ΤΟΝ τελευταίο καιρό στην Ελλάδα έχουν αυξηθεί οι υποθέσεις όπου κληρονόμοι αποποιούνται της κληρονομιάς που δικαιούνται, διότι η κληρονομία έχει χρέη. Αυτό συμβαίνει επειδή όλο και περισσότεροι άνθρωποι στην Ελλάδα του 2017, μετά από επτά χρόνια οικονομικής κρίσης, χρωστούν κυρίως στην εφορία, στα ασφαλιστικά ταμεία, στις τράπεζες, αλλά και σε άλλους ιδιώτες. Επομένως, όσοι αποβιώνουν, αφήνουν συχνά χρέη αντί μίας καλής κληρονομιάς, που θα ήταν επιθυμητή από τους κληρονόμους τους.
Κατά το ελληνικό δίκαιο, ο κληρονόμος έχει προθεσμία τεσσάρων μηνών από τότε που έμαθε ότι είναι κληρονόμος, δηλαδή, ουσιαστικώς από τότε που έμαθε τον θάνατο του κληρονομουμένου ή την δημοσίευση της διαθήκης, για να δηλώσει στην γραμματεία του δικαστηρίου ότι αποποιείται, ότι δηλαδή δεν επιθυμεί να είναι κληρονόμος και ότι δεν θέλει μερίδιο από την κληρονομία που δικαιούται. Εάν ο κληρονόμος είναι κάτοικος εξωτερικού, ή ο κληρονομούμενος απεβίωσε στο εξωτερικό, τότε η προθεσμία είναι δώδεκα μήνες.
Αν ο κληρονόμος όμως δεν γνώριζε ότι είναι κληρονόμος ή εάν δεν γνώριζε καλώς το νόμο ότι μετά την πάροδο τεσσάρων ή δώδεκα μηνών από τον θάνατο ή από την δημοσίευση της διαθήκης, θεωρείται ότι απεδέχθη την κληρονομία, μπορεί να βρεθεί να χρωστάει αυτός τα χρέη της κληρονομίας, στον βαθμό του κληρονομικού μεριδίου του, έναντι της εφορίας, των ασφαλιστικών ταμείων, των τραπεζών κ.ο.κ. Ωστόσο, υπάρχει τρόπος ακόμα και μετά την πάροδο της προθεσμίας αποποιήσεως (τεσσάρων ή δώδεκα μηνών), για να προβεί σε νόμιμη αποποίηση και έτσι να αποφύγει να πρέπει να πληρώσει χρέη της κληρονομίας από την τσέπη του, εφόσον μπορεί να αποδείξει στο δικαστήριο ότι δεν γνώριζε καλά το νόμο, ότι έλαβε εσφαλμένη νομική συμβουλή και ότι εάν είχε λάβει σωστή νομική συμβουλή, θα είχε προβεί εγκαίρως σε αποποίηση. Εάν το δικαστήριο δεχθεί την αγωγή του και κρίνει ότι πράγματι ευρίσκετο σε πλάνη, θα μπορέσει ο κληρονόμος να προβεί σε αποποίηση της κληρονομίας και θα απαλλαγεί της υποχρεώσεως να πρέπει να εξοφλήσει αυτός τα χρέη του κληρονομουμένου.
Αυτό κρίθηκε από το Πολυμελές Πρωτοδικείο Αθηνών στην υπ’ αριθ. 3606/2017 απόφασή του, σε υπόθεση στην οποία μία γυναίκα είχε αποβιώσει και είχε κληρονομηθεί από τα τρία ανήλικα παιδιά της και από τον σύζυγό της. Το μεγαλύτερο από τα παιδιά της ήταν μεν ανήλικο 17 ετών και ο πατέρας του έλαβε εσφαλμένη νομική συμβουλή από δικηγόρο ότι επειδή το παιδί ήταν ανήλικο, δεν χρειαζόταν να κάνει αποποίηση. Η σωστή όμως νομική συμβουλή είναι ότι όταν ο κληρονόμος είναι ανήλικος και πρέπει να γίνει αποποίηση, η αποποίηση πρέπει να γίνει εντός της προθεσμίας των τεσσάρων μηνών από τον νόμιμο εκπρόσωπό του, δηλαδή από τον ένα γονέα του στην υπόθεση αυτή, αφού η μητέρα του είχε αποβιώσει και ήταν η κληρονομούμενη που είχε τα χρέη. Εάν ο νόμιμος εκπρόσωπος του ανηλίκου δεν προβεί σε αποποίηση εντός της προθεσμίας (τεσσάρων ή δώδεκα μηνών), τότε η κληρονομία κατά το νόμο θεωρείται ότι έχει γίνει αποδεκτή ακόμα και από τον ανήλικο κληρονόμο, με αποτέλεσμα ένα ανήλικο να βρεθεί να έχει οφειλές. Ωστόσο, το ανήλικο, επειδή πάντοτε αποδέχεται την κληρονομία με το ευεργέτημα της απογραφής, όπως λέει ο νόμος, έχει την ευκαιρία όταν ενηλικιωθεί και μέσα σε προθεσμία ενός έτους, να συντάξει απογραφή της κληρονομιάς και εάν αποδειχθεί ότι τα χρέη είναι μεγαλύτερα από την αξία της κληρονομιάς, να μην έχει υποχρέωση να πληρώσει καθόλου τις οφειλές της κληρονομιάς.
Στην συγκεκριμένη υπόθεση ούτε αυτήν την δυνατότητα, περί συντάξεως απογραφής της κληρονομιάς εντός έτους από την ενηλικίωση του ανηλίκου, πληροφορήθηκε ο νόμιμος εκπρόσωπος πατέρας του, ώστε να μπορέσει το 17χρονο ανήλικο να συντάξει απογραφή εντός έτους από την ενηλικίωσή του, δηλαδή από τότε που έγινε 18 ετών.
Όταν συνεπώς ο κληρονόμος συνειδητοποίησε ότι ο πατέρας του είχε πλανηθεί περί το νόμο στο θέμα της αποποίησης κληρονομιάς που επάγεται σε ανήλικο, άσκησε αγωγή στο δικαστήριο, ζητώντας να ακυρωθεί η πλασματική αποδοχή κληρονομιάς του τότε ανηλίκου που είχε λάβει χώρα μετά την άπρακτη πάροδο των τεσσάρων μηνών από τον θάνατο της κληρονομουμένης, διότι εάν ο κληρονόμος (το ανήλικο παιδί μέσω του νομίμου εκπροσώπου του γονέα του) γνώριζε την αληθινή κατάσταση, δεν θα άφηνε να παρέλθει άπρακτη η προθεσμία αποποίησης. Το Πρωτοδικείο δέχθηκε την αγωγή και τελικώς με την απόφασή του ακύρωσε την αποδοχή κληρονομιάς, ώστε μετά την τελεσιδικία της δικαστικής αυτής απόφασης, να μπορεί να γίνει τώρα αποποίηση της κληρονομιάς, (προφανώς εντός προθεσμίας τεσσάρων μηνών από την τελεσιδικία), από το πρόσωπο που τώρα είναι ενήλικος αλλά όταν έγινε η αποδοχή της κληρονομιάς ήταν ανήλικος και ο νόμιμος εκπρόσωπός του (γονέας του) είχε πλανηθεί αναφορικά με το νόμο για την αποδοχή και αποποίηση κληρονομιάς που επάγεται σε ανήλικο.
*Ο Χρήστος Ηλιόπουλος είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, Master of Laws. www.greekadvocate.eu bm-bioxoi@otenet.gr