Η τομάτα κατέχει επάξια τη θέση του πιο δημοφιλούς ανοιξιάτικου λαχανικού στους λαχανόκηπούς μας. Δύσκολα μπορούμε να φανταστούμε καλοκαιρινό λαχανόκηπο χωρίς τοματιές.

Η τομάτα ανήκει στην οικογένεια των Σολανωδών και είναι λαχανικό θερμής εποχής καλλιέργειας. Η τομάτα είναι γνωστή επίσης με τα ονόματα ντομάτα, πομιδόρο (στα Επτάνησα) και πομιλορκά (στην Κύπρο). Καλλιεργείται για τον καρπό της, ο οποίος καταναλίσκεται ως ώριμος νωπός, αποξηραμένος, καθώς επίσης και σε άλμη ή ξύδι για τουρσί. Ας δούμε λοιπόν τη διαδικασία προετοιμασίας και εγκατάστασης της τομάτας στο λαχανόκηπό μας.

ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΚΛΙΜΑ

Η τομάτα απαιτεί θερμοκρασίες ημέρας μεταξύ 21 και 26oC και νύκτας 13- 16oC. Σε θερμοκρασίες πάνω από τους 30oC καθυστερεί η ανάπτυξη του φυτού και πάνω από τους 35oC αναστέλλεται η ανάπτυξή του και παρατηρούνται προβλήματα καρπόδεσης. Άριστες θερμοκρασίες για καρπόδεση της τομάτας θεωρούνται αυτές μεταξύ 18 και 24oC. Η καρπόδεση σε θερμοκρασίες μικρότερες των 15oC είναι φτωχή. Μια διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ ημέρας και νύκτας της τάξης των 5 με 7οC συμβάλλει στην ανάπτυξη του φυτού, στη βελτίωση της άνθισης και στην καλύτερη ποιότητα του παραγόμενου καρπού.

ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΕΔΑΦΟΥΣ- ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ

Η τομάτα καλλιεργείται σε σχεδόν όλα τα εδάφη. Αποδίδει βέβαια σε εδάφη ελαφριάς, μέσης σύστασης (αμμοπηλώδη), τα οποία έχουν καλύτερη συγκράτηση νερού, κατεργάζονται εύκολα, θερμαίνονται σχετικά γρήγορα και είναι πλούσια σε θρεπτικά συστατικά. Τα βαριά, συνεκτικά εδάφη θα πρέπει να αποφεύγονται καθόσον συγκρατούν πολύ νερό και δημιουργούν συνθήκες ασφυξίας στο ριζικό σύστημα του φυτού, αλλά είναι και δύσκολα στη κατεργασία τους. Στην περίπτωση που έχουμε στον κήπο μας αμμώδη εδάφη, καλό είναι να προσθέσουμε οργανική ουσία (όπως κοπριά και κομμένο γρασίδι του κήπου μας) καθώς και άργιλο για καλύτερη συγκράτηση των θρεπτικών συστατικών και του νερού.

Το έδαφος θα πρέπει να καλλιεργηθεί σε βάθος 20 με 30 εκατοστών, όσο είναι δηλαδή το μήκος του πατόφτυαρού μας. Κατεργασία του εδάφους θα πρέπει να γίνεται στα τέλη του φθινοπώρου, με το τέλος της προηγούμενης καλλιεργητικής περιόδου και φυσικά την Άνοιξη, όχι πολύ νωρίς πριν τη φύτευση των φυτών τομάτας και πιπεριάς. Κατά την προετοιμασία του εδάφους προσθέτουμε 3 με 5 τόνους χωνεμένης κοπριάς ανά στρέμμα, δηλαδή περί τα 300 με 500 κιλά στα 100 τετραγωνικά μέτρα λαχανόκηπου, καθόσον η τομάτα είναι φυτό πολύ απαιτητικό σε θρεπτικά στοιχεία. Θα πρέπει να προσέχουμε να μην το παρακάνουμε με την προσθήκη της κοπριάς καθόσον το άζωτο που περιέχει θα ευνοήσει την βλαστική ανάπτυξη εις βάρος της παραγωγής καρπών.

Επίσης πριν την μεταφύτευση των φυτών στον λαχανόκηπό μας καλό είναι μαζί με την κοπριά να προστεθούν και ανόργανα στοιχεία με χρήση λιπασμάτων, όπως η ασβεστούχος νιτρική αμμωνία, απλό υπερφωσφορικό και θειικό κάλιο. Η χρήση των λιπασμάτων θα πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τον τύπο του εδάφους, τις κλιματικές συνθήκες της περιοχής μας, την ποικιλία της τομάτας που θα καλλιεργηθεί κ.α.

ΜΕΤΑΦΥΤΕΥΣΗ

Πριν προχωρήσουμε στη φύτευση των φυτών, θα πρέπει να έχουμε επιλέξει κατάλληλο σημείο εγκατάστασης των φυτών. Σημεία που πλήττονται από δυνατούς αέρηδες θα πρέπει να αποφεύγονται καθώς θα προκαλούν ξήρανση των στιγμάτων στα ανοικτά άνθη και παρεμπόδιση της γονιμοποίησης των ανθέων.

Εκτός αυτού οι δυνατοί άνεμοι καθιστούν αναγκαία τα συχνά ποτίσματα και απειλούν την ακεραιότητα των φυτών. Η επιλεγμένη θέση θα πρέπει να έχει άπλετο φως καθώς η τομάτα είναι απαιτητική στο ηλιακό φως. Επίσης, εάν είναι δυνατό αποφεύγουμε για διάστημα τεσσάρων ετών τη φύτευση των φυτών τομάτας στο μέρος που είχαμε την προηγούμενη καλλιεργητική περίοδο φυτέψει τομάτα, πατάτα, πιπεριά ή μελιτζάνα.

Της φύτευσης των φυτών μας στο έδαφος θα πρέπει να έχει προηγηθεί η δημιουργία σαμαριών και εάν είναι εφικτή, η τοποθέτηση των σωλήνων αυτόματου ποτίσματος.

Η εγκατάσταση των φυτών στο λαχανόκηπο μπορεί να ξεκινήσει από τα τέλη Σεπτεμβρίου για να επιτύχουμε πρώιμη παραγωγή και μπορεί να συνεχιστεί μέχρι τα τέλη της Άνοιξης (τέλη Νοεμβρίου) για οψίμιση της παραγωγής μας.

Τα προς μεταφύτευση φυτά είτε προερχόμενα από δικό μας σπορείο ή τα έχουμε αγοράσει από το εμπόριο θα πρέπει να μην έχουν υπέρμετρη αύξηση. Ως κανόνα έχουμε το πλάτος του φυτού να είναι μεγαλύτερο ή ιδανικότερα ίσο με το ύψος του. Συγκεκριμένα το ύψος της τομάτας θα πρέπει να είναι 15 με 20 εκατοστά και να έχει 5 με 8 πραγματικά φύλλα.

Επειδή η τομάτα είναι φυτό θερμής καλλιέργειας επιβάλλεται πριν τη μεταφύτευση να σκληραγωγηθεί με περιορισμό του νερού άρδευσης.

Το βάθος φύτευσης των φυτών θα πρέπει να είναι το μέγιστο 2 εκατοστά βαθύτερα από ότι είναι στο γλαστράκι. Κατά την τοποθέτηση των φυτών στο έδαφος δεν ασκούμε μεγάλη πίεση διότι έτσι θα προκαλέσουμε καταστροφή του ριζικού συστήματος των φυτών.
Οι αποστάσεις φύτευσης ποικίλουν ανάλογα με την ποικιλία των φυτών.

Έτσι στις ποικιλίες τομάτας απεριόριστης ανάπτυξης (αυτές που απαιτούν στήριξη και κλάδευμα) ως αποστάσεις επί της γραμμής ορίζονται τα 50 με 70 εκατοστά και μεταξύ των γραμμών 100- 120 εκατοστά. Στις ποικιλίες περιορισμένης ανάπτυξης τα 40 εκατοστά επί της γραμμής και τα 70 εκατοστά μεταξύ των γραμμών έχουν δώσει καλά αποτελέσματα. Μετά τη μεταφύτευση ποτίζουμε πολύ καλά για να έρθουν οι ρίζες σε καλή επαφή με το έδαφος. Το ίδιο κάνουμε και την επόμενη ημέρα.

ΥΠΟΣΤΥΛΩΣΗ

Με την κατακόρυφη στήριξη της τομάτας διευκολύνουμε τις καλλιεργητικές εργασίες που απαιτεί ο λαχανόκηπός μας, αυξάνουμε και πρωιμίζουμε την παραγωγή, διευκολύνουμε τη συγκομιδή κατά κύματα, αυξάνουμε τη διάρκεια της καλλιέργειας και φυσικά έχουμε υγιή φυτά απαλλαγμένα από ασθένειες και εχθρούς. Η υποστύλωση εφαρμόζεται μόνο στις ποικιλίες απεριόριστης ή ημιαπεριόριστης ανάπτυξης, οι οποίες δύνανται να ξεπεράσουν τα 2 μέτρα ύψος εάν δεν κλαδευτούν.

Η υποστύλωση πραγματοποιείται με δύο κυρίως τρόπους.

– Σε κάθε φυτό τομάτας και σε απόσταση περί των δέκα εκατοστών από το λαιμό (σημείο που ο βλαστός συναντά το έδαφος) τοποθετείται ξύλινος πάσσαλος ή καλάμι, ύψους 1,8 με 2 μέτρα.

Αποφεύγουμε να χρησιμοποιούμε πασσάλους από άλλα υλικά (πλαστικό, σίδερο κα) διότι τις ζεστές ημέρες θερμαίνονται πολύ και τα φυτά «δυσφορούν» καθώς ακουμπούν σε θερμές επιφάνειες. Πάνω στον επιλεγέντα πάσσαλο δένουμε την τομάτα ανά διαστήματα των 25 με 30 εκατοστών, με σπάγκο ή ειδικό πλαστικό («ράφια»).

Προσέχουμε να αφήνουμε ο βλαστός της τομάτας να έχει τον «αέρα» του και να μη σφίξουμε πολύ εμποδίζοντας έτσι την ανάπτυξη του φυτού. Επίσης μπορούμε με τη χρήση καλαμιών να δημιουργήσουμε πυραμίδες και να υποστυλώσουμε τέσσερα γειτνιάζοντα φυτά, όπως κάνουν μέχρι και σήμερα σε μερικές περιοχές της Λακωνίας.

– Εάν δεν έχουμε την πολυτέλεια φύτευσης των φυτών σε διαφορετικό σημείο κάθε χρόνο και φυτεύουμε τα φυτά μας στο ίδιο σημείο, τότε μπορούμε να δημιουργήσουμε μια πιο «μόνιμη κατάσταση» υποστύλωσης των φυτών μας.

Τοποθετούμε ξύλινους στύλους ανά 2 μέτρα επί της γραμμής φύτευσης, στους οποίους προσαρμόζουμε 3 οριζόντια στηρίγματα κατά προτίμηση σπάγγου. Οι σπάγγοι απέχουν μεταξύ τους 25 με 30 εκατοστά.

Πάνω σε αυτούς τους σπάγγους γίνεται η στήριξη των φυτών της τομάτας. Εναλλακτικά αντί των οριζόντιων σπάγγων, μπορούμε να τοποθετήσουμε ένα μόνο οριζόντιο σύρμα που θα διέρχεται από τη κορυφή των στύλων και με μικρότερους κάθετους σπάγγους να υποστυλώσουμε τα φυτά μας.

ΑΡΔΕΥΣΗ

Όσον αφορά το πότισμα, θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί και να εκτιμούμε τις καιρικές συνθήκες, την κατάσταση του φυτού και το είδος του εδάφους που διαθέτουμε.

Έτσι εάν διαθέτουμε ελαφρά εδάφη θα πρέπει να κάνουμε συχνότερα ποτίσματα. Κρίσιμα είναι τα πρώτα στάδια ζωής του φυτού, ώστε να εγκατασταθεί καλά, καθώς και κατά τη διάρκεια της άνθισης του. Ελλιπής άρδευση θα μειώσει την παραγωγή καρπών και θα έχουμε καρπούς με επίμηκες σχήμα. Θα πρέπει να έχουμε κατά νου πως οι ανάγκες των φυτών σε νερό αυξάνονται καθώς πλησιάζουμε την περίοδο συγκομιδής του καρπού. Επίσης, δεν θα πρέπει να αφήνουμε τα φυτά να μαραθούν λόγω έλλειψης νερού.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου θα πρέπει να βοτανίζουμε τα ζιζάνια και ειδικά στα πρώτα στάδια της εγκατάστασης των φυτών μας, ώστε να μην υφίστανται τον ανταγωνισμό σε θρεπτικά στοιχεία, νερό και φως.

Στην καταπολέμηση των ζιζανίων βοηθά η χρήση μαύρου πλαστικού κατά μήκος των γραμμών φύτευσης, το οποίο το τοποθετούμε κατά τη διάρκεια προετοιμασίας του εδάφους. Η εφαρμογή ενός διαλύματος αφύπνισης (starter solution) θα συμβάλει στη γρήγορη και επιτυχημένη εγκατάσταση των φυτών στον λαχανόκηπό μας.

Θα ήταν παράλειψη εάν δεν γινόταν αναφορά στη θρεπτική αξία της τομάτας.

Η τομάτα είναι καλή πηγή προβιταμίνης Α και βιταμίνης C. Επίσης, είναι πλούσια σε λυκοπίνη, η απορρόφηση της οποίας από τον ανθρώπινο οργανισμό αυξάνεται όταν η τομάτα μαγειρεύεται. Σε έρευνες που έχουν γίνει βρέθηκε ότι η εμφάνιση του καρκίνου του προστάτη μειώθηκε κατά 45% σε άντρες που είχαν στη διατροφή τους 10 γεύματα την εβδομάδα με τομάτα. Τέλος αξίζει να σημειωθεί ότι η λυκοπίνη μειώνει τον κίνδυνο καρδιοαγγειακών παθήσεων.

*Ο Ιωάννης Παλούκας είναι Γεωπόνος Msc.