Μια πρόσκληση από τη Villa Hydrea, που λειτουργεί ως ξενοδοχείο πολυτελείας, γίνεται η αφορμή να κινηθούμε σε ψηλοτάβανα ατμοσφαιρικά σαλόνια και μοναδικές βεράντες, να επισκεφτούμε κι άλλα αρχοντικά εποχής, ν’ αφουγκραστούμε για λίγο την ιστορία τους.
Η Villa Hydrea στεγάζεται στο ιστορικό αρχοντικό Βούλγαρη – Οικονόμου, ένα από τα σημαντικά καπετανόσπιτα της Επανάστασης, γνωστά και σήμερα με τα ονόματα των πρωταγωνιστών της, όπως Κουντουριώτης, Μιαούλης, Μπουντούρης, Οικονόμου, Τσαμαδού, Κριεζής. Τριώροφα και τετραώροφα επιβλητικά και ταυτόχρονα λιτά κτίσματα, ποτισμένα έως τα θεμέλια με ιστορία. Χτίστηκαν στα τέλη του 18ου με αρχές του 19ου αιώνα, εποχή οικονομικής ευμάρειας για το νησί χάρη στο εμπόριο και στη ναυτιλία, και φέρουν στοιχεία γενοβέζικης αρχιτεκτονικής. Οι πλούσιοι πλοιοκτήτες, έχοντας ταξιδέψει πολύ, θέλησαν «να εισαγάγουν στην Ύδρα τα χαρακτηριστικά μιας ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής ώστε να ενταχθούν κι εκείνοι στον τρόπο ζωής της δυτικής μεγαλοαστικής κοινωνίας», γράφει ο Γιώργος Προκοπίου στη μελέτη «Η αρχιτεκτονική των αρχοντικών της Ύδρας».
Σήμερα κάποια από αυτά ανήκουν σε δημόσιους φορείς και άλλα σε σημερινούς πλοιοκτήτες, συλλέκτες έργων τέχνης και άλλους εύπορους ιδιοκτήτες που καταφέρνουν να αντεπεξέρχονται στις ανάγκες αναπαλαίωσης και συντήρησής τους. Στις αρχές του καλοκαιριού ο καθηγητής Michael Loudon και περίπου 40 φοιτητές Αρχιτεκτονικής του γνωστού Bauhaus University της Βαϊμάρης ήρθαν για να τα μελετήσουν.
Η Villa Hydrea είναι αυτή με τα περισσότερα ανατολίτικα στοιχεία, όπως τα ξυλόγλυπτα ταβάνια σε ρυθμό οθωμανικού ροκοκό. Ξεχωρίζουν, επίσης, η μαρμάρινη κρήνη στην αίθουσα χορού με το πατάρι για τους μουσικούς και οι ελαιογραφίες ναυτικών θεμάτων. Την πλαισιώνουν μεγάλα παράθυρα που βλέπουν όλο το λιμάνι, όπως και όμορφες βεράντες. Οι πλάκες του δαπέδου αριθμήθηκαν μία-μία, αφαιρέθηκαν για να γίνουν οι απαραίτητες εργασίες και επανατοποθετήθηκαν προσεκτικά. Άριστα αναπαλαιωμένο, με λίγες αλλαγές στην επίπλωση, το αρχοντικό μπορεί εύκολα να απογειωθεί σαν ένα από τα πιο ξεχωριστά ιστορικά ξενοδοχεία της χώρας. Όμορφες είναι οι σύγχρονες λειτουργικές επεμβάσεις στα μπάνια, σε ενδιαφέροντα διάλογο με τα ξύλινα παράθυρα, τα παλιά δάπεδα και τις μουσάντρες.
Δίπλα ακριβώς στέκει το πιο ιταλικό σε ύφος αρχοντικό του νησιού, εκείνο που έχτισαν ο Μανώλης Τομπάζης και η σύζυγός του Μαρία Σαχίνη και που τη δεκαετία του 1930 αγοράστηκε από τη Σχολή Καλών Τεχνών. Σήμερα τα δωμάτιά του λειτουργούν ως ξενώνες για εκκολαπτόμενους καλλιτέχνες που έρχονται να παλέψουν με τα χρώματα και τους μαγικούς όγκους της Ύδρας. Οι σκεπές και οι ξύλινες πόρτες στο εσωτερικό είναι καινούργιες και το σαλόνι του επάνω ορόφου με τις μαλτεζόπετρες στο δάπεδο θεωρείται το πιο αυθεντικό του δωμάτιο. Στο ταβάνι έχουν διασωθεί οι τέσσερις γωνίες και ο κεντρικός ρόδακας. Οι σκεπαστές του λότζιες είναι μοναδικές.
Ακριβώς απέναντι σε αυτά τα δύο βρίσκεται το Αρχοντικό Λαζάρου Τσαμαδού, η σημερινή Σχολή Εμποροπλοιάρχων, που κρατά-ει ζωντανή τη ναυτική παράδοση της Ύδρας. Πίσω τους, πάνω στο λόφο με οχυρωματικό χαρακτήρα και καταπληκτική θέα, στέκει το αρχοντικό που έχτισε ο Γεώργιος Κουντουριώτης, ένας από τους μεγαλύτερους πλοιοκτήτες της Ύδρας και ενεργός πολιτικός κατά την Επανάσταση, το οποίο αργότερα κληρονόμησε ο εγγονός του Παύλος Κουντουριώτης, ναύαρχος κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους και πρώτος Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας. Καθένα από τα παράθυρά του, αν ανοίξει, καδράρει τέλεια το τοπίο, σαν έργο τέχνης που άλλοτε απεικονίζει τη θάλασσα και άλλοτε τον γραφικό οικισμό. Σήμερα, ωστόσο, ανήκει στην 1η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και παραμένει ερμητικά κλειστό.
Αντίθετα, η ιστορική Οικία Λαζάρου Κουντουριώτη εκπληρώνει στο έπαρκο το ρόλο της ως μουσείου και εμείς παίρνουμε εκείνο το εσωτερικό δρομάκι για να φτάσουμε έως εκεί. Χτισμένο σε σχήμα Π, βαμμένο με φυσική ώχρα και επιπλωμένο με τον «καλό οντά» στα βορειοανατολικά, μας επιδεικνύει το δωμάτιο όπου περνούσε τον περισσότερο χρόνο του ο Λάζαρος Κουντουριώτης και άλλα ενδιαφέροντα δωμάτια, όπως το εικονοστάσι δίπλα στην είσοδο κι εκείνο για το κάπνισμα του ναργιλέ.
Είναι κι άλλα τα παλιά αρχοντικά, όπως εκείνα των Κριεζήδων, του Μπουντούρη και κάποιων ακόμη ιστορικών προσώπων που μετατρέποντας τα εμπορικά καράβια τους σε πολεμικά έχασαν μεγάλες περιουσίες και ταύτισαν το όνομά τους με την ανεξαρτησία της Ελλάδας. Οι κάτοικοι του νησιού (το οποίο μέχρι τότε χαρακτήριζαν οι ασβεστωμένες ταράτσες) γρήγορα αντέγραψαν τις τετράρριχτες σκεπές των μεγάλων αυτών σπιτιών κι έτσι η Χώρα πήρε τη γνωστή ομοιόμορφη εικόνα της.
«Αν αρχίσεις να παρατηρείς τις λεπτομέρειες, η Ύδρα είναι ανεξάντλητη», λέει ο εικαστικός Δημήτρης Αντωνίτσης καθώς μπαίνουμε σ’ ένα από τα παλιά αρχοντικά των Κριεζήδων, μικρότερο σε κλίμακα αλλά πολύ ξεχωριστό για το σεβασμό με τον οποίο το έχει προσεγγίσει ο σημαντικός Αμερικανός καλλιτέχνης Brice Marden (σημερινός ιδιοκτήτης του). Τα τραβηχτά γύψινα γύρω από πόρτες και παράθυρα, τα δάπεδα με τα οχτάγωνα κεραμικά πλακάκια, οι ξύλινες μουσάντρες, ακόμη και το χειροποίητο πορτάκι στο παλιό κοτέτσι έχουν συντηρηθεί με συγκινητική σχεδόν επιμέλεια.
Όσο καλύτερα τη γνωρίζεις και εξοικειώνεσαι μαζί της, πραγματικά δεν τη χορταίνεις την Ύδρα. Συνώνυμη της αρχοντιάς και της απλότητας, έχει τον τρόπο της να σε κερδίζει. Την απολαμβάνεις μάλιστα από παντού, ακόμη και μέσα από τη θάλασσα, ρίχνοντας για παράδειγμα μια φθινοπωρινή βουτιά από τη Σπηλιά. Ιδανική εποχή το φθινόπωρο για βόλτες στα σοκάκια της, χωρίς πολλή ζέστη για να σε κουράζει και κόσμο τόσο ώστε να μην «πνίγει» την εικόνα. Είναι η εποχή που η Ύδρα αναδεικνύει πιο καθαρά τον αυθεντικά νησιώτικο χαρακτήρα της, ενώ πολλά ακόμα καταλύματα, ταβερνάκια και εστιατόρια λειτουργούν με καλύτερες τιμές και περισσότερη φροντίδα.