Ο γλωσσικός ελληνισμός στην αγγλική γλώσσα δεν φαίνεται μόνο με τις ελληνικές λέξεις που οικειοποιήθηκε, αλλά και με τις πάμπολλες εκφράσεις που τις έκανε δικές της στο διάβα των αιώνων. Έτσι έχουμε το Πυθαγόρειο θεώρημα ως Pythagoras Theorem, το Οιδιπόδειο Σύμπλεγμα ως Oedipus Complex και σήμερα την «Παγίδα του Θουκυδίδη» ως Thucydidis Trap. Τι ακριβώς είναι αυτή;

Όπως αναφέρει ο πατέρας της επιστημονικής ιστορίας, o Θουκυδίδης (470-394 π.Χ.) η πραγματική αιτία του Πελοποννησιακού Πολέμου (5ος αιώνας) ήταν η ανερχόμενη Αθήνα και ο φόβος της Σπάρτης να αποκτήσει ο εχθρός υπερβολική δύναμη και εξουσία στην τότε Ελλάδα. Ο δυναμισμός της ηγεμονικής τότε Αθήνας θα είχε ως συνέπεια την επέκτασή της στην νότια Ελλάδα και την περικύκλωση της Σπάρτης. Αυτές οι ηγεμονικές και επεκτατικές τάσεις της Αθήνας που συνδυάζονταν με μια προσηλυτιστική ιδεολογία για την επέκταση της δημοκρατίας, έπεισαν τους Σπαρτιάτες ότι έπρεπε να πολεμήσουν για να αντιμετωπίσουν τον επεκτατισμό του εχθρού.

Η «ΠΑΓΙΔΑ» ΣΗΜΕΡΑ

Τι γίνεται όμως σήμερα; Τα γεωπολιτικά σχέδια των ΗΠΑ στην Ασία, Μέση Ανατολή και Ανατολική Ευρώπη μπορεί να οδηγήσουν στην «Παγίδα του Θουκυδίδη»! Η Ρωσία και η Κίνα εξοπλίζονται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς για να αναχαιτίσουν την ηγεμονία και τον επεκτατισμό των Αμερικανών. Η ανερχόμενη δύναμη της Κίνας αρνείται πλέον την ηγεμονία των ΗΠΑ στην Κινεζική Θάλασσα, ενώ η Ρωσία αμφισβητεί τα ηγεμονικά σχέδια των ΗΠΑ στην Μέση Ανατολή και την Ανατολική Ευρώπη. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, η «Παγίδα του Θουκυδίδη» μπορεί να είναι ολέθρια για την ανθρωπότητα!

ΑΤΥΧΗΣ ΕΠΙΝΟΗΣΗ

Η «Παγίδα του Θουκυδίδη» είναι ένας όρος που επινοήθηκε από τον Graham Τ. Allison, καθηγητή του Χάρβαρντ, ο οποίος αναγνωρίζεται στις ΗΠΑ ως εμπειρογνώμονας της πολιτικής ασφάλειας και άμυνας. Η έκφραση ως έννοια προέρχεται από το Θουκυδίδη, τον Έλληνα ιστορικό που πριν από 2500 χρόνια έγραψε την Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου που θεωρείται ως το πρώτο επιστημονικό έργο της Ιστορίας. Ο Θουκυδίδης υποστήριξε ότι η αιτία του Πελοποννησιακού πολέμου ήταν “η αύξηση της αθηναϊκής δύναμης και του φόβου που αυτή προκάλεσε στη Σπάρτη”.

Τώρα αν εφαρμόσουμε την «Παγίδα του Θουκυδίδη» στις σχέσεις ΗΠΑ και Κίνας, η Κίνα είναι το αντίστοιχο της Αθήνας και οι ΗΠΑ το αντίστοιχο της Σπάρτης. Εδώ έγκειται ένας αναπόφευκτος πόλεμος μεταξύ των δύο. Και βεβαίως, υπάρχουν άνθρωποι στις ΗΠΑ που θεωρούν πως η άνοδος της Κίνας είναι μία άμεση απειλή για την κυριαρχία των ΗΠΑ και θα πρέπει όλοι να ετοιμάζονται για πόλεμο. 

ΕΥΛΟΓΕΣ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Οι τρεις αναφερόμενες εδώ εκφράσεις μπήκαν στην αγγλική γλώσσα να την υπηρετήσουν στην περιγραφική της δύναμη. Για το Πυθαγόρειο Θεώρημα θα έλεγα πως είναι άκρως αποδεκτή η ονομασία του, γιατί είναι όντως ένα αξιοπρόσεκτο γεωμετρικό θεώρημα που έκανε τον Πυθαγόρα παγκοσμίως γνωστό. 

Όσο για τα άλλα δύο, φρονώ πως γίνεται μία κατάφωρη κατάχρηση και παραβίαση, την οποία θα ονόμαζα και διαστρέβλωση. 

Α) Στο λεγόμενο «Οιδιπόδειο Σύμπλεγμα» είναι ολοφάνερη η διαστρέβλωση. Ούτε ο Οιδίποδας, ούτε η Ιοκάστη ήξεραν τη συγγένειά τους όταν παντρεύτηκαν. Μόλις αυτή αποκαλύφτηκε και οι δύο τους αυτοτιμωρήθηκαν και μάλιστα σκληρά. Αυτό δείχνει πως ήταν άτομα ηθικά και πολύ εύθικτα και αξιοπρεπή. Είχαν όμως μια τραγική μοίρα!

Ο Φρόυντ εδώ μάς παρουσίασε τον ελληνικό μύθο τού Οιδίποδα σαν μία άκρως ανήθικη παρεκτροπή των Ελλήνων. Την τραγωδία του Σοφοκλή «Ο Οιδίπους Tύραννος» -η οποία θεωρείται ως μία υποδειγματική τραγωδία της αρχαιότητας- δεν την κατάλαβε καθόλου ο Φρόυντ και ταυτόχρονα στραπατσάρισε το νόημα και το μήνυμά της. Και αυτό γιατί στην ψυχαναλυτική του θεωρία, στην οποία έδωσε το όνομα «Οιδιπόδειο Σύμπλεγμα», δικαιολόγησε πως: «η σεξουαλική επιθυμία αναπτύσσεται στο αγόρι προς τον γονέα του αντίθετου φύλου και ταυτόχρονα συνοδεύεται από ζηλότυπη εχθρότητα προς τον άλλο γονέα». Θαυμάστε επιστήμονα που… κατάλαβε τον «Οιδίποδα Τύραννο»! Με κανέναν τρόπο η τραγωδία αυτή δεν μπορεί να ερμηνευτεί έτσι. Εδώ έχουμε μία κακόβουλη και άκρως ύποπτη διαστρέβλωση που μάλλον εξυπηρετεί άλλους σκοπούς. Δεν υπήρχαν άλλα ονόματα;

Β) Κατά τον ίδιο τρόπο η «Παγίδα του Θουκυδίδη» παρουσιάζεται ως «Ελληνική Παγίδα» που φέρει το όνομα του Θουκυδίδη και είναι σαν το Δούρειο Ίππο. Αυτός χρησιμοποιήθηκε ως Παγίδα και μέσο εξαπάτησης που δημιούργησε στον αντίπαλο καλή εντύπωση, αλλά λειτούργησε στην πράξη εναντίον του. 

Σε αυτή τη σύγχρονη «Παγίδα του Θουκυδίδη» -το όνομα μιας παγκόσμιας σύρραξης- στην οποία θα πέσει η ανθρωπότητα, παρουσιάζεται ως δήθεν ιστορικό φαινόμενο και η σκέψη αυτή αποδίδεται στον Θουκυδίδη. Ο Θουκυδίδης σε καμία περίπτωση δεν συνέλαβε τέτοια «παγκόσμια» ιδέα. Σήμερα η σημασία της λέξης «Παγίδα», έχει έναν άκρως αρνητικό αντίκτυπο υποβιβάζοντας τον ανώτερο ιστορικό μας. Γιατί όχι «η Σοφία του Θουκυδίδη»;

Το θέμα πάντως είναι άκρως συζητήσιμο. Εσείς τι λέτε;