Στις 16 Μαΐου 2010, ο Σύλλογος Χαλκιδικέων Μελβούρνης και Βικτωρίας «Αριστοτέλης ο Σταγειρίτης» θα τιμήσει για 16η χρονιά την επέτειο της Επανάστασης στη Χαλκιδική του 1821, που οδηγεί στα βήματα της ιστορικής μνήμης, στα ένδοξα εκείνα κατορθώματα των προγόνων μας Χαλκιδικέων.
Το 1995, ως πρόεδρος του Συλλόγου Χαλκιδικέων, συνέλαβα την ιδέα να καθιερωθεί η εκδήλωση μνήμης στη Μελβούρνη και, με την έγκριση του Διοικητικού Συμβουλίου, οι εκδηλώσεις αυτές συνεχίζονται κάθε χρόνο ανελλιπώς, με καταθέσεις στεφάνων.
Βρισκόμενος στην Ελλάδα, ως πρόεδρος του Συλλόγου Χαλκιδικέων Μελβούρνης, επισκέφθηκα τα γραφεία του Πανχαλκιδικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, στη Θεσσαλονίκη, γνωρίστηκα με τον πρόεδρο του Συλλόγου, τον αείμνηστο Βρασίδα Κυριαφίνη, με τον οποίο είχα μακρά συζήτηση, τόσο για την πρόοδο του Συλλόγου του όσο και για τις εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται σχετικά με την Επανάσταση.
Ζήτησα υλικό για τα αιματηρά εκείνα γεγονότα που έγιναν κατά την Επανάσταση, τα οποία ήταν άγνωστα έως τότε, γιατί η ιστορία της Επανάστασης είχε γραφτεί και η Μακεδονία ελευθερώθηκε ύστερα από 100 χρόνια. Τα εκάστοτε υπουργεία Παιδείας δεν θεώρησαν αναγκαίο να ξαναγραφεί η ιστορία των αγώνων που έκαναν οι Μακεδόνες εναντίον των Τούρκων και, κυρίως, οι Χαλκιδιώτες, με πρωτεργάτες τον Εμμανουήλ Παππά και τον καπετάν Χάψα.
Μαζί με το ιστορικό υλικό που παρέλαβα, ζήτησα και έλαβα δύο φωτογραφίες (κορνίζες) του καπετάν Χάψα και του Εμμ. Παππά, οι οποίες αναρτήθηκαν στο γραφείο του Συλλόγου και στην αίθουσα της Παμμακεδονικής. Εδώ να σημειώσουμε ότι το 1943, ο τέως βουλευτής Χαλκιδικής κ. Βασίλειος Παππάς, ως πρόεδρος της Ιστορικής Λαογραφικής Εταιρίας Χαλκιδικής, του ζητήθηκε και μας έδωσε μία φωτογραφία του Αριστοτέλη που τοποθετήσαμε στην αίθουσα διαλέξεων της Παμμακεδονικής.
Θα παραθέσω σύντομη ιστορική αναδρομή στα ένδοξα εκείνα κατορθώματα των προγόνων μας Χαλκιδικέων.
Για την Επανάσταση της Χαλκιδικής του 1821, οι Χαλκιδιώτες – και όλος ο ελληνισμός – γνωρίζει την ιστορία της Νότιας Ελλάδας (για την Επανάσταση του 1821). Αγνοούν, όμως, την ιστορία της Επανάστασης στη Χαλκιδική, γιατί το κράτος των Αθηνών θεώρησε περιττό να γραφτεί η ιστορία της Χαλκιδικής και, γενικά, της Μακεδονίας. Στα σχολεία του Νομού μας και γενικά στη Β. Ελλάδα, είναι αναρτημένες οι εικόνες των ηρώων της Ν. Ελλάδας (και πολύ καλά), απουσιάζουν, όμως, οι εικόνες των αγωνιστών της Μακεδονίας και της Χαλικιδικής και, προπαντός, του κεπετάν Χάψα, του κορυφαίου Χαλκιδιώτη αγωνιστή της Επανάστασης του 1821.
Σε κανένα σχολικό εγχειρίδιο δεν αναφέρονται καν τα ονόματα ηρώων της Μακεδονίας και της Χαλκιδικής, και πού άρχισε η Επανάσταση στη Β. Ελλάδα, με πρωτεργάτες τον Εμμ. Παππά και τον ανδρείο οπλαρχηγό καπετάν Χάψα. Πώς να γνωρίσουν τη μεγάλη θυσία του καπετάν Χάψα, όταν το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας σχεδόν αγνοεί και παραλείπει άδικα και ασυγχώρητα το ένδοξο αυτό κομμάτι της ελληνικής ιστορίας, του πιο σημαντικού επαναστατικού κινήματος σε ολόκληρη τη βόρεια Ελλάδα κατά το πρώτο έτος της εθνεγερσίας, που τόσο καθοριστικό ρόλο έπαιξε στην εδραίωση των επαναστάσεων σε Μοριά και Ρούμελη.
Η εξέγερση των Πολυγυρινών στις 17 Μαΐου του 1821, μετά το φόνο του προέδρου Κύρκου, Παπαγεωργάκη, την προηγούμενη νύχτα, η σφαγή των τετρακοσίων και πλέον Ιερισσιωτών και η απειλή εισβολής του Γιουσούφ Μπέη, του βαλή της Θεσσαλονίκης, στο Άγιο Όρος, επέσπευσαν την εξέλιξη των γεγονότων.
Ο Εμμ. Παππάς βρισκόταν από τις 23 Μαρτίου στη Μονή Εσφιγμένου, όταν πληροφορήθηκε τα γεγονότα και συγκάλεσε εκεί έκτακτη συγκέντρωση όλων των μοναχών και λαϊκών που πρωτοστατούσαν στην κίνηση, και με τις ευλογίες του Επισκόπου Μαρωνείας, Κωνστάντιου, κήρυξε επίσημα την Επανάσταση και ανακηρύχτηκε ο ίδιος από το λαό αρχηγός και προστάτης της Μακεδονίας. Αμέσως διατάχθηκε η σύλληψη και η φυλάκιση του Τούρκου διοικητή Αγίου Όρους, Χασεκή Χαλήλ μπέη και της ολιγάριθμης τουρκικής φρουράς, και διορίστηκαν τοπικοί έφοροι της επαναστάσεως.
Το σύνολο των επαναστατών ανερχόταν σε 3.900 πολεμιστές, από τους οποίους οι 1000 περίπου ήταν Αγιορείτες μοναχοί που φλέγονταν από ένθερμο πατριωτισμό. Ο αρχιστράτηγος Εμμ. Παππάς διαίρεσε τη δύναμη των πολεμιστών μοναχών και λαϊκών σε δύο φάλαγγες. Την πρώτη που συγκροτήθηκε από τους Αγιορείτες μοναχούς και μερικούς άλλους που είχαν συγκεντρωθεί στο Άγιο Όρος, ανέλαβε ο ίδιος ο Εμμ. Παππάς, και την άλλη την έθεσε από την ουσιαστική αρχηγία του ανδρείου οπλαρχηγού καπετάν Χάψα.
Την 1η Ιουνίου 1821 βγήκε από την Χερσόνησο του Άθω, επιτέθηκε κατά των Τούρκων, στην Ιερισσό, τους απώθησε και κατέλαβε την κωμόπολη. Η άλλη φάλαγγα ανέβηκε στο Χολομώντα και από εκεί έφτασε στη Γαλάτιστα και τα Βασιλικά, αφού έτρεψε σε φυγή το απόσπασμα του Αγκούς Αγά που βρισκόταν στην Αγία Παρασκευή και καταδίωξε τους Τούρκους προς τη Θεσσαλονίκη.
Εν τω μεταξύ, στα Βασιλικά, όπου είχε προελάσει το σώμα του καπετάν Χάψα, έφτασαν και οι επαναστάτες του Βάβδου και προστέθηκαν και οι επαναστάτες των Βασιλικών.
Έπειτα από σύσκεψη, στάλθηκαν στην Κασσάνδρα ο καπετάν Αναστ. Χιμειτός να μεριμνήσει για τη φύλαξη των παραλίων από ενδεχόμενη απόβαση τουρκικών στρατευμάτων.
Η Επανάσταση της Χαλκιδικής, με τις θεαματικές, αρχικά, επιτυχίες της, κατατρόμαξε τις τουρκικές Αρχές και δημιούργησε σοβαρά προβλήματα στην Υψηλή Πύλη, που υποχρεώθηκε να διαθέσει μεγάλες και ακμαίες στρατιωτικές δυνάμεις που προορίζονταν για την καταστολή της επανάστασης στη Ν. Ελλάδα.
Έτσι, το επαναστατικό κίνημα της Χαλκιδικής απασχόλησε για ένα εξάμηνο τα τουρκικά στρατεύματα και τα έφθειρε, με αποτέλεσμα να φτάσουν στη Στερεά Ελλάδα και Πελοπόννησο καθυστερημένα και λιγότερα αξιόμαχα και αποτελεσματικά.
Το κορυφαίο ιστορικό γεγονός ήταν η θυσία του Χάψα και των παλικαριών του, που έμεινε για πολλά χρόνια λησμονημένο από την Πολιτεία και τα όργανά της, και οι ένδοξοι ήρωες του αγνοημένοι και από τους ίδιους τους Χαλκιδιώτες, ώσπου στα μέσα της 10ετίες του 1940, ορισμένα άτομα που ζούσαν στη Χαλκιδική, σε συναναστροφές και συζητήσεις με τους κατοίκους, μνημόνευσαν τα τοπωνύμια «ΚΟΜΜΕΝΟΙ» και «ΣΚΙΩΤΟΥΔΙΑ» έμαθαν την προέλευσή τα ους και τη σημασία των τοπωνυμίων αυτών.
Όταν έμαθαν ότι επρόκειτο για τις τοποθεσίες όπου είχαν διεξαχθεί οι πολύνεκρες μάχες την 10η Ιουνίου 1821, ανέτρεξαν σε ιστορικές πηγές και αρχεία, έψαξαν, ερεύνησαν και έμαθαν την ιστορία της περιοχής. Συγκινημένοι από την εθελουσία του καπετάν Χάψα και των παλικαριών του, σκέφτηκαν πώς η πατρίδα όφειλε να τους τιμήσει, έστω και καθυστερημένα.
Έτσι, με πρωτοβουλίες τους και ενέργειες στην τοποθεσία της θυσίας εκείνων των αγωνιστών, στήθηκε απλή μαρμάρινη αναθηματική στήλη προς τιμή του καπετάν Χάψα και των παλικαριών του, που από την δεκαετία του 1980, ο Πανχαλκιδικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης οργανώνει ανελλιπώς κάθε χρόνο σεμνή τελετή, το πρώτο δεκαήμερο του Ιουνίου.
Αυτή, όμως, η απλή μαρμάρινη στήλη, λόγω διαπλάτυνσης της οδού Θεσσαλονίκης – Πολυγύρου, θεώρησαν σκόπιμο και ανεγέρθη μεγαλοπρεπές μνημείο ,αντάξιο της θυσίας των γενναίων εκείνων μαχητών, με προσφορές όλων των φορέων της Χαλκιδικής σε παρακείμενη τοποθεσία. Στη βάση της στήλης αυτής τέθηκε η επιγραφή: ΤΟ ΜΑΚΕΔΝΟΝ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΓΕΝΟΣ ΠΡΟΜΑΧΕΙ ΥΠΕΡ ΠΑΤΡΙΔΟΣ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΩΝ ΠΑΝΕΛΛΗΝΩΝ, για να θυμίζει στον κάθε επισκέπτη τους αδιάλειπτους αγώνες των Μακεδόνων για τα δίκαια της ελληνικής φυλής.
Εδώ θέλω να αναφερθώ στην έρανο για την ανέγερση του ανδριάντα του καπετάν Χάψα και των παλικαριών του. Πρωτοπόρος ήταν ο Σύλλογος Χαλκιδικέων Μελβούρνης «Αριστοτέλης ο Σταγειρίτης», στην εκδήλωση που δόθηκε προς τιμή του τότε Νομάρχη Χαλκιδικής κ. Β. Βασιλάκη και του προέδρου του Πανχαλκιδικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, αείμνηστου Βρασίδα Κυριακίνη.
Στην εκδήλωση αυτή παρευρέθηκαν ως μέλη του Συλλόγου οι κ.κ. Άγγελος Μπουζής, που προσέφερε το ποσόν των $1000 καθώς και ο Τ. Δαρδάλης, ο οποίος, επίσης, προσέφερε το ποσόν των $1.000. Διάφορα ποσά προσέφεραν, επίσης, διάφορα μέλη του Συλλόγου.
Έτσι, με την πρωτοβουλία και την φροντίδα του Πανχαλκιδικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, την ομόθυμη συνδρομή των απανταχού Χαλκιδικέων, την γενναία χορηγία του πρώην υφυπουργού Εθνικής Οικονομίας, Χρ. Πάχτα, στήθηκε το περικαλλές μνημείο του καπετάν Χάψα.
Έχει μεγάλη σημασία να θυμόμαστε κάθε χρόνο επετείους και να τις μνημονεύουμε. Νομίζω ότι αξίζει απόδοση φόρου τιμής στους προγόνους μας, οι οποίοι, αν και ολιγάριθμοι, κατόρθωσαν να σταματήσουν τους Τούρκους από τη σφαγή στα γυναικόπαιδα. Οι νικηφόρες μάχες πρέπει να γίνουν πανελλήνιες εθνικές εορτές και να μνημονεύονται οι πεσόντες για την ελευθερία μας.
Άξιοι συγχαρητηρίων και επαίνων οι οργανωτές των εκδηλώσεων μνήμης των προγόνων μας στην Επανάσταση της Χαλκιδικής το 1821.
* Ο κ. Γεώργιος Αμπελάς είναι
Επίτιμος
πρόεδρος Συλλόγου Χαλκιδικέων Μελβούρνης «Αριστοτέλης ο Σταγειρίτης» και Επίτιμος
πρόεδρος της Παγκόσμιας Συνομοσπονδίας Αποδήμων Χαλκιδικέων