ΜΕ το παρελθόν του μέλλοντός μας λέω να ασχοληθούμε σήμερα.
ΝΑ κάνουμε μια ακόμα «βόλτα» στην Αμερική, όπου εδώ και δεκαετίες επωάζεται ο «θαυμαστός καινούργιος κόσμος» που προφήτεψε ο Άλντους Χάξλεϊ.
ΓΙΑ τη «συναισθηματική ορθότητα» θα προσπαθήσουμε να πούμε δυο κουβέντες, για την οποία πολλή συζήτηση γίνεται τον τελευταίο καιρό στην αμερικανική ακαδημαϊκή κοινότητα.
Η «συναισθηματική ορθότητα» (empathetically correct) είναι η νέα πολιτική ορθότητα (politically correct).
ΚΑΙ αν η «πολιτική ορθότητα» ταλαιπωρεί εδώ και 25 χρόνια το λόγο και τον τρόπο που εκφραζόμαστε, η «συναισθηματική ορθότητα» απειλεί να αλλάξει, όχι μόνο τον τρόπο που σκεφτόμαστε, αλλά και την ίδια την ιστορία.
ΣΤΟΧΟΣ της «πολιτικής ορθότητας» ήταν η καλλιέργεια ευαισθησιών ώστε να προστατευτούν άτομα και ομάδες που ιστορικά βρίσκονταν στο κοινωνικό περιθώριο, ενώ η «συναισθηματική ορθότητα», αποσκοπεί στο να «προστατεύσει» τις προσωπικές ευαισθησίες του καθενός.
ΑΣ πιάσουμε, όμως, το νήμα από την αρχή. Σε πολλά κολέγια και πανεπιστήμια των Ηνωμένων Πολιτειών βρίσκεται σε εξέλιξη ένα κίνημα φοιτητών (αλλά και ακαδημαϊκών) που ζητούν, ουσιαστικά, από τους καθηγητές τους να τους προειδοποιούν για το αν η διδακτέα ύλη περιέχει αναφορές που ενδέχεται να τους δημιουργήσουν… ψυχικά τραύματα!
ΜΕ δυο κουβέντες, οι καθηγητές υποχρεούνται να προειδοποιούν τους φοιτητές να παρακάμψουν κάποιο κεφάλαιο ή σελίδες του βιβλίου, όταν ο συγγραφέας του, για παράδειγμα, εκφράζει ρατσιστικές ή σεξιστικές απόψεις.
ΑΣΧΕΤΑ αν οι απόψεις αυτές είχαν διατυπωθεί από τον συγγραφέα πριν 200 ή 300 χρόνια, σε μια εποχή δηλαδή που επικρατούσαν άλλες νόρμες, ηθικές αρχές και κοινωνικές ευαισθησίες.
ΓΙΑ το πού οδηγούν οι νέες αμερικανικές «ευαισθησίες φτάνει να σας πω ότι η Πολιτεία της Νεβάδα αποφάσισε να μη δώσει το όνομα Mark Twain, σε έναν όρμο, γιατί ο συγγραφέας είχε εκφραστεί ρατσιστικά κατά των Ινδιάνων της Αμερικής, τον… 19ο αιώνα!
ΜΕ την ίδια λογική για «αντισημιτισμό» μπορεί να κατηγορηθεί (και απαγορευτεί!) και ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ για τα όσα έγραψε πριν 500 χρόνια στο βιβλίο του «Ο Έμπορος της Βενετίας»!
(ΣΗΜ.: όπως είναι γνωστό ένας από τους πρωταγωνιστές του πιο πάνω βιβλίου του Σαίξπηρ ήταν ο Εβραίος τοκογλύφος Σάιλοκ, που είχε ζητήσει ως αντάλλαγμα την καρδιά του ανθρώπου που δάνεισε, όταν ο τελευταίος δεν κατάφερε να ξεπληρώσει εμπρόθεσμα το δάνειο που του είχε δώσει).
ΣΤΟ πανεπιστήμιο της Santa Barbara της Καλιφόρνιας, πάνω από 1.000 φοιτητές έκαναν συγκέντρωση για να διαμαρτυρηθούν, όταν η αστυνομία απάγγειλε κατηγορίες για βανδαλισμό και καταστροφή ξένης περιουσίας στην καθηγήτρια του Τμήματος Φεμινιστικών Σπουδών του Πανεπιστημίου η οποία έσκισε τις αφίσες που είχε τοποθετήσει μια οργάνωση υπέρ των εκτρώσεων.
Η καθηγήτρια, που την περίοδο εκείνη ήταν έγκυος, ισχυρίσθηκε ότι κατέστρεψε τις αφίσες γιατί την τραυμάτιζαν ψυχολογικά και της δημιούργησαν φοβίες.
ΣΕ κάποιο άλλο Κολέγιο του Οχάιο οι φοιτητές ζήτησαν την απομάκρυνση ενός ανδρικού ημίγυμνου αγάλματος δύο μέτρων υποστηρίζοντας ότι μπορεί να «πληγώσει» τα άτομα που έχουν πέσει θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης και να τους δημιουργήσει αθεράπευτα ψυχολογικά τραύματα!
ΓΙΑ τους ίδιους λόγους μαθητές και φοιτητές μπορεί να απαιτήσουν, ότι δεν θέλουν να βλέπουν γυμνά αγάλματα ή τις ερωτικές σκηνές από την ελληνική αρχαιότητα που κοσμούν χιλιάδες αμφορείς.
ΜΕΓΑΛΟ ενδιαφέρον πάνω στο θέμα παρουσιάζει και το πρόσφατο βιβλίο του Neil Postman, με τίτλο «Amusing Ourselves to Death», ο οποίος στην εικονοκλαστική ιερεμιάδα που έγραψε επικαλείται το κλασικό βιβλίο του George Orwell «1984» καθώς και το προφητικό βιβλίο του Aldous Huxley ο «Θαυμαστός καινούργιος κόσμος».
ΚΑΙ για όσους δεν είναι εξοικειωμένοι με τους πιο πάνω συγγραφείς να αναφέρω εδώ εν συντομία ότι και οι δύο περιέγραφαν στα έργα τους ένα δυστοπικό εφιαλτικό μέλλον.
Ο Όργουελ, στο «1984» (που έγραψε το 1948) εξέφρασε την άποψη ότι τα μελλοντικά αυταρχικά καθεστώτα, μέσω του Μεγάλου Αδελφού, που θα παρακολουθεί τα πάντα, θα επιβληθούν, τελικά, αλλάζοντας τη γλώσσα και αντικαθιστώντας τις παραδοσιακές της έννοιες με νέα νοήματα.
Ο «Θαυμαστός καινούργιος κόσμος»,(που έγραψε ο Άλντους Χάξλεϊ το 1932) είναι μια εφιαλτική πνευματική ενατένιση ενός τέλειου τεχνολογικού πολιτισμού που θα βασίζεται στον φυσικό και ψυχολογικό καταναγκασμό.
ΣΥΜΦΩΝΑ με το όραμα του Χάξλεϊ, δεν είναι απαραίτητο να υπάρξει ένας Μεγάλος Αδελφός για να στερήσει την ελευθερία και αυτονομία των ανθρώπων και να τους αλλάξει την ιστορία.
Ο ίδιος πίστευε ότι οι άνθρωποι θα αποδεχθούν και θα αγαπήσουν σιγά-σιγά την καταπίεσή τους και θα λατρέψουν την τεχνολογία, που θα τους στερεί τη δυνατότητα να σκέπτονται οι ίδιοι…
ΕΝΩ ο Όργουελ τρόμαζε στην ιδέα ότι θα έλθει η μέρα που θα απαγορευτούν τα βιβλία, ο Χάξλεϊ φοβόταν τη μέρα που δεν θα χρειαστεί να απαγορευτούν τα βιβλία (η ανθρώπινη γνώση δηλαδή) γιατί δεν θα υπάρχει κανείς που να θέλει να τα… διαβάσει!
Ο Όργουελ οραματιζόταν ότι η καταπίεση θα έλθει απ’ έξω και θα εσωτερικευθεί από τους ανθρώπους. Κάτι, δηλαδή, ανάλογο της «πολιτικής ορθότητας», ενώ το όραμα του Χάξλεϊ ξεκινούσε από την ακριβώς αντίθετη αφετηρία. Ότι δηλαδή θα αρχίσει από τον εσωτερικό αυτοέλεγχο και θα εξωτερικευτεί. Θα πηγάζει δηλαδή από τη «συναισθηματική ορθότητα».
ΣΥΜΦΩΝΑ με τον Postman, οι εξελίξεις δικαιώνουν περισσότερο τον Χάξλεϊ. Στην πιο πάνω διαπίστωση μπορεί να καταλήξει διαβάζοντας και τη σχετική αρθρογραφία των έγκυρων αμερικάνικων εφημερίδων που αναφέρονται (…προσεκτικά!) στο κίνημα της «συναισθηματικής ορθότητας».
ΣΕ ένα πρόσφατο άρθρο της η εφημερίδα «New York Times» έκανε μια εκτεταμένη αναφορά σε φοιτητές πολλών πανεπιστημίων, που ζητούσαν από τους καθηγητές τους, να ακολουθούν την πρακτική του internet που χρησιμοποιεί το «triggering warning» για να προειδοποιεί τους χρήστες, ότι το κείμενο ή η εικόνα που ακολουθεί, ενδεχομένως τους δημιουργήσει… τραύματα!
ΤΟ «triggering warning» έκανε τα πρώτα του δειλά βήματα πριν μια δεκαετία στα φεμινιστικά Blog του internet και οι φοιτητές ζητούν να χρησιμοποιείται και στη διδακτέα ύλη που μπορεί να τους προκαλέσει (trigger) ανησυχία και να τους χαλάει τη ζαχαρένια.
ΘΕΜΑΤΑ που αναφέρονται για παράδειγμα σε αυτοκτονίες, σεξουαλικές παρενοχλήσεις, βιασμούς, ρατσισμό, αντισημιτισμό, καταπιεστικούς δεσμούς, μισογυνισμό και λοιπά, πρέπει να συνοδεύονται από «triggering warnings».
ΚΑΙ αυτό θα πρέπει να υιοθετηθεί από τα πανεπιστήμια και κολέγια, ώστε να έχουν τη δυνατότητα οι φοιτητές και μαθητές να λαμβάνουν τα μέτρα τους και να προγραμματιζόταν πώς θα αντιμετωπίσουν τα κείμενα, τις φωτογραφίες ή τα φιλμ που θα φέρουν «triggering warning».
ΣΤΟ άρθρο αναφέρονταν, επίσης, ότι για πολλούς φοιτητές η καθημερινή πρόκληση τραυμάτων είναι μια επίπονη εμπειρία…
ΓΙΑ το λόγο αυτό, οι καθηγητές θα πρέπει να συζητούν με τους φοιτητές και μαθητές για την εξεύρεση ενός πιο ασφαλούς τρόπου, ώστε να τους βοηθούν να ξεπερνούν τα ψυχικά τραύματα που μπορούν να τους προκαλέσουν ορισμένες φράσεις ή φωτογραφίες κάποιου βιβλίου.
ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ, υπάρχουν και ακαδημαϊκοί στην Αμερική που ισχυρίζονται ότι αρκετοί φοιτητές μπαίνουν και βγαίνουν από τα πανεπιστήμια με ψυχολογικά τραύματα.
ΤΟ Πανεπιστήμιο Santa Barbara της Καλιφόρνιας είναι ένα από τα πιο «προχωρημένα» στην υιοθέτηση της «συναισθηματικής ορθότητας», αφού επιτρέπει στους φοιτητές που ενδεχομένως τραυματιστούν ψυχολογικά από την προκλητική διδακτέα ύλη, να απουσιάζουν από το μάθημα χωρίς να χρεώνονται με απουσία!
ΗΔΗ, το πιο πάνω Πανεπιστήμιο σχεδιάζει να τοποθετήσει “triggering Warnings” σε αρκετές νουβέλες και αυστηρότατα!
ΤΟΝ ίδιο καιρό ο γνωστός αρθρογράφος της εφημερίδας «Washington Post», E. Dionne, σχολιάζοντας μια δικαστική υπόθεση τελείωνε γράφοντας ότι απέτυχε παταγωδώς στο «empathy test», που σημαίνει ότι η νέα «ορθότητα αποκτά συνεχώς περισσότερους θαυμαστές και ρίζες».
ΒΕΒΑΙΩΣ και η συμπόνια (empathy στην προκειμένη περίπτωση είναι αρετή. Παραδόξως, όμως, μια αρετή (που σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες) καλλιεργήθηκε από τη μελέτη των μεγάλων έργων της λογοτεχνίας, στην οποία ορισμένοι σήμερα ζητούν «triggering warnings!
ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ μελέτες έδειξαν, επίσης, ότι η συμπόνια αν και είναι αρετή, δεν φτάνει για να προάγει το καλό της κοινωνίας, όπως τόνιζε σε ένα άρθρο του στην ίδια εφημερίδα που έφερε τον τίτλο «The limits of empathy» ο David Brooks.
ΣΤΟ ίδιο άρθρο τόνιζε ότι, ναι μεν, η συμπόνια σε ευαισθητοποιεί για το πόσο υποφέρουν άλλοι άνθρωποι, αλλά δεν είναι ξεκάθαρο για το αν σε κινητοποιεί να κάνεις κάτι για να αλλάξουν τα πράγματα.
ΚΑΙ ως παράδειγμα έφερε τα γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης που βρήκαν τραγικό θάνατο εκατομμύρια Εβραίων.
ΜΠΟΡΕΙ (γράφει) οι ναζί φύλακες των στρατοπέδων να δάκρυζαν από συμπόνια, αλλά συνέχιζαν να δολοφονούν μαζικά τους κρατούμενους των στρατοπέδων.
ΚΑΤΙ παρόμοιο συμβαίνει και με τους φύλακες που χορηγούν τη δόση των φαρμάκων που σκοτώνουν τους θανατοποινίτες στις φυλακές της Αμερικής.
ΑΝ και παραπονούνται ότι ταράζεται ο ψυχισμός τους, συνεχίζουν να το κάνουν.
ΚΑΙ τελείωνε το άρθρο τονίζοντας ότι, ναι μεν η συμπόνια (empathy) μπορεί να σε κινητοποιήσει προς την κατεύθυνση της ηθικής δράσης, αλλά δεν βοηθάει σχεδόν καθόλου, όταν στην ανάληψη δράσης, να αλλάξουν τα πράγματα συνεπάγεται προσωπικό κόστος. Γεια χαρά.