Ξεφυλλίζοντας τις σελίδες του Ημερολογίου της συναδέλφου Κλαίρης Παϊζάνου-Γαζή, διαβάζουμε: «Ένα σενάριο που γράφτηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1960 με την αναχώρηση της αδελφής μου Ελένης για τη χώρα του Νότου, έμελλε να μεταφερθεί στη ζωή και μάλιστα με διάρκεια πολλών επεισοδίων, αφού φέτος συμπληρώνει 53 χρόνια προβολής…
Ακουμπισμένη στην κουπαστή σε μια γωνιά του υπερωκεάνιου «Πατρίς» με βαριά καρδιά και απλανές βλέμμα, προσπαθούσα καθώς έσχιζε τα ήσυχα νερά κι απομακρυνόταν από το λιμάνι της Λεμεσού, να συνειδητοποιήσω τι άφηνα πίσω, να μαζέψω τα κομμάτια μου και να μπω στη ρότα της νέας τάξης πραγμάτων.
Συναισθήματα ανάμεικτα. Θλίψη, πόνος, αγωνία, περιέργεια, φόβος, νοσταλγία, χαρά και πολλά άλλα ανεξήγητα ερωτηματικά. Οι εικόνες ακόμα πιο βασανιστικές. Το πατρικό στο Καϊμακλί, η γειτονιά, οι συγγενείς, οι φίλοι κι εκείνα τα μέρη, τα γνωστά κι αγαπημένα, μπερδεύονταν με ιλιγγιώδη ταχύτητα με το άγνωστο, κάνοντας ακόμα πιο αόριστο τον προορισμό.
Ήταν Μάιος του 1967, ήμουν 19 ετών, με μόνο εφόδιο το Απολυτήριο του Παγκυπρίου Γυμνασίου Θηλέων Παλλουριωτίσσης και μια απειροελάχιστη ακτίνα από τον λαμπερό ήλιο της ιδιαίτερης πατρίδας μου, δώρο από τη θεά Αφροδίτη, να με συνοδεύει!
Λες και ήταν χθες. Η Μελβούρνη μάς είχε υποδεχθεί βουτηγμένη στην ομίχλη. Ιούνιος βλέπετε και στην καρδιά του χειμώνα.
Πώς ήταν η Αυστραλία τότε; Μπορούσε εύκολα ένας μετανάστης να βρει δουλειά;
Όχι μια αλλά και δυο. Τέλη της δεκαετίας του ’60 που έφτασα, η βιομηχανία ήταν ήδη σε εξέλιξη. Από ελαφριά σε βαριά. Οι φαρμαδόροι, μετανάστες από τις αρχές του 19ου από τη Βόρεια Ευρώπη, επέκτειναν τις φάρμες τους για να ανταποκριθούν στην αγορά, οπότε υπήρχε μεγάλη ζήτηση από εργατικά χέρια.
Οι εργάτες είχαν μάλιστα και ευκαιρίες να εργαστούν και υπερωρίες.
Η πρώτη σας εργασία;
Κύπρια και γεννημένη επί Αγγλικής Αποικιοκρατίας, το Απολυτήριό μου θεωρείτο ισότιμο του Αυστραλιανού. Έτσι εργάστηκα ένα χρόνο ως δακτυλόγραφος στο Motor Registration Branch, όπου εργάζονταν πολλοί συμπατριώτες μας και για 4½ χρόνια στην Commonwealth Bank.
Στην Τράπεζα τότε, οι διευθυντές των υποκαταστημάτων, χρησιμοποιούσαν τους δίγλωσσους ως διερμηνείς προς εξυπηρέτηση των πελατών – μετανάστες που δεν μιλούσαν Αγγλικά. Θυμάμαι τις Παρασκευές, ημέρα πληρωμής, ουρά στα ταμεία οι συμπατριώτες μας, να στείλουν μια επιταγή σ’ αυτούς που άφησαν πίσω και να καταθέσουν τις οικονομίες τους για την αγορά του πολυπόθητου σπιτιού.
Οπότε οι μεν διευθυντές είχαν τους δίγλωσσους σε μαλακά μαξιλαράκια, οι δε Αυστραλοί συνάδελφοι, δυσκολεύονταν… να καταλάβουν την ειδική μεταχείριση.
Πότε αρχίσατε στον «Νέο Κόσμο»;
Πριν τον «Νέο Κόσμο» εργάστηκα παρτ τάιμ τα απογεύματα και Σάββατα πρωί, σε μονάδες του Ελληνικού Σχολείου της Ελληνικής Ορθόδοξης Κοινότητας Μελβούρνης και Βικτώριας. Συνολικά, υπηρέτησα 19 χρόνια.
«Αποφοίτησα» το 1992, με τις καλύτερες εμπειρίες. Είμαι περήφανη όταν βλέπω μαθητές μου, σήμερα μαμάδες και μπαμπάδες, να βαφτίζουν τα παιδιά τους, να εκκλησιάζονται και να τα πηγαίνουν στο Ελληνικό σχολείο. Και, ναι, πιστεύω ότι έβαλα κι εγώ ένα λιθαράκι και, ναι, είμαι περήφανη δασκάλα.
Ο «Νέος Κόσμος» ήλθε στη ζωή μου το 1984. Κύρια απασχόλησή μου, ήταν το Τμήμα Διαφημίσεων.
Διαβάζω στις σημειώσεις σας, ότι ο αείμνηστος διευθυντής μας Τάκης Γκόγκος, πέρασε τα Γυμνασιακά του χρόνια στην Κύπρο.
Σωστά. Ήταν απόφοιτος του Λανιτείου Γυμνασίου Αμμοχώστου.
Η οικογένειά του, φεύγοντας από τη Σμύρνη, έζησε λίγα χρόνια στην κατεχόμενη σήμερα Κόμη Κεπήρ της επαρχίας Αμμοχώστου, πριν εγκατασταθεί στην Χίο με προορισμό την Αυστραλία.
Πώς πρόεκυψε η δημοσιογραφία;
Πιστεύω ότι ο αρχισυντάκτης μας, Σωτήρης Χατζημανώλης, πρέπει να έβλεπε τις δημοσιογραφικές μου ανησυχίες, οπότε τον Ιούλιο του 1996 μου έδωσε το «πράσινο φως» για την εβδομαδιαία Στήλη, με τίτλο «Στη Γειτονιά σας», που κράτησε 15 χρόνια, ταξίδεψα σε πολλές γειτονιές. Σε πολλές περιπτώσεις, μάλιστα, βγήκαμε κι εκτός συνόρων.
Πείτε μας για τις εμπειρίες σας στην εφημερίδα.
Έκανα φανταστικές γνωριμίες. Όπως με τον δρ Άρτσι Καλοκαιρινό, τον πρωτοπόρο γιατρό που γλύτωσε από το θάνατο χιλιάδες παιδιά ιθαγενών μεταξύ 1976 και 1982, χρησιμοποιώντας τη βιταμίνη C. Για την προσφορά του, η εφημερίδα μας τον είχε ανακηρύξει στις 29 Δεκεμβρίου 1999, ως τον «Συμπάροικο του αιώνα».
Επίσης, με αξιωματούχους από την Ελλάδα και την Κύπρο που επισκέπτονταν κατά καιρούς την Αυστραλία, αλλά και με παροικιακούς παράγοντες.
Αλησμόνητη και η συνάντησή μου τον Φλεβάρη του 2013 με την Ολυμπιονίκη Αλεξάνδρα Τσιάβου, καλεσμένη της Ομοσπονδίας Ηπειρωτών Βικτώριας.
Η μετανάστευση απ’ ό,τι καταλαβαίνω, έχει ιδιαίτερη θέση στην καρδιά σας.
Αμέτρητες ήταν οι προσωπικές ιστορίες συμπαροίκων που μοιράστηκαν με τους αναγνώστες μας, το «πέρασμά τους» από το Κέντρο Υποδοχής Μεταναστών, τον πρώην στρατιωτικό καταυλισμό της Μπονεγκίλα. Μιλάμε για το Κέντρο, που φιλοξένησε για δυόμισι δεκαετίες τις καραβιές των μεταναστών, που παρελάμβαναν κατευθείαν από το λιμάνι της Μελβούρνης, μέχρι οι γραφειοκράτες να τους χορηγήσουν το διαβατήριο για εργασία.
Εδώ, διχάζονται οι γνώμες. Άλλοι δηλώνουν ευχαριστημένοι από την παραμονή τους και άλλοι το έσκαγαν, ακολουθώντας το όνειρό τους μόνοι τους ή με φίλους τους.
Με ποια άλλα θέματα ασχοληθήκατε;
Η Στήλη ασχολήθηκε με αναζητήσεις βιολογικών γονέων και παιδιών από Αυστραλία, Ελλάδα και Ευρώπη. Συγκλονιστικές ιστορίες, μα πάνω απ’ όλα ανθρώπινες, που αγγίζουν την καρδιά. Να ψάχνει το παιδί να εντοπίσει τον πατέρα του και ο πατέρας να βρει το παιδί του…
Επιλεκτικά αναφέρω την έκκληση της Elbide χανούμ, να συναντηθεί και να ευχαριστήσει μετά από 40 χρόνια, δυο καλές, παλιές της φίλες. Την Ασημούλα και την Αλέκα Ακριτίδη. Κατά τη συνάντηση, δεν έμεινε μάτι που να μη δακρύσει. Μια ανιδιοτελής φιλία με τον άνθρωπο της διπλανής πόρτας. Η ελληνοτουρκική φιλία σε όλο το μεγαλείο!
Στα 30 τόσα χρόνια πλήρους απασχόλησης, ποιες εκδόσεις έχουν σπέσιαλ θέση στην καρδιά σας;
Οι πολυσέλιδες εκδόσεις για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Σίδνεϊ 2000» και του «Αθήνα 2004».
Ο «Νέος Κόσμος» ανέδειξε στους Αντίποδες, αυτό που λέμε ΕΘΝΙΚΗ ΥΠΕΡΗΦΑΝΕΙΑ! Οφείλω να αναφέρω και τα άρθρα και το φωτογραφικό υλικό από τα υπαίθρια ελληνικά πανηγύρια για την κατάκτηση του ευρωπαϊκού πρωταθλήματος από την Εθνική Ελλάδας το 2004.
Ποιους εκθεσιακούς χώρους ξεχωρίζετε;
Το 1998 επισκέφτηκα την έκθεση «Οι θησαυροί των Αηδονιών» με 200 πολύτιμα κοσμήματα Μυκηναϊκής Τέχνης του 16ου και 15ου αιώνα π.Χ. και τον Αύγουστο του 2010, έγινα επιβάτης, στο θρυλικό υπερωκεάνιο «Τιτανικός».
Το 2011 θαύμασα εκθέματα με θησαυρούς από το ταφικό σύμπλεγμα της χρυσής εποχής του βασιλιά Τουταγχαμών, της 18ης δυναστείας των Φαραώ και την επόμενη χρονιά δείγματα από την Μεσοποταμία.
Άρθρο που ξεχωρίζετε;
«Ελεύθερη η πολυγλωσσία στην Αυστραλία», τέλη του ’90, με τον παπαγάλο να μιλά Ελληνικά, τους Αυστραλούς γείτονες να διαμαρτύρονται και τον δήμαρχο Prahran, να του δίνει το «πράσινο φως» να κελαηδά ανενόχλητος!
Το άρθρο μάλιστα συμπεριλήφθηκε στην διδακτέα ύλη σε πρωτοετείς φοιτητές Ελληνικών του Πανεπιστημίου Μελβούρνης.
Ωστόσο, έχετε λάβει μέρος και σε πολλά αφιερώματα.
Θεωρώ εθνικό καθήκον την συμμετοχή μου, οργάνωση και επιμέλεια του ετήσιου αφιερώματος της εφημερίδας για την μαύρη επέτειο της Τουρκικής εισβολής στην Κύπρο. Και φυσικά συμμετέχω στα επετειακά αφιερώματα και στα κατά καιρούς περιοδικά της εφημερίδας.
Συγκεκριμένα, μεταξύ 19/8/2004 και 16/12/2004, η εφημερίδα έδωσε βήμα σε 50 «Παλαίμαχους και Μάχιμους Εκπαιδευτικούς», οι οποίοι μοιράστηκαν προσωπικές εμπειρίες και πτυχές, από την πορεία της γλώσσας και της κουλτούρας μας στους Αντίποδες. Ένα υλικό, από το οποίο ο ερευνητής του μέλλοντος, μπορεί να αντλήσει πολλές πληροφορίες για την Ελληνομάθεια.
Το υπερπόντιο ταξίδι στους Αντίποδες «Τα πλοία της Γραμμής – Προορισμός Αυστραλία 2011», είναι χωρίς αμφιβολία ένα από τα πλέον ενδιαφέροντα και πολυσυζητημένα κομμάτια της παροικιακής ιστορίας της Αυστραλίας.
Έλαβαν μέρος 45 αναγνώστες απ’ όλη την Αυστραλία με 45 συγκλονιστικές αφηγήσεις, που μας χάρισαν 45 συναρπαστικά ταξίδια!
Σημαντικές για την Ιστορία του Ελληνισμού της Αυστραλίας είναι και οι ατέλειωτες αφηγήσεις με τα καράβια που κουβάλησαν τους γαμπρούς και τις νύφες. Ιστορίες γραμμένες με πόνο και δάκρυα γιατί στις περισσότερες, άλλο ήταν το πρόσωπο της φωτογραφίας και άλλος περίμενε στην υποδοχή…
Χρόνια μετά, ανοίγοντας τα ημερολόγια και την πόρτα της καρδιάς τους διαβάζουμε: «Επιτέλους φτάσαμε στη γη της επαγγελίας», ενώ άλλες, «ήλθαμε στην άκρη του κόσμου. Κανένα ίχνος πολιτισμού…». («ΝΚ», 26/10/2006).
Τι ήταν το Χριστουγεννιάτικο Ταχυδρομείο;
Το 2009 και 2011, καλέσαμε τους μικρούς καλούς μας φίλους να μας στείλουν το γράμμα με τις ευχές και τις επιθυμίες τους και εμείς αναλάβαμε και τα παραδώσαμε στον Αη Βασίλη. Έγινα με λίγα λόγια η «Θεία Λένα» της εφημερίδας. Και το ευχαριστήθηκα.
Τι είναι για σας η παροικία;
Η Ελληνική και η Κυπριακή παροικία, είναι για μένα ένα μεγάλο σχολείο. Με τα θετικά και αρνητικά τους. Έμαθα, παρά τις δυσκολίες να δουλεύω σκληρά και να βάζω υψηλούς στόχους για το κοινό καλό. Ξέρετε, χρειάζεται ατσάλινη θέληση και καλοί συνεργάτες για να επιβιώσεις και να παράγεις έργο. Χρειάζεται όραμα.
Διαβάζω επίσης ότι έχετε γράψει πολλά θεατρικά.
Θα σταθώ μόνο «Στην Κασταλία Πηγή», το 2006, παιδικό θεατρικό που τυπώθηκε με χορηγία της Πολιτείας της Βικτώριας, στο οποίο μεταφέρω τις εμπειρίες μου από τη λειψυδρία που έζησα στην Κύπρο και τις ανησυχίες μου στην σπατάλη του νερού, δίνοντας ένα μήνυμα σε μικρούς και μεγάλους, ότι το «ΤΟ ΝΕΡΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΜΑΣ».
Η δραστηριότητά σας συγγραφική και παροικιακή επιβραβεύτηκε με διάφορες διακρίσεις.
Αναφέρω μόνο την διάκριση από την Πολιτεία της Βικτώριας το 2008 για την προσφορά μου στην Ελληνική παροικία. «The Victorian Multicultural Commission, Meritorious Service to the Community Award».
Από πού αντλείτε δύναμη;
Από την οικογένειά μου. ‘Εχω δυο γιους, τον Γιάννη και τον Θεοδόση, που με τις συζύγους τους, Βασιλική και Μιράντα μάς χάρισαν τέσσερα εγγόνια. Το Νικόλα, την Ανθούλα, τον Δημήτρη και τον μικρό Νίκο. Ευλογία Θεού! Να προσθέσω, ότι όλα αυτά τα χρόνια είχα την αμέριστη συμπαράσταση και υποστήριξη του αείμνηστου συζύγου μου Νικόλα.
Ωστόσο, παίρνω δύναμη και από την παροικία. Χαίρομαι για τα μεγάλα αλλά και τα μικρά των παροικιακών μας Οργανισμών και λυπάμαι, εκεί που η διχόνοια και τα θέλω, επισκιάζουν έργο πολλών δεκαετιών.
Οι κοντινοί συγγενείς και φίλοι πιστεύουν ότι «πολιτογραφήθηκα» Λευκαδίτισσα, αφού αναλώνω το χρόνο μου στα πολιτιστικά του νησιού, με την ίδια άνεση που κινούμαι στα Κυπριακά δρώμενα.
Κοιτάζοντας πίσω και ατενίζοντας το μέλλον τί θα λέγατε;
Ελπίζω ότι ο Ελληνισμός της Αυστραλίας έχει συνέχεια. Αφού από τα μέσα του 1800 ως άτομα και αργότερα ως οργανωμένες παροικίες τα καταφέραμε, δεν πρόκειται να χαθούν ούτε τα παιδιά μας. Άλλωστε, ταξίδι είναι η ζωή.
Προσωπικά, κρατώ σφικτά το χέρι της και προχωράμε αντάμα. Και πιστέψτε με. Υπάρχει αρκετό Ελληνικό φως στην αντίπερα!
*Η Κλαίρη Γαζή, φιλοξενήθηκε στις 20/10/2020 στο Κυπριακό πρόγραμμα «Εμείς κι ο Κόσμος μας» που μεταδόθηκε από τον κρατικό τηλεοπτικό σταθμό του RIK1-SAT.