Ευθύς εξ αρχής θα ήθελα να δηλώσω ότι η επιθυμία μου να καταλάβω λίγο καλύτερα όλες τις συζητήσεις για αυτό που λέμε Ντι-Εν-Έι, και το συνηθίζουμε να το γράφουμε με το αγγλικό ακρωνύμιο DNA, με ώθησε να ψάξω το θέμα λίγο παραπάνω με πληροφορίες από πολλούς επιστήμονες του κόσμου στην ελληνική και αγγλική γλώσσα. Ό,τι ακολουθεί είναι μία πολύ-πολύ σύντομη και απλή περιγραφή, που σκοπό έχει να μεταδώσει -περιληπτικά- μερικές πληροφορίες και συμπεράσματα.
Η ερώτησή μας λοιπόν: Τι είναι το περίφημο ντιενέι; (Μπορούμε κάλλιστα να το γράφουμε στα ελληνικά έτσι και να το κλίνουμε: του ντιενέι, το ντιενέι ως άκλιτο όνομα). Προήλθε από τις ελληνικές μας λέξεις που αγγλοποιήθηκαν κρατώντας ακόμη και τις καταλήξεις τους: ΔεσοξυριβοΝουκλεϊκό Οξύ = DeoxyriboΝucleic Αcid και παίρνοντας από εδώ τα τρία κεφαλαία εύηχα ελληνικά γράμματα έγινε το DNA.
(Έτσι έγινε και από το εθνικοσοσιαλιστής = NΑtionalsoΖΙalist (και οι δύο λέξεις ελληνικής κατασκευής και προέλευσης) το γερμανικό ΝΑΖΙ και το γράφουμε: ο και η Ναζί = ο οπαδός του Χίτλερ).
ΤΟ ΜΟΡΙΟ DNA
Το DNA λοιπόν είναι μόριο. Μία οντότητα, δηλαδή, που είναι φτιαγμένη από άτομα χημικών στοιχείων, ενωμένα μεταξύ τους. Γνωρίζουμε ότι ένα μόριο νερού είναι φτιαγμένο από δύο άτομα οξυγόνου και ένα άτομο υδρογόνου και το γράφουμε Ο2Η.
Το DNA, όμως, δεν αποτελείται μόνο από δύο άτομα χημικών στοιχείων, αλλά από πέντε: Υδρογόνο (Η), Άνθρακα (C), Άζωτο (N), Οξυγόνο (O) και Φώσφορο (P). Όμως δεν μπορούμε -όπως για το νερό- να πούμε και για ένα μόριο DNA ότι έχει ακριβώς τόσα άτομα πχ. υδρογόνου κ.ο.κ. Αυτός είναι και ο λόγος που μιλάμε για το DNA ενός ανθρώπου, το DNA του σκύλου ή το DNA της πορτοκαλιάς: Η ακριβής σύσταση του DNA όλων αυτών των ζωντανών οργανισμών είναι διαφορετική. Αυτά αναφέρουν οι επιστήμονες στις παρατηρήσεις τους τα τελευταία εκατό και κάτι χρόνια.
DNA = ΕΧΕΙ ΖΩΗ
Το DNA, λοιπόν, υπάρχει με διαφορετικό τρόπο σε οτιδήποτε έχει ζωή. Και αν αυτό το ‘οτιδήποτε έχει ζωή’ αποτελείται από πολλά κύτταρα, και κάθε ένα κύτταρό του ξεχωριστά διαθέτει μια περιοχή του στην οποία βρίσκεται το DNA του. Πρόκειται για την περιοχή που ονομάζουμε ‘πυρήνα’. Κάθε τι που είναι ζωντανό έχει και διαφορετικό DNA.
Ο τρόπος που είναι ενωμένα αυτά τα άτομα των πέντε χημικών στοιχείων, είναι και ο τρόπος που λειτουργεί συνολικά το DNA. Η περιγραφή αυτού του τρόπου είναι σαν μια ζωγραφιά που δείχνει κάτι που θυμίζει μια κυκλική, στριφογυριστή σκάλα, φτιαγμένη από τα πέντε αυτά χημικά στοιχεία H, C, N, O και P, με πολύ μικρά σκαλοπάτια.
Ακόμη και με πολύ καλά μικροσκόπια δεν μπορούμε να διακρίνουμε ξεχωριστά δύο συνεχόμενα σκαλοπάτια. Έτσι τα περιγράφουν οι επιστήμονες. Σαν μια κλωστή κουβαριασμένη βρίσκεται μέσα στα κύτταρά μας το DNA.
Όλα τα DNA είναι φτιαγμένα από τα ίδια πέντε ‘υλικά’. Κοιτώντας τα όλα από μακριά, μοιάζουν με στριφογυριστές σκάλες, όμως ακριβώς το πώς ενώνονται τα πέντε υλικά διαφέρει από οργανισμό σε οργανισμό. Αυτά δίνουν τις οδηγίες στα κύτταρα για να εκτελέσουν μια λειτουργία του σώματος, π.χ. στο πεπτικό σύστημα. Οι επιστήμονες λένε ότι ο τρόπος με τον οποίο ‘διαβάζεται’ το DNA είναι ίδιος σε όλους τους ζωντανούς οργανισμούς! Αυτός είναι και ο λόγος που μπορούμε να μεταφέρουμε κομμάτια του DNA από τον ένα ζωντανό οργανισμό στον άλλο.
Έτσι φτάνουμε σε κάτι νέο με καινούργιες λέξεις.
ΝΕΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
α) ΓΟΝΙΔΙΟ: Είναι ένα μικρό κομμάτι του DNA που αφορά μια συγκεκριμένη λειτουργία. Έτσι, όταν κάποιος λέει, π.χ., ότι ‘ανακάλυψε το γονίδιο της φαλάκρας’, εννοεί ότι εντόπισε ένα κομμάτι του DNA που περιγράφει στα αρμόδια κύτταρα πώς πρέπει να λειτουργήσουν για να αναπτυχθούν τα μαλλιά και να αποφύγουμε τη φαλάκρα.
β) ΚΛΩΝΟΠΟΙΗΣΗ: Είναι η δημιουργία νέων οργανισμών με το ίδιο ακριβώς DNA.
γ) ΜΕΤΑΛΛΑΞΗ: Είναι μια αλλαγή του DNA. Μεταφέροντας ένα κομμάτι του DNA σε έναν δεύτερο οργανισμό, αλλάζουμε το δικό του DNA. Μια τέτοια παρέμβαση γίνεται για να «βελτιώσουμε» τα χαρακτηριστικά ενός προϊόντος. Έτσι αναφερόμαστε σε ‘μεταλλαγμένα προϊόντα’ που ακούμε σήμερα.
δ) ΓΟΝΙΔΙΩΜΑ: Είναι το σύνολο του DNA ενός οργανισμού. Για παράδειγμα, όταν λέμε ότι ‘το ανθρώπινο γονιδίωμα έχει περίπου 3 δισεκατομμύρια ζεύγη βάσεων’, εννοούμε ότι η σκάλα του DNA ενός ανθρώπου έχει περίπου 3 δισεκατομμύρια σκαλοπάτια!
Έτσι το DNA φαίνεται σαν ένα εγχειρίδιο που περιγράφει πώς λειτουργεί το μηχάνημα ‘Ζωή’ και μέσα μας έχει τις οδηγίες του γι’ αυτή τη ζωή. Παραμένει, όμως, για όλους μας το μεγαλύτερο ΜΥΣΤΗΡΙΟ και μπορούμε κάλλιστα να πούμε ότι ο οργανισμός μας είναι το πιο άγνωστο «πράγμα» που όλοι «κουβαλάμε» μαζί μας!
Άβυσσος η αγνωσία του ανθρώπου!!