Σε μια δεύτερη συνέντευξη, ο διευθυντής των Ελληνικών Απογευματνών Σχολείων της Ελληνικής Κοινότητας Μελβούρνης, κ. Γιάννης Μηλίδης, μίλησε με τον αναπληρωτή καθηγητή, κ. Γιάννη Σπαντιδάκη, σχετικά με το πρωτοποριακό πρόγραμμα ηλεκτρονικής μάθησης για τα Ελληνόπουλα της διασποράς, το οποίο αναπτύσσεται αυτή τη στιγμή στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.
Γ. Μηλίδης: Κύριε Σπαντιδάκη, έχετε δημιουργήσει ένα λογισμικό υλικό για να εμπλουτίσετε τη σειρά των βιβλίων του Προγράμματος “Παιδεία Ομογενών”. Μπορείτε, σας παρακαλώ, να μας εξηγήσετε, πρώτον, τη φιλοσοφία του λογισμικού υλικού, δεύτερον, τους παιδαγωγικούς στόχους και, τρίτον, το περιεχόμενο αυτού του λογισμικού υλικού;
Γ. Σπαντιδάκης: Σας ευχαριστώ για την ερώτηση. Το Εργαστήριο Διαπολιτισμικών Μεταναστευτικών Μελετών του Παιδαγωγικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Κρήτης, τα τελευταία χρόνια, στην προσπάθειά του να βελτιώσει την ποιότητα εκπαίδευσης για τους Έλληνες μαθητές στη διασπορά, ανάμεσα στα άλλα, προγράμματα και βιβλία, έχει προχωρήσει στην κατασκευή εκπαιδευτικού λογισμικού. Μέχρι τώρα έχουμε κατασκευάσει πολλά εκπαιδευτικά λογισμικά, τόσο για τη σειρά “Μαργαρίτα”, για την ελληνική ως δεύτερη γλώσσα, στη σειρά “Πράγματα και Γράμματα”, όπως επίσης έχει κατασκευαστεί υλικό για όλα τα επίπεδα, από την προσχολική έως τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Οι στόχοι των λογισμικών είναι να βοηθήσουν τον εκπαιδευτικό, τον Έλληνα εκπαιδευτικό, τον εκπαιδευτικό της διασποράς, να βελτιώσει την ελληνομάθεια των μαθητών του. Ο υπολογιστής μπορεί να παρέχει ανατροφοδότηση τη στιγμή που ο μαθητής τη χρειάζεται. Μπορεί να είναι ένας υπομονετικός δάσκαλος και να βοηθήσει τα παιδιά μας να μάθουν την ελληνική γλώσσα. Δεν θυμώνει, δεν τραβάει αυτιά και αυτό μπορεί να το κάνει πάρα πολύ καλά. Η όλη, όμως, διαδικασία -επανερχόμενος πάλι στη φιλοσοφία του προγράμματος- είναι το γεγονός ότι τη διαφορά σε κάθε τάξη δεν την κάνουν τα μέσα. Τα μέσα έχουν κάποιες δυνατότητες, όπως θα πω και στη συνέχεια κάποια άλλα, αλλά τη διαφορά την κάνει η διδακτική προσέγγιση, η διδακτική μέθοδος, αν θέλετε, μέσα στην οποία αξιοποιούνται και οι υπολογιστές.
Σύγχρονο αξίωμα στο χώρο της παιδαγωγικής είναι ότι το έχει σημασία τι μαθαίνεται και το πώς μαθαίνεται. Ο υπολογιστής, αν ο δάσκαλος εκμεταλλευτεί τις δυνατότητές του και τις αξιοποιήσει, τότε πραγματικά, ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι αυτός βελτιώνει την ποιότητα της εκπαίδευσης∙ και στη συγκεκριμένη περίπτωση, βελτιώνει την ελληνομάθεια των μαθητών. Βοηθάει, δηλαδή, τον Έλληνα εκπαιδευτικό να βελτιώσει τα αποτελέσματά του.
Στον όλο σχεδιασμό ο οποίος γίνεται, υπάρχει η παιδαγωγική διάσταση, η οποία στοχεύει, το λογισμικό το οποίο θα παραχθεί, να είναι ένα χρήσιμο εκπαιδευτικό-διδακτικό εργαλείο. Ένα εργαλείο που θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί μέσα στην τάξη χωρίς να κουράζει τα παιδιά, χωρίς να τα υπερφορτώνει και για να δώσει τη δυνατότητα στο δάσκαλο να πετύχει τους δικούς του διδακτικούς στόχους.
Η δυνατότητα των λογισμικών να συνδέσουν την τάξη με την καθημερινότητα, η δυνατότητα των λογισμικών να μη χρησιμοποιηθούν μόνο στην τάξη αλλά να χρησιμοποιηθούν και στο σπίτι δίνει πλούσιες δυνατότητες στον Έλληνα εκπαιδευτικό αλλά και στους γονείς να τα χρησιμοποιήσουν αποτελεσματικά ως εργαλεία.
Γ. Μηλίδης: Μάλιστα. Μπορείτε να μας εξηγήσετε το πώς πρέπει να χρησιμοποιούμε εμείς οι εκπαιδευτικοί το λογισμικό υλικό μέσα στην τάξη;
Γ. Σπαντιδάκης: Όπως υπαινίχθηκα στην προηγούμενη ερώτησή σας, τη διαφορά την κάνει η προσέγγιση, η διδακτική προσέγγιση. Κι αυτό θα πρέπει να το δούμε στο πλαίσιο του πώς διδάσκεται η ελληνική ως δεύτερη, ξένη γλώσσα. Σύγχρονες προσεγγίσεις στη γλώσσα αντιμετωπίζουν και θέλουν να αντιμετωπίσουν τη γλώσσα ως κοινωνική πρακτική, τόσο το τι κάνουμε με τη γλώσσα όσο και τι αξίες δίνουμε στη γλώσσα. Σ’ αυτήν την περίπτωση, θα πρέπει να βοηθήσουμε τους μαθητές να επιτύχουν δύο πράγματα: να σκέφτονται με τη γλώσσα και να επικοινωνούν με τη γλώσσα. Εαν δεν καταφέρουμε να δώσουμε τη δυνατότητα στα ελληνόπουλα να χρησιμοποιήσουν την ελληνική γλώσσα για να επικοινωνήσουν, τότε πολύ φοβάμαι ότι γι’ αυτά θα είναι κάτι το βαρετό, κάτι το οποίο δεν θα τους ενδιαφέρει, δεν θα τους κινητοποιεί.
Τα πολυμέσα, γενικότερα, οι τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας, το διαδίκτυο, δίνουν νέες δυνατότητες στο δάσκαλο να τονίσει την επικοινωνιακή λειτουργία της γλώσσας. Με τη γλώσσα επικοινωνούμε. Οι μαθητές μπορούν να βρουν αυθεντικούς συνομιλητές, αυθεντικούς αναγνώστες για τα κείμενά τους και οι ίδιοι να παράγουν κείμενα στα οποία θα βρίσκουν ακροατήρια. Όπως, όμως, θα είδατε και στα λογισμικά, τα λογισμικά είναι φτιαγμένα για να χρησιμοποιηθούν τόσο ως φροντιστές, για να μάθουν οι μαθητές γραμματική, λεξιλόγιο, σύνταξη, όσο και για να μπορέσει να χρησιμοποιηθεί ο υπολογιστής ως ένας έξυπνος συνεργάτης, για να μπορέσει ο μαθητής να παράγει το κείμενο το οποίο ο ίδιος θέλει, για να επιτύχει τους δικούς του στόχους στη συγκεκριμένη επικοινωνιακή περίσταση. Με άλλα λόγια, ο υπολογιστής είναι ένας ατομικός συνεργάτης, σύμβουλος του μαθητή, που ο μαθητής παίρνει τις ανάλογες οδηγίες, νύξεις, τη στιγμή που τις χρειάζεται. Αυτό είναι το τεράστιο πλεονέκτημά του. Ο μαθητής δέχεται την οδηγία που έχει ανάγκη τη στιγμή που την χρειάζεται. Κι αυτό μπορεί να τον βοηθήσει να τελειώσει μια εργασία που αναθέτει ο δάσκαλος είτε στο σχολείο, είτε, όμως, και στο σπίτι. Ο υπολογιστής θα είναι εκεί παρών για να βοηθήσει το μαθητή να παράγει ιδέες, να τις οργανώσει, να τις καταγράψει, να τις βελτιώσει και, το πλεονέκτημα, όπως προείπα, να βρει ακροατήριο το οποίο θα το διαβάσει για να του δώσει ανατροφοδότηση.
Γ. Μηλίδης: Έχω προσέξει ότι πολλοί εκπαιδευτικοί ίσως να χρησιμοποιούν τη σειρά “Μαργαρίτα”, για παράδειγμα, ή τη σειρά των βιβλίων και να μη γνωρίζουν ότι υπάρχει και το λογισμικό και επίσης, ίσως επειδή έχουν επιτυχία με το βιβλίο, να λένε ότι δεν χρειάζεται να χρησιμοποιήσουν και το λογισμικό, τις ασκήσεις που υπάρχουν στα CD. Και νομίζω, από αυτά που είπατε, μάλλον θα χάνουν οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί από αυτήν την περίπτωση.
Γ. Σπαντιδάκης: Ξέρετε πολύ καλά ότι η διδασκαλία, ανάμεσα στα άλλα, είναι κατάθεση ψυχής, είναι άγγιγμα ψυχής. Ο δάσκαλος, όταν κάνει μάθημα, νομίζει, υπάρχει μια εντύπωση ότι ο υπολογιστής κάτι θα του πάρει. Στον υπολογιστή, όμως, τα λογισμικά τα συγκεκριμένα που εμείς έχουμε φτιάξει, είναι συμπληρωματικά. Έρχονται, δηλαδή, να βοηθήσουν σαν ένα εργαλείο, είτε φροντιστηριακό είτε κοινωνικο-γνωστικό είτε επικοινωνιακό, να βοηθήσουν το δάσκαλο να μεγιστοποιήσει τα μαθησιακά αποτελέσματα. Είναι σαν να μου λέτε ότι, ξέρετε κάτι, εγώ επειδή έχω μάθει να οργώνω με το άλογο, δεν θα χρησιμοποιήσω ποτέ το τρακτέρ. Ο υπολογιστής έρχεται να σε βελτιώσει, να κερδίσεις χρόνο και κόπο και να σε βοηθήσει να κάνεις αποτελεσματικότερα τη δουλειά σου, να τον εντάξεις μέσα στη συγκεκριμένη διδασκαλία, μέσα στη συγκεκριμένη μέθοδο που εσύ θέλεις για να στηρίξεις, αν θέλετε, τη διδασκαλία σου. Είναι ένα χρήσιμο εργαλείο.
Γ. Μηλίδης: Βρισκόμαστε και σε μία εποχή που κάθε μαθητής έχει στο σπίτι του έναν υπολογιστή και μπορεί άνετα να τον φέρνει και στην τάξη της ελληνικής γλώσσας και να χρησιμοποιεί το λογισμικό μαζί με το δάσκαλό του, με καθοδήγηση και επίσης να τον πηγαίνει στο σπίτι και να συνεχίζει∙ να δείχνει στους γονείς του τι έμαθε, μέσα από το λογισμικό. Έτσι δεν είναι;
Γ. Σπαντιδάκης: Υπαινίσεστε κάτι και το κάνετε και πολύ ωραία. Βλέπετε αυτή τη στιγμή έχουμε μέσα τα οποία αφήνουμε αναξιοποίητα. Οι μαθητές όντως έχουν υπολογιστές. Και μία έρευνα που κάναμε με το Ε.ΔΙΑ.Μ.ΜΕ. εμείς έρχεται να επιβεβαιώσει αυτό που λέγατε εσείς, ότι οι μαθητές, η τεράστια πλειοψηφία τους, διαθέτουν υπολογιστή στο σπίτι. Και πραγματικά είναι ένα ερώτημα. Υπάρχει λογισμικό για την ελληνομάθεια, το οποίο είναι συμβατό με τη διδασκαλία και έρχεται να την συμπληρώσει, να δέσει, να βοηθήσει; Και πραγματικά είναι άξιο απορίας, όπως λέτε, γιατί πιθανόν δεν χρησιμοποιείται, κάτι που για μένα, αν θέλετε, αυτό που εισπράττω είναι ότι όπου χρησιμοποιείται, έχει θετικότατα αποτελέσματα. Και το ερώτημα είναι, αφού μπορώ να το κάνω και μπορεί να με βοηθήσει και στο σπίτι, γιατί να μην το κάνω;
Γ. Μηλίδης: Ναι. Ίσως να μη χρησιμοποιείται γιατί δεν έχουμε λάβει ενημέρωση εμείς οι εκπαιδευτικοί της Αυστραλίας, για παράδειγμα, και δεν έχουμε αναλάβει να εκπαιδεύσουμε δασκάλους που ίσως να έχουν κάποιους ενδοιασμούς ή έλλειψη γνώσεων. Και καμία φορά ο ενδοιασμός και η αγωνία του φόβου φέρνουν αρνητικά αποτελέσματα. Αλλά οπωσδήποτε πιστεύω ότι θα προχωρήσουμε στην εκπαίδευση των εκπαιδευτικών, τουλάχιστον με όσους έχουν έρθει στο σεμινάριο στην Κρήτη, και θα έχουμε καλύτερα αποτελέσματα.
Θέλω, όμως, να προχωρήσουμε και λίγο σε μια πολύ πρωτοποριακή πρωτοβουλία που έχετε αναλάβει, που είναι το πρόγραμμα ηλεκτρονικής μάθησης, το οποίο έχετε αρχίσει εδώ και δύο χρόνια και έχετε αναπτύξει ένα πρόγραμμα όπου, κατά τη γνώμη μας, η ηλεκτρονική μάθηση που μας έχετε δείξει μέχρι στιγμής, δημιουργεί ένα όραμα για τους εκπαιδευτικούς, δημιουργεί μια σιγουριά για το μέλλον γιατί πάντα υπάρχει ο κίνδυνος, όταν δεν έχουμε τα σωστά μέσα να διδάξουμε την ελληνική γλώσσα, ότι μπορεί να χάσουμε τους μαθητές μας. Να χάσουμε το ενδιαφέρον των γονέων να συνεχίσουν την ελληνική γλώσσα. Μπορείτε να μας μιλήσετε, λοιπόν, για τη φιλοσοφία και τους παιδαγωγικούς στόχους του προγράμματος ηλεκτρονικής μάθησης που αρχίσατε;
Γ. Σπαντιδάκης: Σας ευχαριστώ πολύ. Θα ήθελα να ξεκινήσω από το γεγονός ότι το Εργαστήριο Διαπολιτισμικών Μεταναστευτικών Μελετών του Πανεπιστημίου της Κρήτης, τα τελευταία δύο χρόνια, όπως είπατε και εσείς, με την καθοδήγηση, ως επιστημονικού υπεύθυνου, του κ. Δαμανάκη και σήμερα της κ. Χατζηδάκη, προσανατολίζεται να αξιοποιήσει τα νέα δεδομένα που έχουμε, ερευνητικά δεδομένα, για την αξιοποίηση του διαδικτύου. Ερευνητικά δεδομένα έδειξαν ότι η χρήση του διαδικτύου μπορεί να βοηθήσει στο να δημιουργήσουμε μαθησιακά περιβάλλοντα -θα μιλήσω αργότερα για το τι εννοώ μαθησιακό περιβάλλον- που να βοηθούν τους μαθητές στη γλωσσική και επικοινωνιακή τους επιδεξιότητα, την προάγουν, την καλλιεργούν. Οι μαθητές βρίσκουν, όπως είπα προηγουμένως, συνομιλητές, αναγνώστες. Βοηθούν τα περιβάλλοντα αυτά και καλλιεργούν μια θετική στάση απέναντι στη μάθηση. Ενισχύουν αυτό που λέμε τη μαθησιακή αυτονομία. Το ότι ο μαθητής έχει τη δυνατότητα μια εργασία, που του αναθέτει ο δάσκαλος να γράψει για τα γεφύρια, για κάτι άλλο, το ότι θα βρω αναγνώστες που θα την διαβάσουν και θα γράψουν τα σχόλιά τους, είναι κάτι το θεμιτό και το ζητούμενο σήμερα στη διδακτική πράξη.
Έρευνες δείχνουν ότι οι μαθητές οι οποίοι κάνουν χρήση τέτοιων περιβαλλόντων, μεγιστοποιούν το ενδιαφέρον τους για τη μάθηση της δεύτερης γλώσσας και στη συγκεκριμένη περίπτωση της ελληνικής. Ότι μεγαλώνει ο χρόνος επαφής του μαθητή με το συγκεκριμένο διδακτικό αντικείμενο, στη συγκεκριμένη περίπτωση με την ελληνική, όλα αυτά μας έκαναν να προχωρήσουμε στο σχεδιασμό αυτού του μαθησιακού περιβάλλοντος. Η ερώτηση είναι και γιατί δεν μείνατε να χρησιμοποιήσετε το διαδίκτυο; Η ερώτηση είναι ότι οι Web 2 τεχνολογίες που υπάρχουν μέχρι σήμερα, οι μαθητές βρίσκουν ότι είναι πιο χρήσιμο να υπάρχει ένα περιβάλλον που το περιβάλλον αυτό θα λειτουργεί άλλοτε ως φροντιστής, άλλοτε ως κοινωνικογνωστικό εργαλείο και άλλοτε θα του δίνει τη δυνατότητα με ασφάλεια να κάνει χρήση της ελληνικής γλώσσας. Το περιβάλλον αυτό, όπως θα δείτε, είναι δομημένο με τέτοιο τρόπο που οι μαθητές μαθαίνουν γραμματική, λεξιλόγιο, στίξη και χρησιμοποιούν με το περιβάλλον ως φροντιστή, δίνεται η δυνατότητα στις κοινότητες που υπάρχει μέσα η ενότητα, οι μαθητές, και στα πλαίσια των αδερφοποιήσεων, να κάνουν χρήση της ελληνικής γλώσσας, να υλοποιήσουν κοινά πρότζεκτ, και στη συνέχεια, όποιες εργασίες τους αναθέσει ο δάσκαλος, το περιβάλλον να το υποστηρίξει διαφοροποιημένα και εξατομικευμένα να την υλοποιήσει. Είναι μια προσπάθεια που αυτή τη στιγμή, ερευνητικά το Πανεπιστήμιο της Κρήτης έχει επενδύσει και για το λόγο αυτό εργάζονται πολλοί επιστήμονες από διαφορετικές ειδικότητες: είναι η ομάδα παιδαγωγικού σχεδιασμού, η ομάδα τεχνολογικού σχεδιασμού, η ομάδα των γλωσσολόγων που γράφει το περιεχόμενο. Όλα αυτά πρέπει να βρουν μια κοινή συνισταμένη, που είναι πώς θα φτιάξουμε ένα περιβάλλον που θα βοηθάει, θα καλλιεργεί και θα αναπτύσσει τη διάθεση στο μαθητή να θέλει να μάθει.
Γ. Μηλίδης: Μπορείτε να μας περιγράψετε πώς πιστεύετε ότι το ηλεκτρονικό περιβάλλον θα βοηθήσει στην ανάπτυξη του γραπτού και του προφορικού λόγου των μαθητών σε χώρες της διασποράς;
Γ. Σπαντιδάκης: Α, πολύ ωραία. Θα χωρίσω κι εγώ σε δύο θέματα την απάντησή μου. Όσον αφορά τον προφορικό λόγο, σας είπα ότι οι μαθητές βρίσκουν ακροατήριο, συνομιλητές, και με την έννοια αυτή κάνουν χρήση της ελληνικής γλώσσας. Το περιβάλλον μέσα λειτουργεί ως εξής, και σας λέω μια από τις καινοτομίες του διεθνώς: είναι από τις πρώτες φορές και ερευνητικά είναι το ζητούμενο το πώς θα είναι ένα περιβάλλον που θα κάνω χρήση της γλώσσας, θα μαθαίνω τις δεξιότητες που έχω ανάγκη και θα υποστηρίζομαι για να τις κάνω, μέσα στο ίδιο περιβάλλον. Αυτή του η καινοτομία, ότι ένα πρόβλημα που εγώ δεν μπορώ να μιλήσω, δεν ξέρω πώς να κάνω χρήση ενός γραμματικού φαινομένου ή αν την κάνω σωστά, έχω κάποιο πρόβλημα, έρχομαι μέσα στο περιβάλλον, όπου από “τους σημαντικούς άλλους” μαθαίνω τη δεξιότητα και έρχομαι και της κάνω χρήση. Το πρόβλημα, δηλαδή, έρχεται από τις κοινότητες από τη χρήση της γλώσσας, πηγαίνω και ικανοποιώ την ανάγκη μου, μαθαίνω πώς να το κάνω και επανέρχομαι εκεί και την ξαναχρησιμοποιώ. Εαν έχω πρόβλημα στην όλη κατάσταση, υποστηρίζομαι, διευκολύνομαι στο να συνθέσω προφορικά κείμενα.
Και πάω στο γραπτό λόγο. Ο γραπτός λόγος, ξέρετε πάρα πολύ καλά, όσοι είμαστε εκπαιδευτικοί, ότι είναι η πιο δύσκολη μαθησιακή δραστηριότητα. Το να γράφω είναι εξαιρετικά δύσκολο. Έρευνες, όμως, τελευταία και εδώ το Εργαστήριο Διαπολιτισμικών Μεταναστευτικών Μελετών, έχει ενσωματώσει τις τρέχουσες θεωρίες για τις κειμενοκεντροδιαδικαστικές προσεγγίσεις περί γραπτού λόγου, και τις έχει αξιοποιήσει στο να φτιάξει ένα περιβάλλον όπου θα αξιοποιούνται όλες αυτές οι θεωρίες με τον καλύτερο δυνατό, και παιδαγωγικά, να θέλετε, ορθότερο τρόπο. Με την έννοια αυτή, ο γραπτός λόγος και οι μαθητές βοηθούνται από το περιβάλλον να παράγουν ιδέες∙ πριν παράγουν ιδέες, να λάβουν υπόψη τους για ποιο σκοπό θέλουν να γράψουν, τι είδους κείμενο θέλουν να γράψουν και ακόμα σε ποιο ακροατήριο απευθύνονται. Αφού λάβουν αυτά υπόψη τους, τους βοηθάει να παράγουν ιδέες, σε σχέση πάντα με το κείμενο που θέλουν να υλοποιήσουν, τι στόχο έχουν ανάλογα με την επικοινωνιακή (ανάγκη), να οργανώσουν αυτές τις ιδέες, να γράψουν, δηλαδή, μια λέξη που μπορεί να είναι στην πρώτη γλώσσα ή και στη δεύτερη, στη συνέχεια να πάνε να τις καταγράψουν, να αναπτύξουν τις παραγράφους, να τους δίνουν τις κατάλληλες λέξεις και διαρθρωτικές λέξεις για να συνδέσουν τις παραγράφους και στη συνέχεια οι μαθητές να κοινοποιήσουν το “έγγραφό” τους. Με άλλα λόγια, οι μαθητές αισθάνονται σαν επαγγελματίες συγγραφείς. Και μάλιστα, υπάρχει ένα αξίωμα στη χρήση, ότι ο μαθητής θα πρέπει να μάθει να γράφει ως αναγνώστης και να διαβάζει ως συγγραφέας. Το περιβάλλον βοηθάει σε ακριβώς αυτό το πράγμα, όσον αφορά το γραπτό λόγο.
Γ. Μηλίδης: Πολύ ωραία. Και μάλιστα, έχω προσέξει ότι δίνεται η ευκαιρία στον εκπαιδευτικό, σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου ζει και διδάσκει, να αναρτήσει μετά τις εργασίες, για να νιώσουν περήφανοι οι μαθητές του, να νιώσει περήφανο το σχολείο και επίσης να γνωρίσουν τη δική τους εργασία άλλοι εκπαιδευτικοί, άλλοι μαθητές σε άλλες χώρες του κόσμου όπου διδάσκεται η ελληνική γλώσσα. Και αυτό, η διεθνοποίηση της ελληνικής γλώσσας και των εργασιών των μαθητών, θα είναι κάτι που πραγματικά θα είμαστε περήφανοι.
Γ. Σπαντιδάκης: Έχετε δίκιο σ’ αυτό που λέτε. Το διαδίκτυο, ενώ στην αρχή είχε κατακλυστεί, είχε κυριευτεί από την αγγλική γλώσσα, σήμερα, οι γλώσσες οι οποίες βρίσκονταν σε μειονεκτική θέση, έχουν κερδίσει από τη χρήση του. Έχουν κερδίσει και μάλιστα έχει χαμηλώσει θεαματικά το ποσοστό χρήσης της αγγλικής γλώσσας και όλο ελαχιστοποιείται, γιατί οι γλώσσες έρχονται και ανεβαίνουν και μεταδίδουν τις πληροφορίες. Και το περιβάλλον θα δίνει τη δυνατότητα στον εκπαιδευτικό, όπως και τα CD ROM που σας είπα προηγουμένως, παρέχουν τη δυνατότητα, με πολύ απλές κινήσεις, δε χρειάζεται να ξέρει ο εκπαιδευτικός προγραμματισμό, πολύ απλά να φτιάξει τα δικά του κείμενα, τις δικές του δραστηριότητες, πάρα πολύ απλά. Τόσο απλά που με τον τρόπο αυτό θα διαφοροποιήσει τη διδασκαλία του εκμεταλλευόμενος όλες τις δυνατότητες και τα χαρακτηριστικά των συγκεκριμένων μέσων. Με άλλα λόγια, έχετε ένα υλικό; Εντάξει. Μπορείτε να το ψηφιοποιήσετε, να το εντάξετε, να βάλετε τις δικές σας δραστηριότητες ή να πάρετε κάποιες μέσα από το πρόγραμμα και να φτιάξετε το δικό σας περιβάλλον εργασίας του μαθητή σας. Μ’ αυτόν τον τρόπο, ο Έλληνας εκπαιδευτικός μπορεί να φτιάξει το περιβάλλον που ικανοποιεί τις συγκεκριμένες ανάγκες των συγκεκριμένων μαθητών, ανεξάρτητα από το επίπεδο στο οποίο βρίσκονται. Με άλλα λόγια, ένα τέτοιο εργαλείο, το οποίο υπήρχε και στη “Μαργαρίτα 5” και στη “Μαργαρίτα 6” -ενδεικτικά σας λέω- και στο “Καθώς μεγαλώνουμε στον κόσμο των ελληνικών”, που δίνει τη δυνατότητα στον Έλληνα εκπαιδευτικό να αξιοποιήσει, αισθανόμενος ότι αυτό που φτιάχνει είναι και παιδαγωγικά, αν θέλετε, αποδεκτό, με την έννοια ότι δεν υπάρχει γνωστική υπερφόρτωση, γλωσσική υπερφόρτωση, όλα τα υπόλοιπα. Και να του δώσει τη δυνατότητα να διαφοροποιήσει τη διδασκαλία του.
Γ. Μηλίδης: Πολύ ωραία. Και κάτι άλλο που πρόσεξα είναι ότι, ως εκπαιδευτικός πολλά χρόνια, ότι είχαμε δυσκολία να βρουν οι μαθητές μας κάτι στο διαδίκτυο που να νιώσουν ότι το καταλαβαίνουν, ότι είναι φτιαγμένο γι’ αυτούς. Και γι’ αυτό λέω ότι το πρόγραμμά σας έχει όραμα. Γιατί αυτή τη στιγμή θα έχουμε κάτι που θα είναι φτιαγμένο ακριβώς γι’ αυτούς τους μαθητές, που ζουν στο εξωτερικό και φοβόντουσαν να ανοίξουν ιστοσελίδες που είναι βασισμένες στην Ελλάδα, γιατί η γλώσσα δεν ήταν εύκολη γι’ αυτούς ή το περιεχόμενο ήταν πολύ δύσκολο να το κατανοήσουν. Και θα έχετε κείμενα μέσα, και πολιτισμικά και γλωσσικά, που θα είναι ακριβώς εύκολα για πρόσβαση στους μαθητές μας στο εξωτερικό.
Γ. Σπαντιδάκης: Το όραμα ξεκίνησε με πρωτεργάτη το Δαμανάκη το Μιχάλη -και συνεχίζεται με την κυρία Χατζηδάκη- ο οποίος μας κάλεσε, μας φώναξε και ήρθαμε να υπηρετήσουμε όλοι οι υπόλοιποι εμείς αυτό το μεγαλεπίβολο όραμα που λέτε. Πραγματικά, κάθε εκπαιδευτικός, ο οποίος, ανεξάρτητα από το πού διδάσκει, είναι Έλληνας, νομίζω ότι η καρδιά της Ελλάδας χτυπά στις τάξεις που εσείς κάνετε μάθημα στη διασπορά. Θέλω να πω ότι κι εγώ νιώθω τους Έλληνες εκπαιδευτικούς ως τους ελεύθερους πολιορκημένους, με την έννοια ότι κάνουν κάτι και το κάνουν από περίσσευμα ψυχής. Και θέλω να πω ότι έχουμε τα μέσα και πρέπει να τα αξιοποιήσουμε, άποψή μου. Αξιοποιώντας τα μέσα, δίνουμε τη δυνατότητα στο ελληνόπουλο να μάθει αποτελεσματικότερα, καλύτερα και ακοπότερα. Αυτό είναι, αν θέλετε, η δικιά μας εδώ, των άλλων εδώ στην Ελλάδα, η σειρά.
Θέλω να πω, όμως, ότι το περιβάλλον δεν το φτιάχνουμε εμείς μόνο στην Ελλάδα. Δεν είμαστε μόνο εμείς που εργαζόμαστε, εδώ στην Ελλάδα. Ο σχεδιασμός του προβλέπει ότι το περιβάλλον αυτό το διαμορφώνουμε σε συνεργασία με εκπαιδευτικούς και συνδέσμους σε όλον τον κόσμο. Μετέχουν, δηλαδή, στο σχεδιασμό, όπως κι εσείς που ήρθατε, αυτή τη στιγμή, από την Αυστραλία και είστε εδώ και συζητήσαμε τις προτάσεις σας, τις σκέψεις σας, τον προβληματισμό σας και τις παρατηρήσεις τις δικές σας όπως και όλων των εκπαιδευτικών μέχρι τώρα, θα τις λάβουμε υπόψη, για να σχεδιάσουμε και να φτιάξουμε το περιβάλλον που θα θέλαμε να αισθανόμαστε αργότερα ότι συνέβαλε στην καλλιέργεια της ανάπτυξης της ελληνικής, κι ότι, αν θέλετε επιτρέψτε μου τη φράση, να νιώθουμε περήφανοι γι’ αυτό.
Γ. Μηλίδης: Έχω παρακολουθήσει από κοντά, το έργο αυτό, για δύο χρόνια τώρα, μια και είμαι μέλος στην ομάδα εργασίας, και έχω διαπιστώσει ότι το πρόγραμμα που αναπτύξατε χρησιμοποιεί πολύ σύγχρονα μέσα επικοινωνίας με το μαθητή και με τον εκπαιδευτικό. Μπορείτε να μας μιλήσετε λίγο και να μας εξηγήσετε πώς καταφέρατε να φτάσετε σε ένα τέτοιο μοντέρνο ηλεκτρονικό τρόπο διδασκαλίας;
Γ. Σπαντιδάκης: Η έρευνα σήμερα στο πεδίο της εκπαιδευτικής τεχνολογίας και στο πεδίο ειδικά της δεύτερης γλώσσας θα ‘θελα να πω ότι είναι το πεδίο το οποίο έχει υποστεί τις μεγαλύτερες αλλαγές απ’ ό,τι όλα τα υπόλοιπα πεδία. Δηλαδή, αν διερευνήσουμε και δούμε τι έγινε τα τελευταία δέκα χρόνια στη διδασκαλία της γλώσσας, δεν υπάρχει σε κανένα άλλο διδακτικό πεδίο. Ειδικά στο πεδίο της δεύτερης. Ξεκινήσαμε από τη δομική ψυχολογία στη δομική γλωσσολογία, πήγαμε στην επικοινωνιακή προσέγγιση, πήγαμε στη γλώσσα ως κοινωνική πρακτική απ’ το ’95 και μετά. Και γίνονται συνεχώς αλλαγές. Γιατί; Γιατί με τη γλώσσα σκεφτόμαστε, με τη γλώσσα επικοινωνούμε. Θέλω να πω – για να πάω να δω τις τεχνολογίες: οι τεχνολογίες αρχικά αντιμετωπίστηκαν από κάποιους ως κίνδυνος. Κάποιοι τις αποδέχτηκαν άκριτα. Όμως, σημασία έχει τι λέει η έρευνα, τι μπορούμε να κάνουμε. Και συνεχώς το ερώτημα είναι πώς εμείς θα πάρουμε τις τεχνολογίες, να δέσουμε σωστά τα άλογα με την άμαξα. Οι τεχνολογίες συνεχώς μας δίνουν και συνεχώς θα υπάρχουν δεδομένα. Απίστευτες δυνατότητες. Δυνατότητες που πριν από λίγο καιρό μας φαίνονταν εξωπραγματικές. Δηλαδή αν πούμε σε κάποιο δάσκαλο, πριν από 20 χρόνια, ότι γκρεμίζονται οι τέσσερις τοίχοι της τάξης του και τώρα μπορείς να επικοινωνείς, ότι οι μαθητές σου μέσα στην τάξη δεν είναι ανάγκη να είναι μόνο εσύ και αυτοί, αλλά μπορούμε να επικοινωνούμε με όλον τον κόσμο, ότι έχουμε το περιθώριο να κάνουμε τηλεδιάσκεψη, ότι μπορούμε να στείλουμε τώρα ένα μήνυμα και να το δούμε και να το αλλάξουμε. Μπορούμε, για παράδειγμα, ένα κείμενο να το γράφουμε μαζί, ότι μπορεί να μας υποστηρίξει ο υπολογιστής να γράφουμε. Όλα αυτά ήταν αδιανόητα πριν από λίγα χρόνια, ήταν, αν θέλετε, στο πεδίο της επιστημονικής φαντασίας.
Το κρίσιμο, όμως, δεν είναι μόνο οι δυνατότητες που μας δίνουν τα μέσα. Τα μέσα συνεχώς θα μας δίνουν νέες δυνατότητες και συνέχεια θα εμπλουτίζονται. Το ερώτημα θα είναι να ξεφύγουμε από την τεχνοκρατική άποψη ότι έχω συνεχώς μέσα, γιατί πολλές φορές, ο σχεδιασμός που βασίζεται σε τεχνοκρατικές απόψεις, αντί να διευκολύνει, υπάρχουν τόσα πολλά οπτικά και λεκτικά ζιζάνια που πνίγουν το μαθητή, δεν τον αφήνουν να σκεφτεί, δεν τον αφήνουν να αναλάβει πρωτοβουλίες. Γι’ αυτό και χρειάζεται προσεκτικός σχεδιασμός, προσεκτικός παιδαγωγικός σχεδιασμός ώστε να δοθεί η δυνατότητα αξιοποίησης των όποιων δυνατοτήτων έχουν αυτά τα μέσα.
Γ. Μηλίδης: Έχετε επίσης εκπαιδεύσει πολλούς εκπαιδευτικούς με τα σεμινάρια στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης, για να βοηθήσουν στην εφαρμογή του προγράμματος;
Γ. Σπαντιδάκης: Βεβαίως. Στο Ε.ΔΙΑ.Μ.ΜΕ., τουλάχιστον δύο φορές το χρόνο, στα πλαίσια της λειτουργίας του προγράμματος “Παιδεία Ομογενών”, όπως και τώρα, τα δύο τελευταία χρόνια, δύο φορές το χρόνο έρχονται εκπαιδευτικοί από το Νότιο, από το Βόρειο Ημισφαίριο, και ουσιαστικά επιμορφώνονται, ανάμεσα στα άλλα, και στη χρήση των τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας, για τη διδακτική τους αξιοποίηση. Δεν επιμορφώνονται μόνο σ’ αυτά. Επιμορφώνονται, αν θέλετε, και σε άλλα θέματα, αλλά ειδικά τα τελευταία δύο χρόνια, δίνουμε έμφαση στον τρόπο παιδαγωγικής αξιοποίησης αυτού του πράγματος.
Γ. Μηλίδης: Ωραία. Ποιο είναι το όραμά σας για το μέλλον, κύριε Σπαντιδάκη, και πότε υπολογίζετε να ολοκληρωθεί το έργο;
Γ. Σπαντιδάκης: Είναι κάτι δύσκολο. Το πότε θα τελειώσει το έργο. Το έργο, όπως είναι προγραμματισμένο, θα ολοκληρωθεί, το μαθησιακό περιβάλλον θα έχει ολοκληρωθεί, είναι προγραμματισμένο για το τέλος του 2013 ή του 2014. Και λέω “ή” γιατί αυτήν τη στιγμή, είναι υπό συζήτηση αν θα μας δώσουν παράταση. Τέλος του ’13, όμως, η διαδραστικότητα που εμείς θέλουμε να φαίνεται μέσα στο περιβάλλον μας για να εκμεταλλευόμαστε όλα αυτά που σας είπα προηγουμένως, την εικόνα, τον ήχο, το κείμενο, κι όλα αυτά, να δίνεται η δυνατότητα στο μαθητή να επικοινωνεί, να δίνεται στο μαθητή το περιθώριο να σκέφτεται και να υποστηρίζεται πάνω σ’ αυτό, όλα αυτά τα πράγματα ευελπιστώ να φαίνονται -και θα φαίνονται- τέλος του ’13. Τέλος του ’13, δηλαδή, θα κάνουμε, αν θέλετε, ήδη χρήση του περιβάλλοντος.
Γ. Μηλίδης: Ωραία. Κύριε Σπαντιδάκη, σας συγχαίρουμε για την πρωτοποριακή εργασία σας για την ελληνομάθεια στη διασπορά και σας ευχόμαστε καλή επιτυχία.
Γ. Σπαντιδάκης: Εγώ θα ‘θελα να σας ευχαριστήσω, κύριε Μηλίδη, για τη δυνατότητα που μου δώσατε να μοιραστώ κάποιες σκέψεις και προβληματισμούς σχετικά με ένα θέμα που και εσάς και εμένα μας ενδιέφερε και μας ενδιαφέρει. Να είστε καλά και να μεταφέρετε τους χαιρετισμούς μου στην ελληνική διασπορά στην Αυστραλία.
Γ. Μηλίδης: Πολύ ευχαρίστως κύριε Σπαντιδάκη και σας ευχαριστώ πολύ για την συνέντευξη.
*Η συνέντευξη έγινε στις 16 Ιανουαρίου 2013, στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, στο Ρέθυμνο.