Η χρονική περίοδος από το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου (323) μέχρι την κατάκτηση της Αλεξάνδρειας από τους Ρωμαίους (30π.Χ.) ονομάζεται Ελληνιστική ή Αλεξανδρινή περίοδος. Κατά την περίοδο τούτη η ελληνική γλώσσα, η Ελληνική Φιλολογία και Φιλοσοφία, με ένα όνομα, ο Ελληνικός Πολιτισμός, διαδόθηκαν όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και στην Ασία και την Αίγυπτο με κύριο κέντρο την Αλεξάνδρεια.

Κατά την περίοδο τούτη παρατηρείται το φαινόμενο του ιωτακισμού, δηλαδή η μεταβολή της προφοράς των φωνηέντων η και υ και των διφθόγγων ει, οι, ηι και υι σε ένα σκέτο «ι». Όλα εξομοιώθηκαν και όλα προφέρονται πια ως «ι». Τα τέσσερα τελευταία, όπως το λέει το όνομά τους, λέγονταν μέχρι τότε ως δίφθογγοι, γιατί προφέρονταν ως δύο φθόγγοι, δηλ. άι, όι κ.λπ. Σήμερα τα λέμε δίψηφα φωνήεντα, γιατί το οι=ι και το ει=ι κ.λπ είναι φωνήεντα με δύο ψηφία (γράμματα).
Η ιστορική ορθογραφία όμως – για πολύ εύλογους λόγους – διατηρήθηκε για να κρατηθεί ο ειρμός και η συνοχή της γλώσσας. Η συνοχή αυτή της ιστορικής ορθογραφίας κρατείται  μέχρι σήμερα γιατί μία ασυνέπεια θα έφερνε την σταδιακή καταστροφή της γλώσσας. Αν υπήρχε κάποιος άλλος τρόπος απλοποίησης της ορθογραφίας μας, θα τον είχαμε ήδη εφαρμόσει, αλλά δυστυχώς δεν υπάρχει. Για το λόγο τούτο είναι κατόρθωμα εθνικό η εισαγωγή του μονοτονικού συστήματος το οποίο είχε επινοηθεί ως πολυτονικό κατά την Αλεξανδρινή περίοδο για τους ίδιους λόγους συνοχής της γλώσσας. Μέχρι σήμερα όμως μάς χρειάζεται ένας τόνος και πολλές φορές η δασεία ακόμη μάς οδηγεί: αφυδάτωση, αφαλάτωση, εφημερίδα. Ας πούμε επίσης πως πολλές εφημερίδες, βιβλία και περιοδικά ακόμη εκδίδονται με το πολυτονικό σύστημα για τους ίδιους λόγους.

 

ΜΕ ΤΙ ΕΙΔΟΣ «Ι»;

Όπως για όλα τα πράγματα στη ζωή έτσι και στη γλώσσα μας έχουμε γραμματικούς κανόνες. Τους μαθαίνουμε και τους ακολουθούμε. Οι αγγλόφωνοι ΠΟΤΕ δεν διαμαρτύρονται αν και η ορθογραφία της Αγγλικής είναι πολύ πιο δύσκολη από την ελληνική. Εάν δεν ξέρουν ή δεν θυμούνται την ορθογραφία, τότε αμέσως ανοίγουν το λεξικό: από τον Πρωθυπουργό μέχρι το μαθητή της Α’ Δημοτικού. Αυτή είναι η σχολική και λεξικολογική παιδεία. Εμείς – πολλές φορές – γράφουμε όπως μάς… κατεβεί!

Με την ευκαιρία ας συνοψίσουμε μερικούς βασικούς κανόνες.
Τα ουδέτερα ονόματα σε (-ι) γράφονται με ι
π.χ. παιδί, αλάτι, σημάδι, φιλί, χέρι, χάδι
Γράφονται με υ: το βράδυ, το δάκρυ, το δίχτυ, το στάχυ
α) δυσ-(δύσκολος, κακός) = δυσανάλογος, δυσάρεστος, δυσπεψία, δύσπιστος, δύστυχος, δυσφημώ.
β)  δι-, δισ-(πρώτο συνθετικό του δύο) = δίδραχμο, δικέφαλος, δίκοπος, διπρόσωπος, δισύλλαβος, διγενής, δισέγγονο.
γ)  δυ – (θέμα & πρώτο συνθετικό του δύο) δυάρι, δυαρχία.
3) Το (ι) στα ρήματα: Ενεστώτας και Αόριστος
          α) με ι: γίνομαι-έγινα, νίβω-ένιψα, πνίγω-έπνιξα, ραγίζω-ράγισα, ανθίζω-άνθισα.
    β)  με υ: χύνω-έχυσα, δακρύζω-δάκρυσα, κ.λπ. Αλλά: ακριβαίνω-ακρίβυνα, κονταίνω-κόντυνα, μακραίνω-μάκρυνα.
    γ)  με η: αφήνω-άφηνα, σβήνω-έσβηνα αλλά και βρήκα, βγήκα, μπήκα, ανέβηκα, κατέβηκα, διάβηκα.
    δ)  με οι: αθροίζω-άθροισα, ανοίγω-άνοιξα
    ε)  με ει: κλείνω-έκλεισα, τείνω-έτεινα, αλείβω-άλειψα. Αλλά και έδειρα, έσπειρα, ανάγγειλα, έστειλα, έμεινα.
    ζ)  με η ο αόριστος: αγαπώ-αγάπησα, τραβώ-τράβηξα

Προσοχή στα παρακάτω ομώνυμα (ή ομόηχα)
δανικό τυρί (της Δανίας), δανεικά χρήματα (με δάνειο)
το κλίμα είναι καλό, το κλήμα είναι γεμάτο σταφύλια
Αυτός είναι κριτικός (κρίση), Αυτός είναι κρητικός (από την Κρήτη)
Έπαιζε τη λύρα, αυτό είναι το σήμα της λίρας
Το φύλλο του δέντρου, το φύλο του παιδιού (αρσενικό ή θηλυκό)
Αυτός είναι χωρικός (από χωριό), τραγουδούσε το χορικό (του χορού)
Ο Νίκος είναι ψηλός, Η/Ο άμμος είναι ψιλός (λεπτός)

ΚΑΙ ΕΝΑ ΜΙΚΡΟ ΤΕΣΤ

Τώρα που όλοι σας μελετήσατε αρκετούς κανόνες για τα πολλά μας «ι», ας ορθογραφήσουμε τέσσερις μόνο λέξεις στον πληθυντικό τους για να τονιστεί η αξία της ορθογραφίας τους:
Οι υποδιοικήσεις
Οι τρεις υποψήφιοι
Οι υποκειμενικότητες
Οι υπερκινητοποιήσεις

Και τέλος το γλωσσικό και ορθογραφικό δίδαγμα:
Ας γράψουμε τα τέσσερα αυτά παραδείγματα όπου όλα τα «ι» είναι με το γιώτα.
Ι ποδιικίσις
Ι τρις ιποψίφιι
Ι ιποκιμενικότιτες
Ι ιπερκινιτοπιίσις
Πώς σας φαίνονται όλα; Είστε υπέρ της ισοπεδωτικής απλοποίησης; Θα θέλατε να διατηρήσουμε την ιστορική ορθογραφία; Δύσκολη και διστακτική η απάντηση. Είναι όμως άκρως συζητήσιμη ή προτιμάτε σιζιτίσιμι;