάλλοντας το εθνικό μας πρόβλημα. Η Αγγλία φυσικά αντιμετώπιζε το νέο κλίμα αρνητικά, γιατί το θεωρούσε «κλειστό», θυμίζει ο κ. Βιολάρης.
ΟΡΓΩΣΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Ας επιστρέψουμε στο κεφάλαιο της Ιστορίας που περιγράφει τα γεγονότα της εποχής: Το 1951 και 1952, ο Μακάριος πίεσε τον Σοφοκλή Βενιζέλο να θέσει το θέμα της Κύπρου στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών.
Δυστυχώς ο πρωθυπουργός, πιεζόμενος, από τους Αμερικανούς δεν το έπραξε. Το 1953, ο τότε πρωθυπουργός της Ελλάδας Αλέξανδρος Παπάγος, εκλιπαρεί τον Μακάριο να μη γίνει προσφυγή στα Ηνωμένα Έθνη.
Ούτε από την Ελλάδα αλλά ούτε από κάποιο άλλο κράτος. Απογοητευμένος τότε ο Μακάριος, όργωσε όλη την Ελλάδα ξεσηκώνοντας τον Ελληνικό λαό για ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.
Κατόπιν τούτου, ο Παπάγος αναγκάζεται το 1954 να προσφύγει στα Ηνωμένα Έθνη. Δυστυχώς οι συγκυρίες ήταν τέτοιες, που το αίτημα δεν υποστηρίχθηκε από τα Κράτη Μέλη. Απογοητευμένος ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, συμφώνησε στον ένοπλο αγώνα, (ΕΟΚΑ 55-59) χωρίς απώλειες με θύματα. Μόνο σε εμπρησμούς, ενέδρες, κλπ.
«Ο αγώνας άρχισε την 1η Απριλίου 1955 με αρχηγό τον Γεώργιο Γρίβα. Ο Μακάριος βολιδοσκοπεί συζήτηση στα Ηνωμένα Έθνη. Αισιόδοξος λόγω της έναρξης του απελευθερωτικού αγώνα, πιέζει και πάλι τον Παπάγο για προσφυγή. Στις 29 Αυγούστου 1955 η Αγγλία για να την αποφύγει, κάλεσε τριμερή διάσκεψη στο Λονδίνο, παρουσία της Ελλάδας και εσκεμμένα καλεί και την Τουρκία.
Όταν ο Μακάριος το πληροφορήθηκε, πήγε στις 11 Ιουλίου του 55 στην Αθήνα με τη συνθήκη της Λοζάνης, θυμίζοντας τα άρθρα 20 και 21 που απέκλειαν την Τουρκία κάθε δικαιώματος στο Κυπριακό. Θυμίζω τα λόγια του: «Αν αναγνωριστεί η Τουρκία και εμπλακεί στο Κυπριακό, αν δεν υποφέρουμε επί των ημερών μας, θα υποφέρουν τα παιδιά ή τα εγγόνια μας».
Πόσο διορατικός και πόσο δίκαιο είχε», εξηγεί ο κ. Βιολάρης και διευκρινίζει ότι από τότε κρατούσε σημειώσεις για τα γεγονότα.
Στις 6 με 7 Σεπτεμβρίου του 1955, η Τουρκία προέβη σε βίαιες ενέργειες και βανδαλισμούς στην Κωνσταντινούπολη. Έκαψαν 2500 μαγαζιά και σπίτια και έδιωξε 80.000 Έλληνες πολίτες.
Η ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ
Η Ιστορία μας λέει, ότι από δω και πέρα, η Ένωση με την Ελλάδα τερματίστηκε. Οι συνομιλίες άλλαξαν ρότα. Στόχος της Αγγλίας, της Αμερικής και του ΝΑΤΟ, ήταν η διχοτόμηση που ζητούσε η Τουρκία.
Η Αγγλία φοβούμενη του δύναμη του Μακαρίου, τον εξόρισε για 13 μήνες το 1956 στις Σεϋχέλλες.
Η επιστροφή του, αναπτέρωσε το ηθικό των Κυπρίων. Στις 11 Φεβρουαρίου 1959, ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Κωνσταντίνος Καραμανλής και ο Τούρκος ομόλογός του Ατνάν Μεντερές, υπέγραψαν στη Ζυρίχη την ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ της Κύπρου.
Το κείμενο των συμφωνιών δόθηκε στον Μακάριο στις 17 Φεβρουαρίου 1959. Ήταν η πρώτη φορά που πληροφορείτο ότι η Τουρκία ήταν εγγυήτρια. Αντέδρασε σθεναρά, αλλά ο Κωνσταντίνος Καραμαλής που έσπευσε επειγόντως στην Αγγλία, δεν δέχθηκε να γίνει καμιά αλλαγή.
Να προσθέσουμε ότι ο Μακάριος κάλεσε στην Κύπρο σύσκεψη με 34 αντιπροσώπους από όλα τα κοινωνικά και πολιτικά στρώματα, για να πάρουν όλοι ευθύνη. Εναντίον των συμφωνιών τάχθηκαν ο Τάσος Παπαδόπουλος, ο Βάσος Λυσσαρίδης, ο Χρηστίδης και η αντιπροσωπεία του ΑΚΕΛ. Ωστόσο, αφού η πλειοψηφία ήταν συνενετική, η συμφωνία υπογράφτηκε.
Η ανεξαρτησία ήταν πλέον γεγονός. Οι φυλακισμένοι αφέθηκαν ελεύθεροι οι αντάρτες κατέβηκαν οι αντάρτες από τα βουνά και στις 17 του Απρίλη του 57, επέστρεψε ο Μακάριος από την Ελλάδα, όπου του έγινε παλλαϊκή υποδοχή στη Λευκωσία.
Ο Κυπριακός λαός γιόρτασε με χαρά την Ανεξαρτησία με πρώτο πρόεδρο τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο.
«Γνώμη μου είναι ότι οι συμφωνίες είχαν ατέλειες. Δεν ήταν βιώσιμες. Και δυστυχώς οι φόβοι μου επαληθεύτηκαν. 14 χρόνια μετά, η εμπλοκή της Τουρκίας το 74 «ως εγγυήτρια χώρα», έφερε τη συμφορά, την κατοχή και την προσφυγιά στην μικρή γεωγραφικά αλλά μεγάλη μας πατρίδα.
Οκτακόσιοι δέκα (810) Ελληνοκύπριοι και Ελλαδίτες αγνοούνται ακόμα, με τους οικείους τους, 46 χρόνια μετά να περιμένουν. Σκληρό…» λέει εν κατακλείδι ο κ. Χρήστος Βιολάρης.
Για σένα Κύπρο αθάνατη
Για σένα Κύπρο αθάνατη
πατρίδα σκλαβωμένη
θα δώσω από το αίμα μου
κάθε σταλαματιά.
Για να σε δω ελεύθερη
και χιλιοδοξασμένη
δεν θα διστάσω Κύπρος μου
να πέσω στη φωτιά.
ΕΥΑΓΟΡΑΣ ΠΑΛΛΗΚΑΡΙΔΗΣ, λίγο πριν οδηγηθεί στην αγχόνη 14 Μαρτίου 1957