«Αόρατες Διαδρομές» στο κέντρο της Αθήνας! Έτσι ονομάζεται η νέα κοινωνική πρωτοβουλία του περιοδικού δρόμου «σχεδία». Τις έχω ξανακάνει σκέφτομαι, από άγνοια εξ αρχής και με φόβο ψυχής στη συνέχεια… Αυτή τη φορά ωστόσο, ηθελημένα και πολύ οργανωμένα, δηλώνω συμμετοχή στην περιήγηση που διοργανώνει το περιοδικό του δρόμου «σχεδία». «Να ‘ρθει και ο μπαμπάς μαζί» μου ‘ρχεται προς στιγμήν υποσυνείδητα η παρακλητική φράση της ανιψιάς μου μια μέρα καθώς ετοιμαζόμασταν να πάμε οι δυο μας στο κέντρο για ψώνια. Προσπαθώ να την πείσω ότι «καλοί» και «κακοί» άνθρωποι υπάρχουν παντού και ότι δεν θα άφηνα ποτέ κανέναν να την πειράξει. Kαι ότι δεν θα πάμε στο κακόφημο, θα πάμε στο ντεμί. «Σιγά μη σε πήγαινα εκεί κοριτσάκι. Τρελάθηκες… Εκεί ούτε εγώ δεν πάω και ας έρθει και ο μπαμπάς» σκέφτηκα.
Και να που εγώ όμως σήμερα ξεκινάω για το κακόφημο, ό,τι και αν σημαίνει αυτό, θέλω να το γνωρίσω γιατί όσο και αν το αγνοώ δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει. Θεωρώ πολύ σπουδαία αυτή την κοινωνική πρωτοβουλία του περιοδικού γιατί όπως υπογραμμίζουν «Η αρχή της κινητοποίησης είναι η γνώση και η ευαισθητοποίηση». Όσο και αν θέλουμε να τους απωθούμε από τη σκέψη μας και από τη ζωή μας, όλοι αυτοί οι άνθρωποι που ζουν και δρουν στο κέντρο είναι υπαρκτοί, ποικίλοι και αυξανόμενοι. Αναρωτιέμαι αυτοί άραγε τι φοβούνται, πώς επιβιώνουν, τι αισθάνονται, ποιοι είναι;
Η προσωπική αφήγηση είναι αυτή που μου προκαλεί το ενδιαφέρον καθώς οδηγοί σ’ αυτή την περιήγηση είναι νυν ή πρώην άστεγοι, διαπιστευμένοι πωλητές του περιοδικού, άνθρωποι που έχουν βιώσει το δρόμο, την έλλειψη μιας ασφαλούς κατοικίας και δίνουν τη δική τους οπτική για την πόλη και τους ανθρώπους της. Η διαδρομή εμπνευσμένη από τα πρότυπα αντίστοιχων περιηγήσεων από περιοδικά του δρόμου του εξωτερικού, περιλαμβάνει κάποιες από τις σημαντικότερες κοινωνικές δομές του κέντρου της πόλης όπως συσσίτια, υπνωτήρια, κέντρα απεξάρτησης, κέντρα ημέρας και άλλα περάσματα. Οι οδηγοί μας ενημερώνουν για τις υπηρεσίες που παρέχει η κάθε δομή, το πώς οι ίδιοι έχουν βιώσει ή βιώνουν ακόμη τη ζωή στο δρόμο, τις ανθρώπινες σχέσεις, την ποιότητα των υπηρεσιών, την προσπάθεια για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.
«Όλες οι δράσεις» δηλώνουν οι άνθρωποι του περιοδικού «σκοπό έχουν να ενεργοποιήσουν τον κόσμο. Οι άνθρωποι δεν είναι απαθείς δέκτες μιας τάσης αγάπης ή φιλανθρωπίας. Εδώ οι άνθρωποι είναι ενεργό κομμάτι της φιλανθρωπίας και αυτό ισχύει σε όλες τις δράσεις μας, όπως στην ποδοσφαιρική ομάδα αστέγων, στη ‘σχεδία’ και στις ‘Αόρατες Διαδρομές’. Πρόκειται για μια ώθωση να ενεργοποιηθούν αυτοί οι άνθρωποι και να πατήσουν στα πόδια τους. Εμάς όνειρό μας είναι να κλείσει η ‘σχεδία’, δεν θέλουμε να υπάρχουν άνθρωποι σ’ αυτήν την ακραία μορφή φτώχειας. Και πάντα κοιτάμε ποιο θα είναι το επόμενο βήμα. Δεν είναι μόνο ο άνθρωπος που μας κάνει χαρούμενους, αλλά και η κοινωνία που έχει το μάτι της στον άνθρωπο, γιατί μέσα από αυτή τη διεργασία είδαμε πως υπάρχει αγάπη και αλληλεγγύη».
«Οποιοσδήποτε μπορεί να βρεθεί σ’ αυτή την κατάσταση» μας επισημαίνουν καθώς είναι όντως θέμα συγκυριών, αν χάσει κάποιος τη δουλειά του δεν απέχει πολύ από το να βρεθεί να μην μπορεί να πληρώσει το νοίκι και να ανταπεξέλθει στις οικονομικές απαιτήσεις. Και ανάμεσα στον κόσμο που μαζευόμαστε πρωί Σαββάτου στα γραφεία του περιοδικού στο Μεταξουργείο είναι, προς μεγάλη μου έκπληξη, έφηβοι – πρόσκοποι με τον οδηγητή τους, φοιτητές, μεσήλικοι συμπολίτες, δημοσιογράφοι της αγγλόφωνης «Αλ Τσαζίρα» και εγώ που κοιτάζω απ’ το παράθυρο το απέναντι Δημοτικό και προσπαθώ να φανταστώ τις συνθήκες και τις προκλήσεις.
Ο Γιάννης είναι ο οδηγός μας και η Μαρία, ασκούμενη οδηγός, θα μας περάσουν μέσα από κοινωνικές δομές και προσωπικές μαρτυρίες της ζωής τους στο δρόμο. Ο Γιάννης βρέθηκε άστεγος στα δεκαπέντε του όταν χώρισαν οι γονείς του, κάνοντας την επανάστασή του στην εφηβεία του έφυγε από το σπίτι. Μετά το στρατό έμπλεξε με ναρκωτικά, για δώδεκα χρόνια ήταν χρήστης. Έκανε πάρα πολλές προσπάθειες να απεξαρτηθεί και είναι ‘καθαρός’ γύρω στα εφτά χρόνια.
Μας ενημερώνει ότι στη διαδρομή που θα ακολουθήσουμε θα γίνουν εφτά στάσεις, στον Ξενώνα του Δήμου Αθηναίων, στην Πλατεία Βάθης, θα συνεχίσουμε στη Σωκράτους στο παλιό εφετείο Αθηνών, έπειτα στην Κωνσταντινουπόλεως έξω από το Εθνικό Θέατρο καθώς το θέατρο ως τέχνη βοήθησε εκείνον πάρα πολύ, στο Praksis, προτελευταία στάση Πειραιώς και Σοφοκλέους όπου είναι το συσσίτιο, το κοινωνικό παντοπωλείο, ο ξενώνας οικογενειών, οι Γιατροί του Κόσμου και άλλες δομές και τέλος στη Βαρβάκειο έξω από το «συν Αθηνά».
Μας προτρέπει να κάνουμε ερωτήσεις, «Όταν κάνουμε διάλογο βοηθάει κι εμένα να λυθώ λίγο παραπάνω» δηλώνει και μας προτρέπει να περπατάμε όλοι μαζί, απ’ το πεζοδρόμιο. «Δύσκολα πράγματα ζητάω για Έλληνες» σχολιάζει «και ακόμη πιο δύσκολα να περνάμε τις διαβάσεις με πράσινο, όχι με κόκκινο».
Επισημαίνει ακόμη «Όχι φωτογραφίες. Το γκρουπ μας μπορούμε, αλλά περνάμε από χώρους που ξέρουμε ότι γίνεται χρήση, ότι υπάρχουν άστεγοι. Σκοπός δεν είναι να θίξουμε τους ανθρώπους, σκοπός είναι να περάσουμε από τις δομές, γιατί εμείς λέμε ότι η γνώση είναι η πηγή της κινητοποίησης γι’ αυτούς που θέλουν να βοηθηθούν ή να βοηθήσουν. Να μην κάνουμε τους ανθρώπους που συναντάμε στο δρόμο να αισθανθούν άσχημα, ότι είναι αντικείμενο έκθεσης. Έχουν τα δικά τους προβλήματα, δεν είναι αξιοθέατο. Μας είχε τύχει σε κάποιες στάσεις έρχονται να ακούσουν τι λέμε ή να πουν μια γνώμη, δεν έχετε να φοβηθείτε κάτι. Κάποιοι μπορούν να μας ζητήσουν και χρήματα. Οι ειδικοί μας λένε ότι δεν πρέπει να δίνουμε, όχι γιατί δεν αγαπάμε το συνάνθρωπο, αλλά γιατί συντηρούμε μια τέτοια κατάσταση που οδηγεί σε δρόμους όχι τόσο καλούς. Λέγεται σκληρή αγάπη. Πολύ ευγενικά αλλά αυστηρά λέμε ότι δεν δίνουμε χρήματα».
Έξω από το πρώην ξενοδοχείο «Ionis» όπου ο Δήμος Αθηναίων το έχει μετατρέψει σε ξενώνα αστέγων, η Μαρία μάς μιλάει για την εμπειρία της καθώς η ίδια μένει σε ξενώνα. Οι άστεγοι, δημότες Αθηναίων που με το εκκαθαριστικό τους αποδεικνύουν ότι είναι κάτω από το όριο της φτώχειας, υποστηρίζονται από γιατρούς, ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς και φαρμακοποιούς.
Στην Πλατεία Βάθης, περιοχή που μαστίζεται από χρήση και εμπορία ναρκωτικών, πορνεία και γενικότερα παραβατικότητα, ο Γιάννης θεωρεί ότι εδώ είναι το κατάλληλο σημείο να μιλήσουμε για προγράμματα απεξάρτησης.
«Καποδιστρίου και 3ης Σεπτεμβρίου είναι τα γραφεία του ΟΚΑΝΑ, (Οργανισμός κατά των Ναρκωτικών) απεξάρτηση με υποκατάστατα αλλά με επτάμιση χρόνια αναμονή. Είναι πολλοί που δεν κατάφεραν να πάνε, είτε πέθαναν, είτε μπήκαν φυλακή και άλλοι όμως που τα κατάφεραν μέσω άλλου προγράμματος και μετά ήρθε η σειρά τους εδώ. Φέτος, έχει πέσει στον ένα με ενάμιση χρόνο, βέβαια πάλι είναι πάρα πολύς χρόνος γιατί ένας χρήστης που ζητάει βοήθεια πρέπει να την πάρει χθες» υποστηρίζει ο Γιάννης. Ο ίδιος απεξαρτήθηκε μέσω του προγράμματος «18 Άνω» και μοιράζεται μαζί μας βασικές ιδέες του προγράμματος:
«Πρώτον, να μπορέσεις να συγχωρέσεις όσους σου έχουν κάνει κακό. Δεύτερον, να ζητήσεις συγνώμη σε όσους έχεις κάνει κακό. Οι συνευρέσεις αρχίζουν με μια προσευχή που λέει ‘Ανώνυμη δύναμη δώσ’ μου τη γαλήνη να δέχομαι τα πράγματα που δεν μπορώ να αλλάξω. Τη δύναμη να αλλάξω αυτά που μπορώ και τη σοφία να γνωρίζω τη διαφορά τους’. Αν κάτσετε και το αναλύσετε είναι πολύ σημαντικό γι’ αυτό και το αναφέρω» μας λέει.
Αναρωτιέμαι όμως και ρωτάω για τη ζωή των ανθρώπων που ζουν εδώ στην περιοχή, ωστόσο σ’ αυτό που καταλήγουμε είναι πως η φήμη πολλές φορές είναι χειρότερη από την πραγματικότητα. «Αν δεν πας γυρεύοντας δεν θα σου τύχει τίποτα» λέει ο Γιάννης. «Πολλοί περιηγητές ρωτάνε αν είχανε περπατήσει τη διαδρομή που κάνουμε τώρα και λένε όχι γιατί φοβόμασταν και τελικά είδαν ότι δεν υπάρχει φόβος».
«Απέναντι είναι το εφετείο Αθηνών» δείχνει ο Γιάννης ένα εγκαταλειμμένο πλέον κτίριο στην οδό Σωκράτους. «Όποτε περνάω από δω μού ‘ρχονται στο μυαλό τα δικά μου παραβατικά χρόνια. Ήταν ο πάτος που πάτησα και βγήκα προς τα πάνω» μας εξομολογείται το περιστατικό με το κλεμμένο κινητό και την ντροπή που ένιωσε όταν τον επισκέφθηκε η μάνα του στο τμήμα. Ήταν το σημείο που τον έκανε να συνειδητοποιήσει το τέλμα και να αλλάξει ζωή. «Για τον καθένα βέβαια αυτό το σημείο είναι διαφορετικό, πάντως πρέπει να πιάσεις πάτο για να το καταλάβεις. Γι’ αυτό και στους γονείς λένε ότι αν έχεις παιδί χρήστη, μην το συντηρείς, διώξε το από το σπίτι, να πιάσει πάτο για να μπορέσει να συνειδητοποιήσει τι κάνει».
Ωστόσο, περνώντας έξω από το Εθνικό Θέατρο ο Γιάννης μας μιλάει για το πώς η τέχνη τον βοήθησε να αλλάξει τρόπο σκέψης και πράξης. «Με βοήθησε να βγω μπροστά από την κουρτίνα που κρυβόμουν τόσα χρόνια. Βοήθησε στο να καταλάβω ποιος είμαι και τι θέλω να κάνω. Να αρθρώσω λόγο μπροστά σε τόσα άτομα. Άφηνα τη ζωή μου να περνάει. Στην επανένταξη όταν μπήκα είχε θεατρική ομάδα και δώσαμε παραστάσεις. Στο τέλος της παράστασης αυτό που εισέπραξα ήταν το καλύτερο ναρκωτικό»!
Πέμπτη στάση: PRAKSIS, φαΐ, κούρεμα, μπάνιο στη Δεληγιώργη, το Κέντρο Υποδοχής και Σίτισης Αστέγων στη Σοφοκλέους και το Κοινωνικό Παντοπωλείο. «Στον ίδιο δρόμο, στη Σοφοκλέους υπάρχει και ο φόβος και το φως! Μπορείς να πάρεις τη δόση σου… Μπορείς και να σωθείς!» σχολιάζει άνθρωπος του περιοδικού επισημαίνοντας την αντιφατικότητα αλλά και τις επιλογές. Πιο πέρα υπάρχουν τα ιατρεία των Γιατρών του Κόσμου στη Σαπφούς, ο ξενώνας του Ερυθρού Σταυρού στην Επικούρου.
Καταλήγουμε κυριολεκτικά και μεταφορικά στο «Συν Αθηνά», πρόκειται για μια πλατφόρμα του Δήμου Αθηναίων που σκοπό έχει να στηρίξει τις ομάδες πολιτών που με τις δράσεις τους βελτιώνουν την ποιότητα ζωής στην Αθήνα. Απέναντι από την Βαρβάκειο Αγορά λοιπόν για περαιτέρω συζήτηση, σχόλια και αναμνηστικές φωτογραφίες!