Πολλές φορές σήμερα μιλάμε για τον πολιτισμό μας. Μας αρέσει να μας λένε ότι είμαστε πολιτισμένοι και κάθε τι που το θεωρούμε πολιτισμένο είναι γεγονός ότι το συμπαθούμε και έτσι κλίνουμε προς την πλευρά του πολιτισμού. Στη Μελβούρνη όλα τα σχολεία μας διδάσκουν Ελληνική Γλώσσα και Πολιτισμό. Και οι δύο έννοιες είναι συνυφασμένες: Γλώσσα = Πολιτισμός, γιατί χωρίς γλώσσα ο πολιτισμός είναι μάλλον ανύπαρκτος.

Ενώ, όμως, η γλώσσα μας είναι πανάρχαια, ο πολιτισμός είναι λέξη που την βάλαμε στο λεξιλόγιό μας μόλις χθες, για να αποδώσουμε μία νέα έννοια που οι αρχαίοι μας δεν την είχαν όπως εμείς σήμερα, αλλά είχαν τη λέξη τους Παιδεία, η οποία μέχρι και σήμερα σημαίνει Πολιτισμός.

ΛΙΓΗ ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ

Η Γαλλική Επανάσταση του 1789 έδωσε τα φώτα και στη δική μας του 1821. Η Αναγέννηση και ο Διαφωτισμός έδωσαν νέα ώθηση στη σκέψη να δημιουργήσει ένα νέο πολιτισμό δεμένο με τον αρχαίο μας πολιτισμό. 

Οι Γάλλοι αυτή την εποχή είχαν δημιουργήσει μία νέα τους λέξη για την ελληνική παιδεία και την είπαν civilisation. Πολύ σκόπιμα επέλεξαν μια λέξη που συνδέεται άμεσα με την λέξη πολίτης που στα Λατινικά λέγεται civis (από το ελληνικό ρήμα κίω= κινώ, που οι Λατίνοι το έκαναν Cio) και από εδώ έγινε η γαλλική λέξη civilisation, και ο πολιτικός έγινε civilis.

ΕΡΧΕΤΑΙ Ο ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΚΟΡΑΗΣ

Ο Αδαμάντιος Κοραής το 1829 έπλασε τη λέξη πολιτισμός, για να αποδώσει στα Ελληνικά τη λέξη civilisation, που είχαν δημιουργήσει οι Γάλλοι. Ο Κοραής, όμως, δεν επινόησε μια δική του λέξη. Πήρε την αρχαία λέξη πολιτισμός, που τη χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι με άλλη σημασία –τότε σήμαινε «τη διαχείριση δημοσίων υποθέσεων»- και ο Κοραής της έδωσε νέο περιεχόμενο και, φυσικά, νέα σημασία.

Το επίθετό μας ο πολύς, η πολλή, το πολύ, μας έδωσε τη λέξη η πόλις. Ο άνθρωπος που μένει στην πόλη ονομάστηκε πολίτης. Η ασχολία με την πόλη και τον πολίτη ονομάστηκε πολιτική τέχνη. Η συχνή χρήση των δύο λέξεων πολιτική τέχνη, απέβαλε τη λέξη τέχνη και η πολιτική μόνη της ουσιαστικοποιήθηκε και έμεινε μόνο Πολιτική. (Το ίδιο ακριβώς κάναμε και σήμερα με πολλά παρόμοια. Λέμε δημοτικό σχολείο. Αποβάλαμε το σχολείο και σήμερα λέμε μόνο το Δημοτικό!). 

Οι αρχαίοι μας μίλησαν πολύ για την Πολιτική. Ο Αριστοτέλης, μάλιστα, μιλώντας για την Πολιτική συμπεριλαμβάνει μέσα της και την ηθική. Ήταν όντως διορατικός γιατί πολιτική χωρίς ηθική θα ήταν ένα τερατούργημα, πράγμα που βιώνει η ανθρωπότητα σήμερα! Η λέξη Πολιτική από τα Ελληνικά πέρασε σε πολλές άλλες γλώσσες: Politics, Politique, Politik κ.λπ. Έγινε διεθνής λέξη που δώρισε η ελληνική γλώσσα στον κόσμο. Έτσι η πόλη, ο πολίτης και η πολιτική –μέσω Κοραή– μας έδωσε σήμερα την αγαπητή μας λέξη ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ!

Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΣΗΜΕΡΑ

Πολιτισμός σήμερα για μας είναι -απλώς όλα όσα χαρακτηρίζουν και προσδιορίζουν τη φυσιογνωμία, την ιστορία και την εξέλιξη ενός έθνους. Τεχνικός πολιτισμός είναι τα επιτεύγματά του στον υλικό τομέα. Πνευματικός πολιτισμός είναι η καλλιέργεια των πνευματικών και ψυχικών δυνάμεων των πολιτών. Αυτόν τον πολιτισμό τον ονομάζουμε και καλλιέργεια. Όμορφη και περιεκτικότατη η λέξη μας αυτή: Καλό έργο! Πολιτισμός είναι η καλλιέργεια του πολίτη ως ξεχωριστού προσώπου, με έλλογη συνείδηση ως ανθρώπου με την ευρεία έννοια τής λέξης. Η καλλιέργεια του ατόμου ήταν η ουσία της Παιδείας. Ο αρχαίος μας όρος παιδεία περιλαμβάνει αυτό που λέμε σήμερα πολιτισμό και civilization, αυτό που η αγγλική γλώσσα ονόμασε Culture (προφέρεται Κάλτσα!) είναι η καλλιέργεια, αλλά και όλη μας τη Γραμματεία που η Αγγλική ονομάζει Literature. Ο Κοραής ήθελε να συμπεριλάβει όλα αυτά στη νέα έννοια του πολιτισμού.

ΜΠΑΙΝΕΙ ΚΑΙ Ο ΚΙΚΕΡΩΝ

Ο Κικέρων (Marcus Tullius Cicero, 106 π.Χ.-43 π.Χ.), έβαλε για πρώτη φορά στο λατινικό λεξιλόγιο τη λέξη cultura, από το ελληνικής προέλευσης λατινικό ρήμα colo (χυλώ = μετατρέπω σε χυλό, λένε τα λεξικά), που σημαίνει περιποιούμαι, καλλιεργώ. Κουλτούρα σημαίνει στην κυριολεξία καλλιέργεια και ο Κικέρων –όπως ο Κοραής- ήθελε να είναι το αντίστοιχο της ελληνικής λέξης παιδεία. Η κουλτούρα ως λέξη στα Ελληνικά είναι άγονη. Κάναμε τον κουλτουριάρη να σημαίνει ακριβώς το αντίθετο του καλλιεργημένου ανθρώπου. 

Φρονώ ότι η σημασία της λέξης κουλτούρα ως πολιτισμός είναι τελείως άκαρπη. Ακόμη και το Cultural στα Ελληνικά το κάναμε πολιτισμικός. Η κουλτούρα στα Ελληνικά δεν μιλάει και χρειαζόμαστε μια πιο σαφή διάκριση των όρων πολιτισμός και κουλτούρα. 

Ο Κικέρων έφτιαξε και τη λέξη Moralis – γιατί οι Λατίνοι δεν μπορούσαν να προφέρουν τη ελληνική Ηθική. Θα πρέπει τώρα εμείς να καταργήσουμε τη λέξη μας Ηθική και να την λέμε… Μοράλιτι; 

Το θέμα μας είναι πολύ σοβαρό όπως βλέπετε και το συζητάμε με αυτή τη σοβαρότητα. Όποιος θέλει να προσφέρει τη γνώμη του είναι ευπρόσδεκτος. Οι στήλες της εφημερίδας είναι ανοιχτές σε όλους.