Στις 18 Ιουνίου κυκλοφόρησε η εγκύκλιος του Πάπα Φραγκίσκου της Ρώμης με θέμα τις κλιματικές αλλαγές και τον κίνδυνο που αντιμετωπίζει η εν γένει βιωσιμότητα του Πλανήτη μας από τα υψηλά επίπεδα του διοξειδίου του άνθρακα που εκπέμπονται στην ατμόσφαιρα από τις διάφορες ανθρώπινες δραστηριότητες.

Η ημερομηνία δημοσιοποίησης της εγκυκλίου δεν είναι συμπτωματική, δεδομένου ότι η 5η Ιουνίου έχει καθιερωθεί από τα Ηνωμένα Έθνη ως «Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος» το 1972. Στόχος του θεσμού αυτού είναι η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του παγκόσμιου κοινού για τα περιβαλλοντικά προβλήματα. Πρόκειται για μία ημέρα που υπενθυμίζει σε όλους μας την καταλυτική σημασία του περιβάλλοντος για τη βιωσιμότητα της ανθρωπότητας και το μέλλον του Πλανήτη μας.

Είμαι της γνώμης πως ο Πάπας επέλεξε αυτήν την περίοδο για τη δημοσιοποίηση της εγκυκλίου του και για τον λόγο ότι τα διάφορα κράτη-μέλη του ΟΗΕ επεξεργάζονται τα προγράμματά τους για τη μείωση του διοξειδίου του άνθρακα που εκπέμπεται στην ατμόσφαιρα, το οποίο προκαλεί το φαινόμενο του θερμοκηπίου, ενόψει της διάσκεψης για το περιβάλλον στο Παρίσι τον Δεκέμβριο του 2015. Με άλλα λόγια, τονίζει την επιτακτική αναγκαιότητα για τη λήψη μέτρων που οι επιστήμονες κρίνουν απαραίτητα για τον μετριασμό του διοξειδίου του άνθρακα που η καύση ορυκτών πηγών ενέργειας εκπέμπει στην ατμόσφαιρα, και δημιουργεί το φαινόμενο του θερμοκηπίου.

Εντυπωσιασμένος από το οικολογικό, κοινωνικό και ανθρωπιστικό περιεχόμενο της εγκυκλίου του, θέλησα να μάθω κάτι περισσότερο για τον Πάπα Φραγκίσκο. 

Ομολογώ πως έμεινα κατάπληκτος από τα επιστημονικά κατ’ αρχήν, και στη συνέχεια φιλοσοφικά, θεολογικά και κοινωνικά του ενδιαφέροντα, για τα οποία δεν είδα να γίνεται αναφορά στα διάφορα δημοσιεύματα για την εγκύκλιό του, και έτσι δεν έχουμε ολοκληρωμένη εικόνα για την προσωπικότητά του.

Ο Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο (το λαϊκό του όνομα) γεννήθηκε το 1936 στο Μπουένος Άιρες της Αργεντινής από Ιταλούς μετανάστες. Αρχικά σπούδασε Χημεία, στη συνέχεια φιλοσοφία και θεολογία. ύστερα δίδαξε φιλολογικά μαθήματα, ψυχολογία, φιλοσοφία και θεολογία, προτού αναδειχθεί επίσκοπος της πρωτεύουσας της Αργεντινής το 1998. Για ένα διάστημα υπήρξε Καθηγητής στο Τμήμα Θεολογίας και Πρύτανης του Κολεγίου «Σαν Χοσέ».

Μιλάει άπταιστα ιταλικά, ισπανικά και γερμανικά, ενώ χρησιμοποιεί με ευχέρεια και τη λατινική γλώσσα, απαραίτητη στο Βατικανό.

Η σεμνότητα του Ποντίφικα είναι ήδη θρυλική. Στα ταξίδια κουβαλάει τη δική του βαλίτσα. Όταν ανέλαβε τα καθήκοντα του Πάπα αρνήθηκε τα μεγαλεία του παπικού παλατιού, προτιμώντας να ζει σε έναν ξενώνα. Όταν του έδωσαν τα παραδοσιακά κόκκινα παπούτσια του Πάπα είπε ότι προτιμάει να φοράει τα δικά του.

Μια άλλη πρόσφατη πρωτοβουλία του Πάπα Φραγκίσκου είναι η ανάγκη συμφωνίας μεταξύ της Δυτικής Εκκλησίας και της Ανατολικής για σταθερή ημερομηνία της εορτής του Πάσχα, ώστε να γιορτάζεται από κοινού από όλους τους Χριστιανούς, Καθολικούς, Ορθόδοξους και Προτεστάντες.

Εδώ να αναφέρω ότι και ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος για χρόνια εκφράζει τις ανησυχίες του για τα οικολογικά προβλήματα που προξενεί η σύγχρονη καταναλωτική κοινωνία, χωρίς μέριμνα για την προστασία του περιβάλλοντος. Για τη στάση του αυτήν έχει επονομασθεί ο «πράσινος» Πατριάρχης.

Στο μήνυμά του ο Πάπας έθεσε το καίριο ηθικό ερώτημα: η παρούσα γενιά έχει το δικαίωμα να χρησιμοποιεί ανεξέλεγκτα μη ανανεώσιμες πλουτοπαραγωγικές πηγές, αδιαφορώντας για τις βασικές ανάγκες των μελλοντικών γενεών;

Οι επιστήμονες προβλέπουν πως αν συνεχίσουμε τις καταναλωτικές μας τάσεις, ενόψει του συνεχώς αυξανόμενου πληθυσμού, σε 50 χρόνια θα χρειασθούν τρεις πλανήτες για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες της ανθρωπότητας της εποχής εκείνης.

Με βάση αυτήν την αδιαμφισβήτητη λογική, ο Πάπας Φραγκίσκος τονίζει πως για την αντιμετώπιση αυτού του περιβαλλοντικού κινδύνου απαιτείται η αναθεώρηση των απόψεών μας για το τι είναι απαραίτητο για μια αξιοπρεπή ζωή, και οπωσδήποτε ταχεία στροφή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, και σταδιακή απεξάρτηση από τις ορυκτές πηγές ενέργειας, οι οποίες ευθύνονται για τη μόλυνση της ατμόσφαιρας και την συνεχώς ανερχόμενη θερμοκρασία της.

Είμαι της γνώμης πως ο Πάπας αποφάσισε να προβεί στη δημοσιοποίηση της εγκυκλίου του από τη διαπίστωση πως ο κάθε πολίτης χωριστά, και η διεθνής κοινότητα ως σύνολο, έχουν ψυχολογικά προσκολληθεί στο σήμερα, και αρνούνται να συνειδητοποιήσουν τις μελλοντικές διαστάσεις του προβλήματος.

Δεδομένου ότι πολλές κυβερνήσεις ολιγωρούν, παράδειγμα η Κυβέρνηση του κ. Τόνυ Άμποτ, ο Πάπας έκρινε πως οφείλει να τις ευαισθητοποιήσει και ενεργοποιήσει, ενόσω η ανερχόμενη θερμοκρασία της ατμόσφαιρας δεν έχει φτάσει ακόμα στο σημείο που να είναι μη αναστρέψιμη. Έτσι, παράλληλα με το περιβαλλοντικό πρόβλημα, ο Πάπας επισημαίνει και την ηθική ευθύνη των ηγετών των μεγάλων και πλούσιων χωρών.

Το περιβάλλον, με την πολυπλοκότητά του, έχει καταστεί ξεχωριστό αντικείμενο έρευνας και μελέτης από αυτοτελή κλάδο της επιστήμης, η οποία με τις εξειδικευμένες μεθόδους της, όπως η μέτρηση, η ταξινόμηση, και η στατιστική διαπίστωση, έχει συσσωρεύσει πολλά στοιχεία και έχει καταλήξει σε συγκεκριμένες διαπιστώσεις που έχουν αποσαφηνίσει πολλές πτυχές του περιβαλλοντικού προβλήματος.

Πεποίθηση του Πάπα Φραγκίσκου είναι πως η επιστήμη του Περιβάλλοντος δεν είναι μια ακόμη από τις «ουδέτερες» επιστήμες, αλλά συνάπτεται με επιστήμες όπως η οικονομολογία και η κοινωνιολογία από τη μια, αλλά και με την ηθική και τη θεολογία από την άλλη. 

ΟΙ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ

Για να κατανοήσουμε τις τρομακτικές διαστάσεις του περιβαλλοντικού προβλήματος, θα χρειασθεί να δούμε κάποιες από τις σύγχρονες επιπτώσεις του.

*Η National Oceanic and Atmospheric Administration των ΗΠΑ, πρόσφατα έδωσε στη δημοσιότητα τα στοιχεία της για τον Μάρτιο του 2015, κατατάσσοντάς τον στον πιο θερμό Μάρτιο εδώ και 136 χρόνια. Η μέση παγκόσμια θερμοκρασία τον Μάρτιο 2015 ήταν κατά 1,53 βαθμούς Φαρενάιτ υψηλότερη από τον μέσο όρο του 20ού αιώνα για τον ίδιο μήνα, σπάζοντας το ρεκόρ που κατείχε το 2010.

*Πάλι κατά τον Μάρτιο του 2015 η έκταση των πάγων στην Αρκτική ήταν μικρότερη από ποτέ. Κρίνοντας από την πορεία που έχει ακολουθήσει ο υδράργυρος τους τελευταίους μήνες, το 2015 προβλέπεται να μείνει στην Ιστορία ως η πιο θερμή χρονιά στα παγκόσμια χρονικά.

*Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος ο ΟΗΕ απευθύνει έκκληση για πιο συνετή κατανάλωση τροφίμων, νερού και ενέργειας, μιας και τα αποθέματα δεν θα αρκέσουν μακροπρόθεσμα για να καλύψουν τις ανάγκες της ανθρωπότητας στο μέλλον.

«Επτά δισεκατομμύρια όνειρα. Ένας Πλανήτης. Καταναλώστε συνειδητά», είναι το μότο του ΟΗΕ για την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος. Η αλόγιστη κατανάλωση τροφίμων, νερού και ενέργειας έχει φθάσει σε εξαιρετικά ανησυχητικά επίπεδα. 

*Πολλά από τα οικοσυστήματα της Γης βρίσκονται σε κρίσιμο σημείο καμπής, εξάντλησης ή μη αναστρέψιμης αλλαγής, υπό την πίεση της μεγάλης αύξησης του πληθυσμού και της οικονομικής ανάπτυξης. Μέχρι το 2050, αν τα σημερινά πρότυπα κατανάλωσης και παραγωγής παραμείνουν τα ίδια και με την αύξηση του πληθυσμού, ο οποίος αναμένεται να φθάσει τα 9,6 δισεκατομμύρια, θα χρειαστούν τρεις πλανήτες για να διατηρήσουμε τον τρόπο της ζωής μας. Ζώντας βιώσιμα μέσα στα πλανητικά όρια είναι η ενδεδειγμένη στρατηγική για την εξασφάλιση ενός υγιούς μέλλοντος για τους απογόνους μας. 

*Η εγκύκλιος του Πάπα Φραγκίσκου, ένα ειδικό κείμενο που καθοδηγεί την Καθολική Εκκλησία και το 1,2 δισεκατομμύρια πιστούς της, αναδεικνύει την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής σε ηθική υποχρέωση που υπερβαίνει τα σύγχρονα πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα και φέρνει τις πλούσιες χώρες αντιμέτωπες με τις ευθύνες τους έναντι των φτωχότερων και των μελλοντικών γενεών.

Ο Πάπας ανέφερε επίσης πως η τεχνολογία ορυκτών καυσίμων -ιδίως του άνθρακα, αλλά και του πετρελαίου και, σε μικρότερο βαθμό του φυσικού αερίου- θα πρέπει σταδιακά να αντικατασταθεί με την αξιοποίηση των πολλών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως η ηλιακή, η αιολική, η παλιρροϊκή, και η γεωθερμική.

Στην πρώτη εγκύκλιο για το θέμα του περιβάλλοντος που έχει εκδώσει το Βατικανό, ο Πάπας Φραγκίσκος απαιτεί να αναληφθεί δράση άμεσα για να σωθεί ο Πλανήτης από την περιβαλλοντική καταστροφή, και καλεί μεταξύ άλλων τους πολιτικούς ηγέτες να «ακούσουν την κραυγή της Γης και τις κραυγές των φτωχών».

Θα ακούσει άραγε ο Πρωθυπουργός της Αυστραλίας Τόνυ Άμποτ τον Πάπα, δεδομένου ότι αρχικά ο ίδιος προοριζόταν να γίνει ιερωμένος της Καθολικής Εκκλησίας; Τώρα έχει μετατραπεί σε πολέμιο των ανανεώσιμων πηγών, και υπέρμαχος των ορυκτών πηγών ενέργειας, σε βαθμό που χαρακτήρισε τους γαιάνθρακες ως «πολύτιμους» για την ανθρωπότητα, και τις φιλικές για το περιβάλλον ανεμογεννήτριες ως «οπτικά απωθητικές»!

Ίδωμεν…