Η Αυστραλοελληνική Κοινωνική Πρόνοια, μέσω του προγράμματος Οικογενειακών Σχέσεων προσφέρει υπηρεσίες στήριξης σε άτομα και ομάδες που έχουν επηρεαστεί από οικογενειακές διαμάχες (συγκρούσεις ζευγαριού, σχέσεις γονέων-παιδιών, χωρισμό, ή διαζύγιο, σχέσεις παππούδων με τα εγγόνια), ενδοοικογενειακή βία, κακοποίηση, κατάχρηση ουσιών, εθισμό στο τζόγο, προβλήματα ψυχικής υγείας, εκμετάλλευση ηλικιωμένων, απώλεια και θλίψη (μεταξύ πολλών άλλων).
Το πρόγραμμα παρέχει συμβουλευτική υπηρεσία στο Brunswick και το Oakleigh σε άτομα (ένα προς ένα), ζευγάρια και οικογένειες, για να κατανοήσουν, να διαχειριστούν και να ξεπεράσουν, αν γίνεται, προσωπικά και συναισθηματικά προβλήματα και δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στις σχέσεις τους με τα μέλη της οικογένειας τους.
Το πρόγραμμα καταγίνεται, ως επί το πλείστον, με ζευγάρια που βιώνουν μεικτές σχέσεις (διαφορετικές εθνικότητες), ενήλικα παιδιά που ξαναγυρίζουν στην πατρική εστία μετά το χωρισμό, διάλυση της σχέσης τους ή διαζύγιο/θάνατο του συντρόφου τους, παππούδες και γιαγιάδες που έχουν ενεργό ρόλο στην ανατροφή των εγγονιών τους ή δεν έχουν πρόσβαση σε αυτά, χωρισμένους γονείς, νέα ζευγάρια, δεύτερο ή τριτοπαντρεμένους, άνεργους, άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας, τζόγου και διάφορων εθισμών που επηρεάζουν αρνητικά τις σχέσεις τους με τους άλλους και ιδίως με τα παιδιά τους.
Στήριξη και συμβουλευτική βοήθεια προσφέρεται σε κοινωνικά απομονωμένα και μοναχικά άτομα και μέσω των εκπαιδευτικών προγραμμάτων και ημερίδων, που καλύπτουν θέματα όπως αντιμετώπιση του άγχους, διευθέτηση συγκρούσεων, βελτίωση επικοινωνίας μέσα και έξω από την οικογένεια, πατρότητα, διαχείριση αλλαγών (στη σχέση, εργασία, οικονομική κατάσταση, υγεία), προτεραιότητες και επίτευξη στόχων για καλύτερες σχέσεις, θέτοντας όρια, προσαρμογή σε νέες συνθήκες, διαχείριση υγείας και βελτίωσης ποιότητας ζωής, συμπεριλαμβανομένης της στήριξης των νεοφερμένων Ελλήνων και των οικογενειών τους όσον αφορά τη μετεγκατάσταση και προσαρμογή των παιδιών στα αυστραλιανά δεδομένα.
Ένα από τα κύρια προβλήματα που μαστίζουν όλες τις ηλικίες στην κοινότητα μας και όχι μόνο είναι η μοναξιά και κοινωνική απομόνωση. Ο επίσημος ορισμός για την κοινωνική απομόνωση αναφέρει «μια κατάσταση στην οποία το άτομο βιώνει έλλειψη της αίσθησης του «ανήκειν», της δέσμευσης με άλλους, έχει ελάχιστο αριθμό κοινωνικών επαφών και είναι ελλειμματικό στην δημιουργία ποιοτικών σχέσεων».
Πέρα από τον κοινωνικό τομέα, η απομόνωση επηρεάζει το άτομο και συναισθηματικά και αυτό μας απασχολεί ιδιαίτερα μέσα στα πλαίσια του προγράμματος Οικογένειας και Σχέσεων με το οποίο καταγινόμαστε στην Πρόνοια. Η κοινωνική απομόνωση έχει να κάνει με τρόπο ή την έλλειψη αλληλεπίδρασης με την εμπειρία συναισθημάτων μοναξιάς, όταν οι κοινωνικές διαστάσεις και εμπειρίες αξιολογούνται αντικειμενικά και οι συναισθηματικές ποιοτικά.
Δηλαδή, η κοινωνική απομόνωση δεν έχει να κάνει απαραίτητα με τον αριθμό ή την συχνότητα των κοινωνικών συναναστροφών και επαφών αλλά περισσότερο με την ποιότητα των κοινωνικών σχέσεων. Η συμμετοχή του ατόμου σ’ ένα ευρύτερο κοινωνικό δίκτυο δεν μειώνει αυτόματα τα συναισθήματα μοναξιάς, καθώς επίσης, μοναξιά, από την άλλη, δεν εξυπακούεται απαραίτητα με το να ζει κάποιος μόνος του. Αυτό τεκμηριώνεται πολλές φορές από το μεγάλο βαθμό συναισθηματικής απομόνωσης που βιώνουν οι ηλικιωμένοι στους οίκους ευγηρίας, στους οποίους παρ’ ότι που περικλείονται από συνομήλικους τους καθημερινά συχνά αναφέρουν συναισθήματα μοναξιάς.
Ως εκ τούτου, το επίπεδο της κοινωνικής δέσμευσης και της ενότητας είναι αυτό που επιδρά στη ποιότητα ζωής κάποιου. Πρόσφατες έρευνες έχουν βρει ότι ο κίνδυνος να αναπτυχθεί κοινωνική απομόνωση υπάρχει σ’ ένα ευρύ φάσμα ομάδων ατόμων: τους ηλικιωμένους (ιδίως αυτούς που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες), τις γυναίκες και τα παιδιά και ιδιαίτερα τις ανύπαντρες ή χωρισμένες/χήρες, άτομα με κατάθλιψη ή άλλη ψυχική ασθένεια και διαταραχές, τους άνεργους και άστεγους, τους φυλακισμένους, τους νεαρούς ενήλικες άνδρες, τους φροντιστές και τα άτομα με αναπηρίες.
Οι παράγοντες που συνεισφέρουν στην κοινωνική απομόνωση είναι πολλοί και διάφοροι. Μπορεί να είναι οργανικοί παράγοντες, για παράδειγμα, χαμηλή εικόνα σώματος, παχυσαρκία, προβλήματα στην όραση/ ακοή, προβλήματα ακράτειας, κόπωση, κάπνισμα, αλκοολισμός, εθισμός σε ναρκωτικά, διαταραχές ύπνου, λειτουργικές αναπηρίες ή ανικανότητες μεταξύ άλλων. Άλλοι μπορεί να είναι ψυχολογικοί παράγοντες όπως κατάθλιψη, χαμηλή ποιότητα ζωής, έλλειψη κοινωνικών δραστηριοτήτων ή πνευματικές, γνωστικές διαταραχές. Οι οικονομικοί παράγοντες, όπως χάσιμο εργασίας, χρεοκοπία, μείωση εισοδήματος ή σύνταξης, επίσης δεν πρέπει να παραβλεφτούν.
Ας λάβουμε υπόψη ακόμα τις αλλαγές στη δουλειά και στους ρόλους μέσα στην οικογένεια, την απώλεια ενός συγγενή, φίλου ή κοντινού γείτονα ή οποιοδήποτε άλλο αρνητικό στρεσογόνο γεγονός όπως ο επαναπατρισμός, η μετανάστευση ή το διαζύγιο. Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες οπωσδήποτε συμβάλλουν άμεσα ή έμμεσα όπως έχει αποδειχτεί σύμφωνα με τα βασικά δημογραφικά στοιχεία: ασφάλεια γειτονιάς, ηλικία (ηλικιωμένοι), φύλο, σεξουαλικός προσανατολισμός, συνθήκες διαβίωσης (εάν μένουν μόνοι), κοινωνικοοικονομικό επίπεδο (οικονομικοί περιορισμοί, χαμηλό εισόδημα), επίπεδο εκπαίδευσης (κάτω από 12 χρόνια εκπαίδευσης), γάμος – οικογενειακό επίπεδο (χήροι, άγαμοι).
Άλλοι σημαντικοί παράγοντες από τους προαναφερθέντες είναι η απώλεια του συντρόφου, η έλλειψη επαφών με μέλη της οικογένειας, η έλλειψη φίλων ή γνώση της αγγλικής γλώσσας, ή έλλειψη συμμετοχής σε εθελοντική εργασία ή άλλους συλλόγους/ομάδες (συμμετοχή σε προγράμματα όπως αυτά της Πρόνοιας κ.ά.). Επιπλέον, η προσωπικότητα και ιδιοσυγκρασία του ατόμου και ο χαρακτήρας του σε συνδυασμό με τον τρόπο που σκέφτεται και τις αρχές που το διέπουν αναφέρεται ως ένας σημαντικός παράγοντας και, συγκεκριμένα, εκείνα τα άτομα που δυσκολεύονται ή αποφεύγουν να αναπτύξουν φιλίες και κοινωνικές επαφές. Τα δημογραφικά στοιχεία δείχνουν ότι το φύλο του ατόμου φαίνεται να επηρεάζει αρκετά, και βρέθηκε ότι και τα δύο φύλα (γυναίκες και άνδρες) έχουν τον κίνδυνο να εμφανίσουν κοινωνική απομόνωση με διαφορετικό τρόπο ο καθένας.
Οι ηλικιωμένοι άντρες χωρίς σύντροφο ή παιδιά είναι σε υψηλό κίνδυνο καθώς είναι πιθανόν να χάσουν και την επαφή με τους συνεργάτες τους από τη στιγμή που θα πάψουν να εργάζονται. Επιπλέον και οι γυναίκες χωρίς σύντροφο και παιδιά είναι σε υψηλό κίνδυνο και κυρίως οι γυναίκες σε μεγαλύτερη ηλικία που έχουν χάσει το σύζυγό τους και δεν γνωρίζουν αγγλικά. Ωστόσο, σε έρευνες βρέθηκε ότι οι ηλικιωμένοι άντρες τείνουν να βιώνουν περισσότερο συναισθήματα μοναξιάς όταν δεν έχουν σύντροφο και επιπλέον φαίνεται να λαμβάνουν λιγότερη κοινωνική υποστήριξη από τις γυναίκες. Στους ηλικιωμένους είναι επίσης σημαντικοί προδιαθεσικοί παράγοντες οι περιορισμοί της κινητικότητας και η διαθεσιμότητα σε προσβάσιμα και κατάλληλα μεταφορικά μέσα. Τέλος, μια μακροχρόνια ή χρόνια/ανίατη ασθένεια ή αναπηρία και το στίγμα που συνεπάγεται, είναι σημαντικός παράγοντας κινδύνου που οδηγεί σε μείωση της αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα στην ίδια κοινότητα.
Υπάρχει ένα πλήθος ερευνών που τεκμηριώνουν τα αρνητικά αποτελέσματα της κοινωνικής απομόνωσης στην υγεία του ατόμου. Η κοινωνική απομόνωση επιδρά στην υγεία μέσω τριών τρόπων κυρίως: στην εκδήλωση της υγείας, στην ψυχολογία, και στην οργανική διάσταση του ατόμου.
Το κοινωνικό δίκτυο μπορεί να επιδρά θετικά στην υγεία μέσω της ενθάρρυνσης του ατόμου να συμμορφώνεται σε κάθε ιατρική θεραπεία ή να απέχει από επικίνδυνες συμπεριφορές. Χωρίς αυτή τη θετική επίδραση, τα άτομα και κυρίως οι ηλικιωμένοι που είναι κοινωνικά απομονωμένοι μπορεί να ακολουθούν επικίνδυνες συμπεριφορές όπως το κάπνισμα, το αλκοόλ, τη καθιστική ζωή και την επικίνδυνη διατροφή/πολυφαγία. Κυρίως οι ηλικιωμένοι από μη-αγγλόφωνες χώρες δεν συμμετέχουν σε ευρύτερες κοινωνικές δραστηριότητες και έχουν το κίνδυνο να μειωθεί η γνωστική τους ικανότητα (να χάσουν ακόμη και τα βασικά Αγγλικά που ίσως γνώριζαν). Επιπλέον, έχουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν άνοια ή να πεθάνουν λόγω παραμέλησης, αυτοκτονίας και άλλων παραγόντων.
Είναι εντυπωσιακός ο αριθμός των μελετών σε παγκόσμια κλίμακα που τεκμηριώνουν ότι η κοινωνική απομόνωση και, ιδιαίτερα, στους ηλικιωμένους αποτελεί ένα προγνωστικό παράγοντα για τη θνησιμότητα από στεφανιαία νόσο ή καρδιακή ανακοπή. Επιπλέον, άλλες οργανικές εκδηλώσεις που είναι αποτέλεσμα της κοινωνικής απομόνωσης είναι τα κοινά κρυολογήματα, ιδίως στα παιδιά και άτομα τρίτης ηλικίας.
Επιπρόσθετες συνέπειες της κοινωνικής απομόνωσης που δεν συμπεριλαμβάνονται στις τρεις προαναφερθείσες κατηγορίες είναι η θνησιμότητα από όλες τις αιτίες, οι πτώσεις/ ατυχήματα, οι συνεχείς νοσηλείες στα νοσοκομεία και ο ιδρυματισμός. Οι ηλικιωμένοι που είναι κοινωνικά απομονωμένοι είναι πιθανόν να νοσηλευτούν 4-5 φορές περισσότερο μέσα σ’ ένα χρόνο από την αρχική είσοδο. Γενικά, η κοινωνική απομόνωση συνδέεται με πτωχή ποιότητα ζωής, μικρή ικανοποίηση από τη ζωή, μικρή συμμετοχή στην κοινότητα, χαμηλή ευεξία και αύξηση της αίσθησης του σωματικού πόνου.
Τα άτομα που είναι κοινωνικά απομονωμένα σε οποιαδήποτε στιγμή ή στάδιο της ζωής τους θα πρέπει να τους προσφέρεται η ευκαιρία να συναντούν άλλα άτομα έτσι ώστε να διατηρούν την ενεργή συμμετοχή στο τρόπο ζωής τους παρά να παραμένουν παθητικά κλεισμένα μέσα και να περιμένουν να χτυπήσει το κουδούνι τους.
Η πιο σημαντική παρέμβαση που μπορούμε να κάνουμε είναι αρχικά η ενθάρρυνση και καθοδήγηση στο πώς να είναι δημιουργικοί και πώς να έχουν μια θετική προσέγγιση για να συναντήσουν άλλους. Μερικές από τις συμβουλές/ οδηγίες που μπορούν να τους δοθούν είναι να προσπαθήσουν να αναπτύξουν ευγένεια απέναντι σε άλλους ανθρώπους και προσπάθεια κατανόησης των φόβων και των ελπίδων τους. Η αναζήτηση τοπικών ομάδων που πιθανόν να παρέχουν κοινωνική δικτύωση (όπως αυτές που παρέχει η Πρόνοια στο Clayton) ιδιαίτερα για τα άτομα που έχουν χωρίσει, έχουν χάσει τον σύντροφο τους, έχουν βγει σε σύνταξη ή είναι απομονωμένα και η αναζήτηση των εγκαταστάσεων που ήδη υπάρχουν, όπως ένα Κοινοτικό Κέντρο (Community Centre), Γειτονικό Σπίτι (Neighbourhood House), ή ένα Κέντρο Φροντίδας (Planned Activity group) είναι θετικές στρατηγικές για την αντιμετώπιση της κοινωνικής απομόνωσης. Πολλοί έχουν ανακαλύψει ότι η αγορά ενός κατοικίδιου ζώου, οι εναλλακτικές θεραπείες (μασάζ, υδροθεραπεία, και αρωματοθεραπεία για παράδειγμα), οι τεχνολογικές υπηρεσίες όπως πρόσβαση σε ηλεκτρονικό υπολογιστή και το διαδίκτυο πιθανόν να είναι μια ανακούφιση για την μοναξιά.
Η ύπαρξη τηλεφωνικών γραμμών δίνει όχι μόνο την ασφάλεια για επικοινωνία σε επείγον περιστατικά αλλά και την ευκαιρία για συνομιλία με κάποιον Σύμβουλο. (Γραμμή Ζωής Lifeline τηλ. 13 11 14, Γραμμή Ανδρών Mensline Australia τηλ.1300 78 99 78, Γραμμή Συμβουλών Οικογενειακών Σχέσεων Family Relationship Advice Line τηλ.1800 050 321, Παιδική Γραμμή Kids helpline τηλ.1800 55 1800)
Άλλη σημαντική παρέμβαση είναι η δημιουργία ομάδων απασχόλησης όλων των ηλικιών σε κάθε κοινότητα. Υπάρχουν αρκετές δραστηριότητες που μπορούν να πραγματοποιηθούν και να συμμετέχουν όλες οι ηλικίες μεταξύ των οποίων και οι ηλικιωμένοι, για παράδειγμα, εκπαιδευτικές ομάδες (π.χ. εργαστήρια, ημερίδες, ομάδες υποστήριξης, Men’s Shed, ζωγραφική, δημιουργική συγγραφή κειμένων, θέατρο κ.ά.). Η απόκτηση νέων δεξιοτήτων βελτιώνει το αίσθημα εμπιστοσύνης στον εαυτό μας και η κοινωνική αλληλεπίδραση γίνεται πιο ευχάριστη. Μπορείτε να αρχίσετε με μια επίσκεψη και χρήση της τοπικής σας βιβλιοθήκης, πισίνας ή πάρκου και να λάβετε μέρος σε ομάδες απασχόλησης με διάφορα σπορ, ψάρεμα, ποδηλασία, ποδόσφαιρο, περπάτημα, Tai Chi, χορό κ.ά. ή να γίνετε σε μέλη των εκκλησιαστικών κοινοτήτων ή συλλόγων της περιοχής σας και να συμμετέχετε σε διοργάνωση διάφορων εκδρομών ή εξόδων (στο κινηματογράφο ή στο θέατρο για παράδειγμα).
Η Πρόνοια διοργανώνει ξενάγηση του Κοινοτικού Κέντρου του Clayton που βρίσκεται στο 8-15 Cooke Street, Clayton την Τετάρτη, 9 Μαρτίου 10.30 το πρωί με 12.30 το μεσημέρι με σκοπό την αντιμετώπιση της κοινωνικής απομόνωσης μέσω εναλλακτικών προγραμμάτων και υπηρεσιών όπως η βιβλιοθήκη, η πισίνα, οι υπηρεσίες για νέους και οικογένειες και τα προγράμματα της δημαρχίας του Monash (ποδίατρος, παθολόγος, οδοντίατρος και άλλες υπηρεσίες που παρέχονται μέσω του Κέντρου). Θα γίνουν παρουσιάσεις και θα έχετε την ευκαιρία να συναντήσετε άλλα άτομα, να περάσετε ευχάριστα, να λάβετε πληροφορίες, να ρωτήσετε ερωτήσεις και να πιείτε έναν καφέ ή τσάι σε μια όμορφη ατμόσφαιρα.
Όλοι ευπρόσδεκτοι.
Για απαραίτητη συμμετοχή και για να κλείσετε θέση τηλεφωνήστε στο τηλεφωνικό κέντρο της Πρόνοιας στο 9388 9998.
Adonis (Antonios) Maglis
Community Education Officer
Wednesday to Friday
Family & Community Services
Australian Greek Welfare Society
7 Union Street, Brunswick VIC 3056
Ph: (03) 9388 9998 Fax: (03) 9388 9992
*Ο Αντώνης Μαγκλής είναι κοινωνικός επιμορφωτής της Αυστραλοελληνικής Κοινωνικής Πρόνοιας.