Στη συνάντηση της 5ης Δεκεμβρίου 2016 στις Βρυξέλλες, στην οποία πήραν μέρος οι Υπουργοί Οικονομικών της Ευρωζώνης –συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας– καθώς και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), συζητήθηκαν τα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας, και κάποια επιπρόσθετα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για την αντιμετώπισή τους.

Σε γενικές γραμμές οι απόψεις του ΔΝΤ και της Ευρωζώνης δεν ταυτίστηκαν σε όλα τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν, καθώς και για τα χρονικά πλαίσια για την εφαρμογή τους. Επιπλέον, και μεταξύ των Υπουργών Οικονομικών των κρατών–μελών της Ευρωζώνης εκφράστηκαν διιστάμενες απόψεις πάνω στα θέματα που συζητήθηκαν. Για το λόγο αυτό θα χρειαστεί να γίνει και άλλη συνάντηση κατά τα τέλη του Δεκεμβρίου ή στις αρχές του 2017.

Σύμφωνα με δημοσιεύματα σε εφημερίδες της Ελλάδας, η Ελληνική Κυβέρνηση είχε αποδεχθεί την εισήγηση της Ευρωζώνης για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) για το 2018, και πιθανόν για τα επόμενα 3 με 10 χρόνια. Για παράδειγμα, ο Ευάγγελος Βενιζέλος, πρώην Υπουργός Εξωτερικών, σε άρθρο του στην αθηναϊκή εφημερίδα Το Βήμα με τίτλο «Eγκλωβίζουν τη χώρα στο βάθος της βλάβης που προκάλεσαν», μεταξύ άλλων ανέφερε και τα ακόλουθα: «Η Ελληνική κυβέρνηση αποδέχθηκε το στόχο για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ το 2018, αλλά και για τα έτη που ακολουθούν, με μεσοπρόθεσμο ορίζοντα 3-10 ετών. Η ακριβής διάρκεια της δέσμευσης αυτής, για την περίοδο μετά το τέλος του τρίτου μνημονίου, θα καθοριστεί αργότερα, ανάλογα με τις δημοσιονομικές και μακροοικονομικές εξελίξεις. Το βέβαιο όμως είναι ότι ήδη έχει αναληφθεί από την κυβέρνηση η υποχρέωση για υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα μετά το 2018. Προκειμένου δε αυτό να καταστεί ελέγξιμο η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να συμφωνήσει με την τρόικα ( θεσμούς ) σε ένα σχετικό μηχανισμό, δηλαδή σε ένα δημοσιονομικό «κόφτη» και στα αναγκαία διαρθρωτικά μέτρα. Η συμφωνία αυτή είναι το τέταρτο μνημόνιο, με όρους, με στόχο για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5 %, αλλά χωρίς δάνειο», Το Βήμα, 6/12/16.

Αναφέρθηκα στο δημοσίευμα του Ε. Βενιζέλου γιατί σε μετέπειτα δηλώσεις της η Ελληνική Κυβέρνηση αφήνει να εννοηθεί ότι δεν συμφώνησε για την επίτευξη πρωτογενούς ελλείματος από το 2018 για ένα διάστημα που θα κυμαίνεται μεταξύ 3 και 10 ετών. Σημειώνω ότι πρωτογενές πλεόνασμα επιτυγχάνεται όταν κατά τη διάρκεια ενός οικονομικού έτους τα έσοδα μιας χώρας είναι μεγαλύτερα από τα έξοδά της, πριν από την πληρωμή των τόκων για υφιστάμενα δάνεια. 

Κατά την άποψή μου η απαίτηση της Ευρωζώνης για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% είναι εξωπραγματική, ενόψει της κατάστασης ύφεσης στην οποία βρίσκεται η οικονομία της Ελλάδας. Θεωρώ ιδιαίτερα σημαντικό το γεγονός ότι τον περασμένο Νοέμβριο ο Παναγιώτης Λιαργκόβας, επικεφαλής του Γραφείου Προϋπολογισμού της Βουλής, χαρακτήρισε μη εφικτό το στόχο για πρωτογενές πλεόνασμα πάνω από 2%, γιατί το μόνο που επιτυγχάνει είναι να κρατά τη χώρα δέσμια σε ύφεση. 

Με άλλα λόγια, η επίτευξη υψηλού πρωτογενούς πλεονάσματος προϋποθέτει τη σημαντική μείωση στα κρατικά κονδύλια για προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας και δημόσιων υπηρεσιών, με αποτέλεσμα να θίγονται σε μεγαλύτερο βαθμό τα ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα της χώρας.

ΡΕΑΛΙΣΤΙΚΗ Η ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ

Ομολογουμένως, στο παρελθόν το ΔΝΤ είχε πάρει κάποιες ακραίες θέσεις για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης που αντιμετωπίζει η Ελλάδα. Αυτό όμως δεν ισχύει για τη διάσκεψη της 5ης Δεκεμβρίου, γιατί το ΔΝΤ διαφώνησε με την Ευρωζώνη για τον στόχο πρωτογενούς πλεονάσματος ύψους 3,5% από την Ελλάδα στα επόμενα 3-10 χρόνια, αρχής γενομένης από το 2018.

Όπως πολύ σωστά επισήμανε το ΔΝΤ, για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός η Ελληνική Κυβέρνηση θα χρειασθεί να κάνει μεγάλες περικοπές στα δημόσια έξοδα, με σημαντικές αρνητικές κοινωνικές επιπτώσεις, όπως σημείωσα πιο πάνω.

Σε αντίθεση, το ΔΝΤ πρότεινε ο στόχος για την αύξηση του πρωτογενούς πλεονάσματος να μην υπερβαίνει το 1,5% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος. Το παράδοξο, μάλλον απαράδεκτο, κατά τη γνώμη μου, είναι το γεγονός ότι πολλές ελληνικές εφημερίδες έδωσαν εσφαλμένες αναφορές στις δηλώσεις του ΔΝΤ. Για παράδειγμα, ο Αργύρης Παπαστάθης, σε άρθρο του στην εφημερίδα Το Βήμα με τίτλο «Τα ψιλά γράμματα της απόφασης είναι μονόδρομος νέων μέτρων που θα ικανοποιήσουν και το ΔΝΤ» μεταξύ άλλων ανέφερε και τα ακόλουθα: «Από στενωπό άνευ προηγουμένου καλείται να περάσει η κυβέρνηση για την επίτευξη συμφωνίας σε τεχνικό επίπεδο με τους Θεσμούς τον Ιανουάριο. Τα ψιλά γράμματα της απόφασης του Eurogroup, η οποία εκδόθηκε το βράδυ της Δευτέρας, οδηγούν σε ένα νέο, πολύ σκληρό γύρο διαβουλεύσεων με την τρόικα και τη λήψη νέων μέτρων που θα ικανοποιήσουν και το ΔΝΤ». {…} Για τα εργασιακά, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, το ΔΝΤ επιμένει στην απελευθέρωση των ομαδικών απολύσεων και λέει όχι στην υπερίσχυση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας έναντι των επιχειρησιακών», Το Βήμα, 5/12/16.

Κατά την άποψή μου η παραπάνω είναι εσφαλμένη αναφορά στις συζητήσεις που έλαβαν μέρος στη διάσκεψη της 5ης Δεκεμβρίου, καθώς το ΔΝΜ προειδοποίησε για τις επιπτώσεις που θα ακολουθήσουν αν η Ελληνική Κυβέρνηση υιοθετήσει την πρόταση της Ευρωζώνης για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5%, σε σύγκριση με την πρόταση του ΔΝΤ για πρωτογενές πλεόνασμα 1,5% που δεν έγινε δεκτή.

Για το θέμα αυτό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι ακόλουθες απόψεις του ΔΝΤ, όπως παρουσιάζονται σε δημοσίευμα της εφημερίδας Η Καθημερινή στις 9 Δεκεμβρίου: «Σαφές μήνυμα ότι για το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) χρειάζονται νέα σκληρά μέτρα για να επιτευχθεί ο στόχος του πρωτογενούς πλεονάσματος 3,5% του ΑΕΠ για το 2018 έστειλε, χθες, ο εκπρόσωπός του Τζ. Ράις, τα οποία σύμφωνα με πληροφορίες ανέρχονται σε περίπου 4,3 δισ. ευρώ. Παράλληλα, ανοικτό παραμένει και το θέμα του προσδιορισμού του χρόνου που θα κληθεί η Ελλάδα να διατηρήσει τα υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα του 3,5% του ΑΕΠ για την περίοδο μετά το 2018.

{…} Ωστόσο, λίγο αργότερα, ο εκπρόσωπος του Ταμείου ανέφερε πως εφόσον η κυβέρνηση με την Ευρωζώνη συνεχίζουν να επιμένουν σε πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ, τότε θα απαιτηθούν νέα μέτρα «υψηλής ποιότητας και αξιοπιστίας». Ο κ. Ράις δήλωσε πως «προτιμούμε» το 1,5% του ΑΕΠ γιατί σημαίνει λιγότερη λιτότητα. Το 3,5% περιλαμβάνει περισσότερη λιτότητα, αλλά αν αυτό είναι η απόφαση της Αθήνας και της Ευρώπης, η δουλειά μας είναι να εξασφαλίσουμε ότι υπάρχουν οι μεταρρυθμίσεις και τα μέτρα για να επιτευχθεί».

Βρίσκω πολύ πειστικές τις παρατηρήσεις που κάνει ο Αλέξης Παπαχελάς, Διευθυντής της εφημερίδας Η Καθημερινή, σε άρθρο του με τίτλο «Μια ψεύτικη όαση», το οποίο ακολουθεί.

«Ξαναδιάβαζα χθες προσεκτικά τα όσα δήλωσε αξιωματούχος του ΔΝΤ στην ενημέρωση που έκανε μετά το Eurogroup της Δευτέρας. Και αναρωτιέμαι αν διαβάζουμε όλοι τις ίδιες δηλώσεις… Το ΔΝΤ υποστηρίζει με τον πιο καθαρό τρόπο ότι πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% δεν είναι πολιτικά και κοινωνικά διατηρήσιμα. Εκτιμά μάλιστα ότι έχουν πολύ αρνητικό αντίκτυπο στην ανάπτυξη της χώρας. Πώς λοιπόν καταλήγουμε σε τίτλους που φέρουν το ΔΝΤ ως τον «κακό της παρέας» που θέλει και άλλα μέτρα;

Είναι σχετικά απλό. Οι Bορειοευρωπαίοι δεν συμφωνούν σε μείωση χρέους που θα επέτρεπε και τη μείωση των πρωτογενών πλεονασμάτων, τη χαλάρωση δηλαδή του δημοσιονομικού «ζουρλομανδύα» που έχει φορεθεί στη χώρα. Οπότε έρχεται το ΔΝΤ και απαντά ότι «αφού θέλετε τέτοια πλεονάσματα, πρέπει να συμφωνήσει η Αθήνα σε πιο αυστηρά μέτρα». Αδιέξοδο πλήρες.

Υπάρχει περίπτωση να κάνουν πίσω οι Ευρωπαίοι; Δύσκολο, έως απίθανο. Ο κ. Σόιμπλε τονίζει σε όποιον βλέπει πως το καλοκαίρι του 2015 συμφωνήθηκαν πλεονάσματα 3,5% για τα επόμενα δέκα χρόνια και ότι «έκανε τη χάρη» στον Έλληνα Υπουργό Οικονομικών να αφήσει ασαφή τη σχετική δέσμευση προς περαιτέρω διαπραγμάτευση κάποια στιγμή στο μέλλον.

Πολιτικά η μείωση του χρέους είναι δηλητηριώδης στη Γερμανία και στην Ολλανδία, που μπαίνουν σε εκλογικούς κύκλους. Το ΔΝΤ βρίσκεται, από μια πρώτη ανάγνωση, με την πλευρά της Ελλάδος», 8/12/16.

Για τους παραπάνω λόγους οι δηλώσεις της Ελληνικής Κυβέρνησης για τα «ευνοϊκά» για την Ελλάδα αποτελέσματα της διάσκεψης της 5ης Δεκεμβρίου δεν συμφωνούν με την πραγματικότητα, και προφανώς γίνονται για εσωτερική κατανάλωση.

Φοβάμαι πως στα επόμενα χρόνια ο ελληνικός λαός θα βρεθεί αντιμέτωπος με νέα σκληρά μέτρα, που θα πάρουν τη μορφή τέταρτου Μνημονίου, με αποτέλεσμα να επιδεινωθεί περαιτέρω η οικονομική κρίση των τελευταίων χρόνων…