Την πρόταση αυτή -που ακούγεται κάπως παράξενη- έχουμε το δικαίωμα να την πούμε και πιο απλά ως: Σίγουρα όλοι μπορούμε να κάνουμε λάθη! Σήμερα θα ασχοληθούμε με ένα αρκετά γόνιμο και δυναμικό ρήμα και θα χρειαστούμε έναν πολύ μεγάλο πίνακα για να δούμε την εκφραστική περιεκτικότητά του που μάς προσφέρει για πάρα πολλά χρόνια. Πρόκειται για το δόκιμο ρήμα μας σφάλλω και ό,τι θα πούμε γι’ αυτό θαρρώ ότι δεν θα… σφάλλουμε.

Σφάλλω σημαίνει κάνω σφάλμα ή κάνω λάθος. Το θέμα του είναι σφαλ στο οποίο προστέθηκε το πρόσφυμα j (μαλακό ι) και η κατάληξη ω και έγινε σφαλ-jω και το j αφομοιώθηκε με το λ και κατέληξε στο σφάλλω, με δύο λάμδα (λλ). Αυτό ακριβώς είναι το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του πιστοποιητικού γέννησής του. Από το σφάλλω έχουμε τις εξής -μερικές μόνο- παράγωγες λέξεις μας: σφάλμα, σφαλερός, ασφαλής, άσφαλτος, ανασφαλής, ανασφάλεια κ.ά.

ΙΔΙΑΙΤΕΡΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Η αρχαία σημασία του σφάλλω ήταν «ρίχνω κάτω, κάνω κάποιον να πέσει κάτω». Προτάθηκε να χρησιμοποιηθεί ως μέσο ρήμα σφάλλομαι, με τη σημασία του κάνω λάθος, αλλά προτιμήθηκε το σφάλλω, έσφαλα και μετοχή εσφαλμένος. Με το στερητικό α έγινε το επίθετό μας ο ασφαλής = αυτός που δεν σφάλλει και είναι βέβαιος και σταθερός. Ο επισφαλής (με ένα λ) είναι αυτός που είναι επιρρεπής σε σφάλματα, είναι αβέβαιος και ανασφαλής = όχι ασφαλής (πάλι με το στερητικό α, συν ν για ευφωνία, συν ασφαλής). 

Άλλα σύνθετα είναι: διασφαλίζω και εξασφαλίζω. Κάναμε και το σφαλίζω = κλείνω την πόρτα με νέο ρήμα ασφαλίζω, ασφάλισα. Έγινε και σφαλώ και σφάλισα, ακόμα και σφαλνώ. Κάναμε και το ασφαλίζω = βάζω ασφάλεια και ασφάλιση = η σύναψη συμβολαίου. Το συμβόλαιο έγινε ασφαλιστήριο. Έτσι έγιναν και τα ασφαλιστής, ασφαλιστικός, ασφάλιστρο και ασφαλίτης, δηλαδή αυτός που εργάζεται στην Ασφάλεια. Η αστυνομία, η πυροσβεστική κ.λπ. έγιναν τα σώματα ασφαλείας και η λέξη μας έφτασε στον ΟΗΕ για να δημιουργηθεί το Συμβούλιο Ασφαλείας. Η λέξη μας είναι πολύ χρήσιμη και ΑΣΦΑΛΩΣ πολύ παραγωγική. Όποιος δεν προσέξει όλα τα ανωτέρω, ασφαλώς μπορεί να σφάλλει! 

Δεν είναι μόνο αυτά. Υπάρχουν και πολλά άλλα που πρέπει να προσέξουμε. Το σφάλλω έχει την έννοια της πτώσης, όχι, όμως, την εκούσια διάπραξη λάθους για την οποία έχουμε το αμαρτάνω μετά την άνοδο του χριστιανισμού. 

ΤΟ ΣΦΑΛΛΩ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΚΗ

Εάν νομίσατε ότι το σφάλλω είναι ένα δύσκολο ρήμα στα Eλληνικά, ας δούμε πόσο πιο δύσκολο έγινε στα αγγλικά. Στα Λατινικά το σφάλλω, για μαλακότητα λένε τα λεξικά (for softness), έγινε fallο και το τονίζουν εμφατικά: From Greek σφάλλω. Βλέπετε πώς έφυγε το αρχικό σίγμα σ, αλλά διατηρήθηκαν τα δύο λάμδα (λλ). Όταν άνοιξε ο κρουνός και πέρασε στα αγγλικά το σφάλλω έγινε fall = to err = σφάλλω, αλλά και to drop down και όλες οι παραπάνω ελληνικές ιδιαιτερότητες μεταδόθηκαν και εκεί, γιατί η σημασία του χρειαζόταν για τις διάφορες εκφράσεις. 

Τώρα ας δούμε τη γέννα του σφάλλω και στα Αγγλικά, που είναι άκρως πληθωρική (plethoric την λένε οι Άγγλοι!). Έχουμε και λέμε: fall = σφάλλω, πέφτω, fallen = ο πεσμένος, I fell = έπεσα, fallible = όχι αλάνθαστος, fallacy = πλάνη, false = ψευδής, falter = διστάζω, fault = σφάλμα, ελάττωμα, default = αθετώ το λόγο μου, falsify = παραποιώ, και πολλές εκφράσεις με το fall: fall away = αποστατώ, fall behind = μένω πίσω, fall back = αποσύρομαι, fall for = ενθουσιάζομαι για κάτι, fall in = παρατάσσομαι, fall into = περιπίπτω, fall off = ξεπέφτω, fall-out = διαρροή, fall backward = τσακίζομαι, fall to = πέφτω με τα μούτρα, fall within = ανήκω, fall upon = επιτίθεμαι, fall under = υπάγομαι και ασφαλώς πολλές άλλες. 

Οι Αμερικανοί το φθινόπωρο που πέφτουν τα φύλλα το λένε μόνο Fall! 

ΜΙΑ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΗ ΔΥΣΚΟΛΙΑ ΚΑΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΑ

Το αγγλικό ρήμα default ανήκει σε μία δύσκολη σημασιολογική κατηγορία. Πώς να το αποδώσουμε στα Ελληνικά; Η έρευνά μου λέει ότι προήλθε από τις δύο ελληνικές μας λέξεις δυς και σφάλλω. 

Το Δυς αποδόθηκε ως des γιατί το ύψιλον (υ) δεν υπήρχε στο αλφάβητο των Ρωμαίων και προστέθηκε πολύ αργότερα και μπήκε στο τέλος του ως ΧΥΖ. Έγινε ως des + σφάλλω. Το αρχικό σίγμα (σ) του σφάλλω αποβλήθηκε -όπως είπαμε παραπάνω- και το ίδιο έγινε με το τελικό s του des και έμεινε de. Το σφάλλω αποδόθηκε ανορθόγραφα ως fault και κατέληξε στο default. Θα λέγαμε ότι έγινε όπως τα Ελληνικά δυστυχής = χωρίς τύχη ή δυσανάλογος = χωρίς αναλογία. Έτσι δυσφάλλω = χωρίς σφάλμα; Φρονώ ότι με αυτή την έννοια μπήκε στα λατινικά και αργότερα στα Γαλλικά και Αγγλικά.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

He lost by default = failure to appear. His bicycle was repossessed because of default of the monthly payment = non-payment. She defaulted on her payment = failed to meet payment.

Στα Ελληνικά σε αυτές τις περιπτώσεις, μάλλον το αθετώ είναι το πιο κατάλληλο. 

Πώς, όμως, θα αποδώσουμε τον αγγλικό όρο «selective default»; Είναι η επιλεκτική χρεοκοπία; Τι σημαίνει αυτό;

Στη γλώσσα των υπολογιστών τι σημαίνει by default; Στα ελληνικά πώς;

Όποιος θέλει να βοηθήσει είναι ευπρόσδεκτος.