Το Βρετανικό Μουσείο με ξένα -κλεμμένα ακριβέστερα- κόλλυβα κάνει μνημόσυνο. Μόνο με την λαϊκή αυτήν ρήση μπορεί να περιγραφεί η ακατανόητη απόφαση του Βρετανικού Μουσείου να «δανείσει» στο Μουσείο Ερμιτάζ της Αγίας Πετρούπολης, για την επέτειο των 250 χρόνων λειτουργίας του, ένα από τα γλυπτά που είναι γνωστά ως Elgin Marbles (Ελγίνεια Μάρμαρα ή Γλυπτά), συγκεκριμένα του ποτάμιου θεού Ιλισσού.
Η πράξη αυτή του Βρετανικού Μουσείου εκτός από ακατανόητη – δεν μπορείς να δανείσεις κάτι που δεν σου ανήκει – είναι και προκλητική, καθότι την Αθήνα πρόσφατα είχαν επισκεφθεί οι διεθνούς φήμης νομικοί Αμάλ Αλαμουντίν Κλούνι, Τζέφρι Ρόμπερτσον και Νόρμαν Πάλμερ, οι οποίοι αποφάνθηκαν πως τα γλυπτά του Παρθενώνα που από το 1816 βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο πρέπει να επιστραφούν στην Ελλάδα, γιατί απλούστατα είναι κλεμμένα.
Συγκεκριμένα, ο διακεκριμένος Αυστραλός νομικός Τζέφρι Ρόμπερτσον δήλωσε απερίφραστα πως ο Λόρδος Έλγιν ήταν ένας χρεοκοπημένος διπλωμάτης που έκλεψε τα γλυπτά για να αποκτήσει χρήματα, και πως δεν είχε κανένα νομικό δικαίωμα, ούτε έγκυρη άδεια να τα αφαιρέσει από την Ακρόπολη και να τα μεταφέρει στην χώρα του, καταστρέφοντας μάλιστα πολλά γλυπτά.
Επιπλέον, εκκρεμεί αίτημα του διεθνούς οργανισμού UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization), ο οποίος έδωσε στη Βρετανία προθεσμία έξι μηνών να διαπραγματευθεί με την Ελλάδα για το θέμα της κυριότητας, και ως εκ τούτου του μέλλοντος, των γλυπτών του Παρθενώνα,
Μια σύντομη αναφορά στο ιστορικό της αρπαγής των γλυπτών του Παρθενώνα θα μας βοηθήσει να αντιληφθούμε το μέγεθος του βανδαλισμού που διέπραξε ο περιβόητος Βρετανός Λόρδος Έλγιν, και το άτοπο της στάσης της Βρετανικής Κυβέρνησης.
Από το 1799 μέχρι το 1803 ο Τόμας Μπρους, 7ος Λόρδος του Έλγιν, και μετέπειτα γνωστός ως Λόρδος Έλγιν, ήταν Πρέσβης της Μεγάλης Βρετανίας στην τότε πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας Κωνσταντινούπολη.
Με την ιδιότητα αυτή ο Λόρδος του Έλγιν κατόρθωσε να πάρει φιρμάνι (άδεια) από την Κωνσταντινούπολη να πάρει από την Ακρόπολη Αθηνών έργα τέχνης της επιλογής του. Σημειωτέον ότι στην άδεια που δόθηκε στον Έλγιν οι Τούρκοι αναφέρονταν στα γλυπτά ως «πέτρες». Αυτή ήταν η αντίληψή τους για τον Παρθενώνα, το μεγαλύτερο αρχιτεκτονικό δημιούργημα του κόσμου. Οι Τούρκοι ήταν κατακτητές, και ως εκ τούτου η Ακρόπολη δεν αποτελούσε πολιτισμική κληρονομιά τους να δίνουν «φιρμάνια» για τη λεηλασία των γλυπτών της.
Από το 1801 μέχρι το 1805 ο αρχαιοκάπηλος Έλγιν, χρησιμοποιώντας στρατιά εργατών, εγκατέστησε σκαλωσιές γύρω από τον Παρθενώνα, ξεκόλλησε πολλά αγάλματα του αετώματος και ολόκληρες ανάγλυφες παραστάσεις από τις μετόπες του, πήρε μια από τις Καρυάτιδες, καθώς και άλλα γλυπτά από την Ακρόπολη, τα οποία μετέφερε στην Μεγάλη Βρετανία.
Το 1816 ο Έλγιν πούλησε τα γλυπτά του Παρθενώνα στην Βρετανική Κυβέρνηση για 35.000 λίρες, η οποία τα παραχώρησε στο Βρετανικό Μουσείο. Κλεπταποδόχος, με άλλα λόγια, η Βρετανική Κυβέρνηση της εποχής εκείνης, αφού δέχθηκε να αγοράσει κλεμμένα έργα τέχνης. Και να σκεφθεί κανείς πως την εποχή εκείνη η Μεγάλη Βρετανία ήταν η μεγαλύτερη αυτοκρατορία του κόσμου, και υποτίθεται πως αντιπροσώπευε τον δυτικό πολιτισμό, κοιτίδα του οποίου ήταν η Ελλάδα…
ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ ΟΙ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΛΟΡΔΟΥ ΒΥΡΩΝΑ
Το 1809 ο Λόρδος Βύρων επισκέφθηκε την Αθήνα, στην οποία έμεινε κατά διαστήματα μέχρι το 1811. Έχοντας λάβει κλασική παιδεία, ο Βύρων περίμενε με ανυπομονησία τη στιγμή που θα βρισκόταν μπροστά στο θαύμα του 5ου π. Χ αιώνα, την Ακρόπολη με τον Παρθενώνα και τα άλλα κλασικά μνημεία, τα οποία από τις σπουδές του είχε μάθει πως αποτελούσαν απόδειξη του μεγαλείου του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού.
Όταν όμως επισκέφθηκε την Ακρόπολη, ένιωσε ανείπωτη θλίψη, αλλά και οργή, μπροστά στη βάρβαρη λεηλασία των αριστουργημάτων του Παρθενώνα, και στις ζημιές που είχαν προκληθεί από τον κλεπτομανή συμπατριώτη του Έλγιν, καθώς ήταν νωπή ακόμα η ιεροσυλία που είχε διαπράξει.
Στα ποιήματά του «Το προσκύνημα του Τσάιλντ Χάρολντ» και «Η κατάρα της Αθηνάς» ο Λόρδος Βύρων εκφράζει τα συναισθήματα θλίψης και οργής που ένιωσε από το ανοσιούργημα του συμπατριώτη του, και υποτίθεται ευγενούς, Λόρδου Έλγιν.
Μπορεί η Κυβέρνηση της Βρετανίας και η διεύθυνση του Βρετανικού Μουσείου να μην συμμερίζονται τα αισθήματα του Λόρδου Βύρωνα, ένα μεγάλο όμως ποσοστό των κατοίκων της Βρετανίας, και κάποια σοβαρά έντυπα, έχουν ταχθεί υπέρ της επιστροφής των γλυπτών του Παρθενώνα στην Ελλάδα. Ιδιαίτερα που τώρα, με το νέο Μουσείο της Ακρόπολης, το οποίο θεωρείται ένα από τα καλύτερα του κόσμου, έχει παύσει να ισχύει η δικαιολογία των Άγγλων πως η Ελλάδα δεν διαθέτει κατάλληλο χώρο για τη διαφύλαξη των γλυπτών.
Σε δημοσίευμά της με τίτλο «Ως Βρετανίδα σκύβω το κεφάλι με ντροπή. Πρέπει να επιστρέψουμε τα γλυπτά του Παρθενώνα» στην κυριακάτικη έκδοση «The Observer» (Κυριακή, 19 Οκτωβρίου 2014) της βρετανικής εφημερίδας «The Guardian», η ανταποκρίτριά της στην Αθήνα, Έλενα Σμιθ, εκφράζει τον ενθουσιασμό της για την αναζωπύρωση του θέματος των γλυπτών με την παρουσία στην Αθήνα των διεθνούς φήμης νομικών Αμάλ Αλαμουντίν Κλούνι, Τζέφρι Ρόμπερτσον και Νόρμαν Πάλμερ.
Στο άρθρο της η Έλενα Σμιθ γράφει ευθαρσώς: «Δεν θα κρυφτώ. Ενστερνίζομαι τα ιστορικά λόγια του Λόρδου Βύρωνα: Είμαι με την Ελλάδα. Τρέμω στην ιδέα με το τι θα συνέβαινε αν ένα βρετανικό μνημείο είχε την τύχη του Παρθενώνα».
Το άρθρο της η Έλενα Σμιθ το κλείνει ως ακολούθως: «Η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έζησε τις χειρότερες στιγμές της. Η επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα θα ήταν μια ισχυρή τονωτική ένεση για μια χώρα που πάντα στήριζε τη Βρετανία στις δύσκολες στιγμές της. Σπανίως έχουμε την ευκαιρία να διορθώσουμε ένα λάθος. Τώρα είναι η στιγμή, για ό,τι συμβολίζει η Μεγάλη Βρετανία, που πρέπει να αδράξει αυτήν την ευκαιρία».
Και μεταξύ των Άγγλων πολιτικών άρχισε να παρατηρείται μια στροφή υπέρ της επιστροφής των γλυπτών του Παρθενώνα στην Ελλάδα.
Για παράδειγμα, η επιστροφή των γλυπτών συζητήθηκε κατά τη διάρκεια πρόσφατης συνεδρίασης της Βουλής Κοινοτήτων της Βρετανίας, στην οποία ο βουλευτής Τζορτζ Άντριου έκανε την ακόλουθη παρατήρηση: «Σίγουρα τώρα η Βρετανία χρειάζεται να συμμετέχει ενεργητικά, να ενεργήσει γενναιόδωρα, και να αναγνωρίσει ότι τα Γλυπτά του Παρθενώνα πρέπει να επιστρέψουν στην Αθήνα».
Η εφημερίδα «Λος Άντζελες Τάιμς» αναφέρεται στον Έντι Ο’ Χάρα, επικεφαλής της Βρετανικής Επιτροπής για την επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα, που δήλωσε πως «η επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα από τη Βρετανία στην Ελλάδα θα αποτελέσει μια μεγαλειώδη χειρονομία από πολιτιστικής και ηθικής απόψεως».
ΕΝΘΑΡΡΥΝΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΓΛΥΠΤΩΝ ΟΙ ΝΕΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ
Ισχυρό ρεύμα υπέρ της επιστροφής των γλυπτών στην Ελλάδα άρχισε να παρατηρείται και μεταξύ των Βρετανών πολιτών. Σε πρόσφατη δημοσκόπηση επί του θέματος, 37% των πολιτών τάχθηκε υπέρ της επιστροφής των γλυπτών, 23% κατά, 32% απέφυγε να εκφράσει γνώμη επί του θέματος, και το υπόλοιπο 8% δήλωσε άγνοια για το συγκεκριμένο θέμα.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει, από ελληνικής πλευράς, η τοποθέτηση ηλεκτρονικών οθονών στις αίθουσες αφίξεων και αναχωρήσεων στο αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος» της Αθήνας, μέσω των οποίων οι ταξιδιώτες θα έχουν τη δυνατότητα να εκφράζουν τη γνώμη τους για τα γλυπτά που βρίσκονται στο βρετανικό Μουσείο. Σύμφωνα με το προσωπικό του αεροδρομίου, τις δύο πρώτες εβδομάδες το ποσοστό υπέρ της επιστροφής των γλυπτών είναι ήταν συντριπτικό. Σε τακτά χρονικά διαστήματα θα δημοσιοποιούνται τα σχετικά στοιχεία.
Η πρόσφατη (8/12/14) δήλωση του Διευθυντή του Βρετανικού Μουσείου, Νιλ ΜακΓκρέκορ, πως το Βρετανικό Μουσείο θα δανείσει και σε Μουσεία άλλων χωρών γλυπτά του Παρθενώνα είναι ενδεικτική της αλαζονείας των Βρετανών αναφορικά με την κυριότητα των Γλυπτών του Παρθενώνα.
Τώρα που το θέμα της κυριότητας των Γλυπτών του Παρθενώνα που βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο έχει διεθνοποιηθεί, η Ελληνική Κυβέρνηση θα πρέπει να αξιοποιήσει με κάθε τρόπο το ευνοϊκό κλίμα για την επιστροφή τους στην Αθήνα. Δεδομένου ότι πρόκειται για ένα ζήτημα υψίστης σημασίας για την ακεραιότητα της πολιτισμικής μας κληρονομιάς, η συστράτευση θα πρέπει να πάρει πανελλήνιες διαστάσεις.