Λέει ο Ηράκλειτος: «Ο πόλεμος είναι πατέρας όλων και όλων εξουσιαστής» («πόλεμος πάντων μεν πατήρ εστι, πάντων δε βασιλεύς»). Σφιχτά, χυμώδη λόγια Έλληνα σοφού. Κι εγώ ανερυθρίαστα προσθέτω επ’ αυτού: πόλεμος παράγων παντός πολιτισμού. Θα μου πείτε: Καλά, ρε φίλε, τόσα αρχικά «π» ούτε οι Πατρινοί δεν έχουν! Η ειρήνη δεν παράγει πολιτισμό; Ναι, παράγει. Αλλά η ιστορία των ανθρώπων πάνω στη φλούδα της γης είναι ιστορία πολέμου. Ο ρόλος της ειρήνης ήταν, είναι και θα είναι να ετοιμάζει νέους πολέμους. Ο Μαρξ και ο Ένγκελς λένε το αυτονόητο: «Η ιστορία όλων των κοινωνιών είναι ιστορία ταξικών αγώνων» (Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος, Ι «Αστοί και προλετάριοι»). 

Ο Πλάτωνας το θέτει ωμά: «Αυτό που οι πολλοί ονομάζουν ειρήνη, δεν είναι παρά μια κούφια λέξη» («ην γαρ καλούσιν οι πλείστοι των ανθρώπων ειρήνην, τούτ’ είναι μόνον όνομα» – Νόμοι, 626). Και ο Χριστός ακόμη πιο ωμά: «Μη νομίζετε ότι ήρθα να βάλω ειρήνη στη γη . . . , αλλά μαχαίρι. Ήρθα για να διχάσω» (Ματθαίος, 10:34-5). Και δίχασε με το παραπάνω! 

Αλλά ο πιο σκληρός πόλεμος διεξάγεται μέσα μας. Ο Πλάτωνας, επίσης, λέει: «Το να νικάς τον εαυτό σου θεωρείται η πρώτη και πιο ωραία απ’ όλες τις νίκες. Το να νικιέσαι από τον εαυτό σου, το χειρότερο και πιο ατιμωτικό απ’ όλα. Αυτά, πράγματι, σημαίνουν ότι μέσα στον καθένα μας επικρατεί πόλεμος εναντίον του εαυτού μας» (ό.π. 626F).

Ναι, εφόσον η λογική είναι θεραπαινίδα (υπηρέτρια) της απληστίας, πολεμούμε όλοι εναντίον όλων. Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν τόσο αιματηρός, τόσο φρικώδης και τόσο ανθρωποφθόρος, που κάποιοι δήλωσαν: «Αυτός ο πόλεμος θα τελειώσει όλους τους πολέμους». Και πριν προλάβει να πήξει το αίμα, ήρθε καλπάζοντας ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, όχι λιγότερο αιματηρός, λιγότερο φρικώδης και λιγότερο ανθρωποφθόρος. 

Αλλά εμείς, φιλάρχαιοι όντες, θα σταθούμε στα καθ’ ημάς. Θα δούμε τη μετάβαση από τον πόλεμο στον πολιτισμό. Συγκεκριμένα, από τον πόλεμο στον Παρθενώνα.

ΤΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Δαρείος Α’ (522-486 π.Χ.). Καταπνίγει επαναστάσεις στη Βαβυλώνα, κατακτά Θράκη και Μακεδονία, επιχειρεί στη Λιβύη κι ορθώνει τη μεγαλύτερη αυτοκρατορία που καταγράφηκε έως τότε στην παγκόσμια ιστορία. Ελληνικές πόλεις στον Εύξεινο Πόντο, το βόρειο Αιγαίο και τα μικρασιατικά παράλια βρέθηκαν κάτω από περσική κυριαρχία.

Οι Ίωνες της Μ. Ασίας αποφασίζουν να αποτινάξουν τον περσικό ζυγό. Οι Αθηναίοι στέλνουν βοήθεια 20 πολεμικά πλοία και άλλα πέντε οι Ερετριείς. Η εξέγερση αποτυχαίνει, οι Ίωνες υποδουλώνονται για τρίτη φορά: Κροίσος – Κύρος – Δαρείος.

490 π.Χ. Οι Πέρσες διασχίζουν το Αιγαίο με ισχυρές δυνάμεις. Πρώτος στόχος: Ερέτρια. Δεύτερος: Αθήνα. Η Ερέτρια υποκύπτει. Η Αθήνα στέλνει στον Μαραθώνα 10.000 οπλίτες, και 1000 οι Πλαταιείς. Στρατιωτικός σύμβουλος των Περσών ο Ιππίας, γιος του αριστοκράτη Αθηναίου Πεισίστρατου. Με επικεφαλής τον Μιλτιάδη οι Αθηναίοι κατατροπώνουν τους Πέρσες. Απώλειες: 192 Αθηναίοι, 6.300 Πέρσες! 

480 π.Χ. Ο Ξέρξης οργανώνει τη μεγαλύτερη στρατιωτική επιχείρηση που γνώρισε ο αρχαίος κόσμος έως τότε. Στις Θερμοπύλες πέφτει ο Λεωνίδας με τους 300 Σπαρτιάτες. Στη Σαλαμίνα ο περσικός στόλος εμβολίζεται ανελέητα: 200 πλοία βυθίζονται και πολλά άλλα αιχμαλωτίζονται. 

479 π.Χ. Η τελική (και αποφασιστική) μάχη ανάμεσα στους Πέρσες και τους Έλληνες δίνεται στις Πλαταιές. Αρχηγός της ελληνικής στρατιάς ο Σπαρτιάτης Παυσανίας (επίτροπος του ανήλικου γιου τού Λεωνίδα). Από την πλευρά των Περσών επικεφαλής ο Μαρδόνιος. Πέφτει νεκρός πολεμώντας και οι Πέρσες υποχωρούν «ακόσμως» (χωρίς τάξη) και αποδεκατίζονται για άλλη μια φορά.

Ενώ οι Πέρσες γλύφουν τις πληγές τους, οι Αθηναίοι αναλαμβάνουν την απελευθέρωση των Ελλήνων της Ιωνίας. Συγκροτούν συμμαχία 400 ελληνικών πόλεων (σε σύνολο πάνω από 1000), με κέντρο το ιερό νησί της Δήλου. Οι 400 πόλεις συνεισφέρουν χρήματα για να εξασφαλίσουν την προστασία τους. Το 454 π.Χ. το κοινό συμμαχικό ταμείο μεταφέρεται από τη Δήλο στην Αθήνα. Η συμμαχία μετατρέπεται σε ωμή αθηναϊκή ηγεμονία. Η πλούσια ιμπεριαλιστική Αθήνα γίνεται τώρα αγκάθι στο πλευρό της Σπάρτης και ο 27χρονος Πελοποννησιακός Πόλεμος (431 – 404 π.Χ.) καραδοκεί στη γωνία… 

ΤΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Φουσκωμένοι με αυτοπεποίθηση και ηγεμονισμό, οι Αθηναίοι «ορμούν» προς τον πολιτισμό. Πολιτισμικό τους άλμα τα μνημειώδη αρχιτεκτονικά έργα πάνω στον ιερό βράχο της Ακρόπολης. Τα τεράστια κονδύλια καλύπτονται από το υφαρπαγμένο συμμαχικό ταμείο και τα αργυρωρυχεία στο Λαύριο.

Κορωνίδα των έργων ο Παρθενώνας με το 12μετρο (σε ύψος) χρυσελεφάντινο λατρευτικό άγαλμα της παρθένου Αθηνάς στον σηκό του ναού. Την ανάθεση του συνολικού έργου αναλαμβάνει ο Φειδίας, ενώ Ικτίνος και Καλλικράτης εκπονούν τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Πήρε μόλις 15 χρόνια (447 έως 432 π.Χ.) για να στηθεί ο Παρθενώνας και να διακοσμηθεί – ηράκλειος άθλος! 

Αρχιτεκτονικά, ο Παρθενώνας παρουσιάζει πολλές «παραξενιές»: δωρικός στο περιστύλιο, ιωνικός στην εσωτερική ζωφόρο. Στις στενές πλευρές ορθώνονται οκτώ (αντί έξι) δωρικοί κίονες, πράγμα που καθιστά τον ναό ογκώδη και μεγαλοπρεπή. Ευθείες γραμμές δεν υπάρχουν, μόνο καμπύλες. Προεκτείνοντας νοερά τους κίονες προς τον ουρανό, σμίγουν σ’ ένα σημείο, κάπου δύο χιλιόμετρα πάνω από το έδαφος! Πρόκειται για εκπληκτικό συμβολισμό: ένωση όλων των Ελλήνων κάτω από την ηγεσία της Αθήνας! 

Τα επιβλητικά αετώματα αφηγούνται («ανάγλυφα»!) σημαντικές στιγμές της Αθηνάς. Δυτικό αέτωμα: νίκη της θεάς επί του θείου της Ποσειδώνα. Ανατολικό αέτωμα (όπου και η είσοδος του ναού): γέννηση της θεάς από το μέτωπο του πατέρα της Δία. Άλλα γλυπτά απεικονίζουν μάχες του πολιτισμού εναντίον της βαρβαρότητας: θεοί μάχονται τους Γίγαντες (Γιγαντομαχία), άνθρωποι μάχονται τις Αμαζόνες (Αμαζονομαχία), Έλληνες μάχονται τους Τρώες (Τρωικός Πόλεμος).

Συμπέρασμα: Άνθρωποι, θεοί, θρησκείες και πολιτισμοί γεννιούνται και πεθαίνουν. Ο πόλεμος ποτέ! Αλλά, προς θεών, εγώ φιλοπόλεμος ουκ ειμί . . .