Την Κυριακή, 16 Οκτωβρίου 2016, ο Φιλανθρωπικός Σύνδεσμος Ιθακησίων «Ο Οδυσσεύς» (ΦΣΙ) παρουσίασε το βιβλίο «THE ITHACANS» στο κτίριό του, 329 Elizabeth St., Melbourne.

Πρόκειται για έναν εντυπωσιακό τόμο 384 σελίδων, σχήματος Α4, και μεγάλου ιστορικού ενδιαφέροντος. δεδομένου ότι σηματοδοτεί τα 100 χρόνια από τη σύσταση του εν λόγω Συνδέσμου το 1916. Μετά την ίδρυση της Ελληνικής Ορθόδοξης Κοινότητας Μελβούρνης και Βικτωρίας το 1897, ο Φιλανθρωπικός Σύνδεσμος Ιθακησίων «Ο Οδυσσεύς» και ο Ορφέας ήταν οι πρώτοι ελληνικοί οργανισμοί που συστάθηκαν στην Μελβούρνη. Ενώ ο Ορφέας έχει πάψει να λειτουργεί πριν από χρόνια, ο ΦΣΙ συνεχίζει τις δραστηριότητές του, και είναι ο πρώτος ομογενειακός οργανισμός που απέκτησε ιδιόκτητο κτίριο στο κέντρο της Μελβούρνης.

Τα πάμπολλα ιστορικά ντοκουμέντα που δίνονται στην αυθεντική τους μορφή, καθώς και οι ιστορικής αξίας φωτογραφίες που πλαισιώνουν τις σελίδες του βιβλίου, από τη μια δίνουν στους αναγνώστες τη δυνατότητα να τοποθετήσουν τα εξιστορούμενα γεγονότα στο ιστορικό και κοινωνικό τους πλαίσιο, ενώ από την άλλη αποτελούν πολύτιμη προσθήκη στην ευρύτερη ανέλιξη της ευρύτερης ελληνικής παρουσίας στην Μελβούρνη, και γενικότερα στη Βικτώρια.

Των αναλογιών τηρουμένων, το βιβλίο αυτό για τους Ιθακήσιους θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί εξίσου σημαντικό με το τρίτομο βιβλίο του Hugh Gilchrist «AUSTRALIANS AND GREEKS», Halstead Press, ο πρώτος τόμος του οποίου εκδόθηκε το 1992,ο δεύτερος το 1997 και ο τρίτος το 2004, στο οποίο εξιστορείται η παρουσία των Ελλήνων γενικά στην Αυστραλία από τα μέσα του 1800 μέχρι τις αρχές του 2000.

Σύμφωνα με τον Hugh Gilchrist, μετά από την ίδρυση των Ελληνικών Ορθόδοξων Κοινοτήτων της Μελβούρνης και του Σύδνεϋ κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1890, ακολούθησε η σύσταση περιφερειακών αδελφοτήτων, όπως της Καστελλοριζιακής Αδελφότητας στην Πέρθη το 1912, του Φιλανθρωπικού Συνδέσμου Ιθακησίων «Ο Οδυσσεύς» στην Μελβούρνη το 1916, και της Αδελφότητας Κυθηρίων στο Σύδνεϋ το 1922.

Με άλλα λόγια, αν εξαιρέσουμε τις Ελληνικές Κοινότητες του Σύδνεϋ και της Μελβούρνης, οι οποίες αντιπροσώπευαν τους Έλληνες ανεξάρτητα από την περιοχή της προέλευσής τους, ο Φιλανθρωπικός Σύνδεσμος Ιθακησίων ήταν ο δεύτερος οργανισμός που συστάθηκε στην Αυστραλία από Έλληνες που προέρχονταν από μια συγκεκριμένη περιοχή της Ελλάδας. Εξ ου και η μεγάλη αξία του επετειακού αυτού τόμου.

Το βιβλίο απαρτίζεται από τα ακόλουθα Κεφάλαια:

Jewel in the Sea

To a new Land

A Society is established

War and peace, 1914 – 1945

From Tenants to Landlords

Fruit, Fish, Cafes and Much, Much More…

At the Club

The Long Goodbye

In Memory

Donors

The Presidents 1916 – 2016

The Executive Committee

Acknowledgements

Bibliography

Sponsors

Σήμερα θα αναφερθώ, όσο πιο συνοπτικά γίνεται, στα τρία πρώτα Κεφάλαια.

Στο Πρώτο Κεφάλαιο με τίτλο Jewel in the Sea – Κόσμημα στη Θάλασσα – δίνεται παραστατικά η ιδιομορφία της Ιθάκης, η οποία σε μεγάλο βαθμό αντανακλάται και στον χαρακτήρα των κατοίκων της, οι οποίοι, αποκομμένοι όπως ήταν για αιώνες από την μητροπολιτική Ελλάδα, είχαν σε μεγάλο βαθμό ανεπτυγμένο το αίσθημα της κοινής μοίρας και της αλληλεγγύης.

Στο ίδιο Κεφάλαιο γίνεται αναφορά στο γεγονός ότι από το 1504 μέχρι το 1797 τα Επτάνησα, συμπεριλαμβανομένης και της Ιθάκης, είχαν περιέλθει στην κυριαρχία της Αυτοκρατορίας της Βενετίας, όταν η υπόλοιπη Ελλάδα ήταν τουρκοκρατούμενη. Η ανεκτική πολιτική της Βενετίας εξηγεί το γεγονός ότι η νεοελληνική λογοτεχνία ξεκίνησε από την Κρήτη, που και εκείνη τελούσε υπό την βενετική κατοχή, και από τα Επτάνησα.

TO A NEW LAND

Το Δεύτερο Κεφάλαιο «To a New Land» έχει ιδιαίτερη ιστορική σημασία, γιατί αναφέρεται στην ανακάλυψη χρυσού σε περιοχές της Βικτώριας στα μέσα του 1800, γεγονός που προσέλκυσε πολλούς χρυσοθήρες από διάφορες χώρες. 

Οι Ιθακήσιοι ήταν από τους πρώτους Έλληνες που έφτασαν στην Βικτώρια την εποχή εκείνη. Το ενδιαφέρον είναι ότι στην πλειονότητά τους δεν επιδόθηκαν στην αναζήτηση χρυσού, αλλά σε μικρά εστιατόρια (caffé) σε επαρχιακές περιοχές, και με την πάροδο του χρόνου στην Μελβούρνη.

Το 1916 η Αυστραλιανή Κυβέρνηση είχε διεξαγάγει μια μυστική απογραφή, κυρίως για πληροφορίες γύρω από τα φρονήματα των μεταναστών μη αγγλοσαξονικής καταγωγής. Ένας από τους στόχους της ήταν να εξακριβώσει ποιοι από τους Έλληνες ήταν υπέρ των Γερμανών, και ποιοι ήταν υπέρ των Βρετανών, δεδομένου ότι η Ευρώπη είχε διχασθεί κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου (1914 – 1918).

Για τους Έλληνες μετανάστες, οι περισσότεροι από τους οποίους προέρχονταν από την Ιθάκη, τα σχόλια του Sainsbury, υπεύθυνου για την Απογραφή, σε αναφορά του στον Governor General, ήταν τα ακόλουθα:

«Respecting the general character of the persons I may state that they are all engaged in business and there are few idlers among them. They are very law abiding, crime being practically nil A number of them are wealthy and the opinion of the police asked that they are generally loyal to the allies».

Μεταξύ του 1862 και 1903 13 Ιθακήσιοι στην Βικτώρια είχαν πολιτογραφηθεί Αυστραλοί πολίτες. Αυτός ήταν ένας μικρός αριθμός, σε σύγκριση με τον αριθμό των Ιθακησίων στην Βικτώρια κατά την περίοδο εκείνη. Οι υπόλοιποι δεν αποφάσιζαν να πολιτογραφηθούν γιατί ζούσαν με την ελπίδα πως κάποτε θα επέστρεφαν στην Ιθάκη. Λόγω του πολύ μικρού αριθμού Ελληνίδων την εποχή εκείνη, οι νέοι παντρεύονταν Αυστραλές. Για παράδειγμα, το 1857 στην Βικτώρια ήταν μόνο δύο Ελληνίδες, και το 1871 μόνο 7.

Ένα άλλο πρόβλημα που αντιμετώπιζαν οι Ιθακήσιοι, και οι λίγοι Έλληνες μετανάστες από άλλες περιοχές της Ελλάδας, ήταν ο ρατσισμός. Όταν η Αυστραλία ανακηρύχθηκε Κοινοπολιτεία το 1901, υιοθετήθηκε η πολιτική της Λευκής Αυστραλίας – White Australia Policy, το σκεπτικό της οποίας ήταν το ακόλουθο: «This country shall remain forever the home of those descendants of those people who came here in peace in order to establish in the south seas an outpost of the British race». Με άλλα λόγια, οι μη Βρετανοί Ευρωπαίοι δεν περιλαμβάνονταν στην «λευκή φυλή».

Οι αντιλήψεις που επικρατούσαν στην Αυστραλία την περίοδο εκείνη καθιστούσαν πολύ δύσκολη την εξεύρεση εργασίας των νεοαφιχθέντων Ιθακησίων, καθώς και των άλλων Ελλήνων. Αυτό είχε και τις θετικές πλευρές, καθώς ανάγκαζε τους Έλληνες να ανοίγουν τις δικές τους επιχειρήσεις, κυρίως caffé και εστιατόρια, στα οποία εύρισκαν δουλειά οι συμπατριώτες τους.

A SOCIETY IS ESTABLISHED

Το Τρίτο Κεφάλαιο αναφέρεται στην ίδρυση το 1916 του Φιλανθρωπικού Συνδέσμου Ιθακησίων «Ο Οδυσσεύς», δίνοντας έτσι τη δυνατότητα στους Ιθακήσιους, αλλά και στους άλλους Έλληνες της εποχής εκείνης, να συναντιούνται σε ένα φιλικό περιβάλλον. Αυτό ήταν ιδιαίτερα σημαντικό την εποχή εκείνη, καθότι στους Έλληνες δεν επιτρεπόταν η είσοδος σε λέσχες αυστραλιανών σωματείων.

Πρώτος Πρόεδρος ήταν ο A. J. J. Lukas (Λεκατσάς), ο οποίος είχε αποκτήσει τεράστια περιουσία στο κέντρο της Μελβούρνης. Το 1897, ο Α. Λεκατσάς, σε συνεργασία με άλλους Έλληνες, πρωτοστάτησε στην ίδρυση της Ελληνικής Ορθόδοξης Κοινότητας Μελβούρνης και Βικτωρίας (ΕΟΚΜΒ), και συνέβαλε οικονομικά για την αγορά του οικοπέδου όπου το 1901 κτίσθηκε ο Ιερός Ναός του Ευαγγελισμού.

Ο Α. Λεκατσάς για σειρά ετών διετέλεσε Πρόεδρος της ΕΟΚΜΒ, καθώς και Επίτιμος Γενικός Πρόξενος της Ελλάδας στην Αυστραλία. Πολλές, και σημαντικές, ήταν οι δωρεές του σε διάφορα κοινωφελή ιδρύματα, καθώς και στις Κυβερνήσεις της Βρετανίας και της Ελλάδας.

Το 1939 ο βασιλιάς της Ελλάδας Γεώργιος Β’, εις αναγνώριση των υπηρεσιών που πρόσφερε στην Ελλάδα και στην θετή του πατρίδα, απένειμε στον Α. Λεκατσά τον Χρυσό Σταυρό των Ταξιαρχών.

Στα πρακτικά για την ίδρυση του Φιλανθρωπικού Συνδέσμου Ιθακησίων το 1916 αναφέρονται τα ονόματα 152 Ιθακησίων ως ιδρυτικά μέλη.

Σημαντική είναι η ακόλουθη παρατήρηση προς το τέλος του Κεφαλαίου αυτού:

«Δεν υπάρχει αμφιβολία πως στα πρώτα στάδιά του ο Φιλανθρωπικός Σύλλογος Ιθακησίων ήταν ο πυρήνας του μικρόκοσμου της ελληνικής παροικίας στην Μελβούρνη».

Η αναφορά μου στο βιβλίο «Οι Ιθακήσιοι» θα ολοκληρωθεί την επόμενη εβδομάδα.

Σ.Σ. Για να προμηθευτείτε το βιβλίο γράψετε στο:

Ithacan Philanthropic Society

PO Box 31, Balwyn North VIC 3104

Ή στείλτε Email στο ppaxinos@ithaca.org.au