Θάνατος στη σκοτεινή πλευρά του Internet

Όλο και περισσότεροι νέοι συμμετέχουν σε διαδικτυακές κοινότητες που «διαγωνίζονται» στην αυτοκαταστροφή

Ο 20χρονος Μπράντλεϊ Ιμς πέθανε πρόσφατα στη Βρετανία, τέσσερις ημέρες αφότου ήπιε σχεδόν ένα λίτρο τζιν – ένας άλλος συνομήλικος συμπατριώτης του, ο Αϊζαακ Ρίτσαρντσον, πέθανε νωρίτερα έχοντας καταναλώσει ένα θανατηφόρο κοκτέιλ κρασιού, ουίσκι, βότκας και μπίρας. Αμφότεροι έχασαν τη ζωή τους για «πλάκα»: πήραν μέρος στο λεγόμενο «Neknomination», ένα «παιχνίδι» στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που προτρέπει τους συμμετέχοντες να ξεπεράσουν τα «κατορθώματα» των φίλων τους, με την κατανάλωση υπερβολικής ποσότητας αλκοόλ συχνά αναμεμειγμένου με άλλες επικίνδυνες ουσίες.

Πολλοί αναλυτές μιλούν ήδη για το «δίκτυο του Σκότους» («web of darkness»). Η νέα – στην κυριολεξία – τρέλα του Διαδικτύου μπορεί να μην αποτελεί τον κανόνα στη χρήση του, αλλά έρχεται να προστεθεί στον μακρύ κατάλογο της επικίνδυνης πλευράς του ψηφιακού κόσμου: πρόσφατα μία 16χρονη Βρετανίδα, που επισκεπτόταν μπλογκ τα οποία προωθούσαν την αυτοκαταστροφική συμπεριφορά, βρέθηκε νεκρή από υπερβολική δόση ναρκωτικών ουσιών, ενώ μία 14χρονη Ιταλίδα αυτοκτόνησε έχοντας πέσει θύμα ηλεκτρονικού εκφοβισμού.

 «Neck and nominate» (Πιες το με τη μία και πρότεινε άλλον), δηλαδή «Neknomination» – ή απλά ένα διαδικτυακό παιχνίδι που μπορεί να πάει πολύ στραβά. Οι συμμετέχοντες καλούνται να «κατεβάσουν» μεγάλη ποσότητα αλκοόλ, που μπορεί να περιέχει και άλλα συστατικά, όπως πρωτεϊνική σκόνη ή ακόμη και λάδι μηχανής και να προτείνουν συγκεκριμένους φίλους τους για να σπάσουν το ρεκόρ τους. Το «ανδραγάθημά» τους το αναρτούν με βίντεο στο Facebook, στο Twitter ή στο YouTube. Οι συνέπειες μπορεί να είναι μηδαμινές – όπως στην περίπτωση μιας 19χρονης Βρετανίδας που έβγαλε τα ρούχα της μέσα σε ένα σουπερμάρκετ στο Λέστερ προτού πιει ένα κουτί μπίρας και απλά ρεζιλεύτηκε – έως πολύ επικίνδυνες ή και θανάσιμες: η Βρετανία ήδη μετράει τουλάχιστον τρία θύματα (όλοι νεαροί άνδρες) και η Ιρλανδία δύο.
Και αν το «Neknomination», που «γεννήθηκε» στην Αυστραλία, έγινε της μόδας στις δύο προαναφερθείσες χώρες που έχουν ιδιαίτερη σχέση με το αλκοόλ, άλλου είδους κακόβουλη χρήση του Διαδικτύου αφορά μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού και πιο ευάλωτες ηλικίες.

Στην Ιταλία, βουλευτές ζήτησαν την υιοθέτηση δρακόντειου νόμου κατά της παρενόχλησης στο Διαδίκτυο μετά τον θάνατο της 14χρονης Νάντια, η οποία αυτοκτόνησε πηδώντας στο κενό από το παράθυρο ενός εγκαταλελειμμένου κτιρίου στην Πάντοβα. Έπεσε θύμα ηλεκτρονικού εκφοβισμού (cyber bullying) στον ιστότοπο Ask.fm όπου απευθύνθηκε για να ζητήσει συμβουλές από άλλους χρήστες του για έναν τσακωμό που είχε με τον φίλο της. Μία από τις πολλές υβριστικές απαντήσεις που έλαβε ήταν «να αυτοκτονήσεις».

Και στη Βρετανία η 16χρονη Μαρί Στέντμαν, η οποία είχε διαγνωστεί με διπολική διαταραχή και κατάθλιψη, βρέθηκε πρόσφατα νεκρή από υπερβολική δόση ναρκωτικών στο σπίτι της στο νοτιοανατολικό Λονδίνο. Επισκεπτόταν μπλογκ στην ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης Tumblr, που εξυμνούσαν την αυτοκαταστροφή, την αυτοκτονία και τη χρήση ναρκωτικών ουσιών.

 «Συχνά, οι ζωές των νέων εντός του Διαδικτύου και εκτός αυτού είναι αλληλένδετες. Αυτό σημαίνει ότι αν ένα παιδί έχει προβλήματα στη ζωή εκτός του Διαδικτύου, πιθανώς να έχει και διαδικτυακά προβλήματα» λέει στο «Βήμα» ο Νταβίντ Σμάχελ, καθηγητής Κοινωνικής Ψυχολογίας στο Ινστιτούτο Έρευνας για τα Παιδιά, τους Νέους και την Οικογένεια στο πανεπιστήμιο Μασάρικ της Τσεχίας. Και τονίζει: «Οι κίνδυνοι και οι ευκαιρίες στο Διαδίκτυο πάνε χέρι – χέρι. Δεν πρέπει από φόβο να επιβάλλουμε μόνο περιορισμούς στη χρήση του Διαδικτύου γιατί έτσι χάνονται και οι ευκαιρίες που αυτό προσφέρει».

Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΟΝ ΚΥΒΕΡΝΟΧΩΡΟ

«Οι γονείς να ρωτούν “πώς πέρασες σήμερα στο Διαδίκτυο;”»

«Οι γονείς δεν πρέπει να παραγνωρίζουν την ύπαρξη του διαδικτυακού κόσμου και θα πρέπει να δείχνουν ενδιαφέρον για το τι κάνει το παιδί τους εκεί» λέει στο «Βήμα» η Σόφι Βαντόνινκ, διδακτορική φοιτήτρια στο Ινστιτούτο Σπουδών ΜΜΕ του Καθολικού Πανεπιστημίου της Λουβέν στο Βέλγιο και μέλος του ερευνητικού δικτύου EU Kids Online που χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα Safer Internet της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

– Πώς μπορούν οι γονείς να αναλάβουν δράση για την ασφαλή χρήση του Διαδικτύου από τα παιδιά τους;

 «Είναι σημαντικό για τους γονείς να εκπαιδευτούν στο Διαδίκτυο, δηλαδή να γνωρίζουν πώς να αλλάζουν τις ρυθμίσεις ασφαλείας, πώς να βρίσκουν τα κουμπιά καταγγελίας, να γνωρίζουν πώς να μπλοκάρουν ανθρώπους ή να εγκαθιστούν φίλτρο για σπαμ. Το πιο σημαντικό που μπορούν να κάνουν είναι να μην αγνοούν τον “διαδικτυακό κόσμο”. Όταν τα παιδιά επιστρέφουν στο σπίτι από το σχολείο οι γονείς συχνά τα ρωτούν “πώς πέρασες σήμερα στο σχολείο;”. Παρομοίως οι γονείς θα μπορούσαν να ρωτούν “πώς πέρασες σήμερα στο Διαδίκτυο;” ώστε να δείξουν ενδιαφέρον για όσα κάνει το παιδί τους εκεί».

– Θα έπρεπε ιστότοποι όπως το Facebook και το Tumblr να εφαρμόσουν κάποιους περιορισμούς ώστε να αποτρέπουν φαινόμενα όπως ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός;

 «Από την έρευνά μας, με συνεντεύξεις περίπου 300 παιδιών σε εννέα ευρωπαϊκές χώρες, καταλήξαμε στο ότι τα παιδιά γνωρίζουν ότι άλλοι νέοι κάνουν κακή χρήση αυτών των υπηρεσιών. Ειδικά οι υπηρεσίες που επιτρέπουν την ανωνυμία, όπως το Ask.fm, χρησιμοποιούνται για ηλεκτρονικό εκφοβισμό και αρκετοί νέοι υποστηρίζουν ότι πρέπει να απαγορευθεί η ανωνυμία. Επιπλέον εγείρεται το ζήτημα των ψεύτικων προφίλ, για παράδειγμα στο Facebook. Για αυτό τα κουμπιά μέσω των οποίων καταγγέλλει κάποιος αυτά τα φαινόμενα θα πρέπει να είναι πιο ευδιάκριτα και πιο εύκολα προσβάσιμα».

«ΑΠΕΙΛΟΥΝΤΑΙ ΟΙ ΠΙΟ ΦΤΩΧΕΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ»

«Οι γονείς στην Ελλάδα κάνουν αργά αλλά σταθερά βήματα προς το καλύτερο, αν και βρίσκονται ακόμη πιο πίσω σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες όσον αφορά την ηλεκτρονική παιδεία τους» λέει στο Βήμα, η κ. Λίζα Τσαλίκη, επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών και επικεφαλής της ελληνικής ομάδας του πανευρωπαϊκού δικτύου για την ασφάλεια των παιδιών στο Διαδίκτυο EU Kids Online.

Για την ίδια είναι σημαντικό να μην υπερτονίζονται η αρνητική επίδραση ή η παθογένεια του Διαδικτύου, αλλά τα οφέλη που μπορούν να αποκομίσουν οι νέοι από τη χρήση του ενώ οι γονείς δεν θα πρέπει να αναπτύσσουν φοβική στάση απέναντι στην πραγματικότητα του «ψηφιακού κόσμου». Όπως μας είπε, τα παιδιά που πέφτουν θύματα ηλεκτρονικού εκφοβισμού ή είναι υπεύθυνα γι’ αυτόν «συνήθως προέρχονται από οικογένειες χαμηλότερων κοινωνικο-οικονομικών στρωμάτων, που είναι πιο εύκολο να μην έχουν πρόσβαση στη γνώση για το τι αποτελεί bullying ή για το πώς να προστατευθούν από αυτό».