«Σκιά» στο ξεθωριασμένο κάδρο της ελληνικής υπαίθρου έχει καταντήσει ο …όνος το συμπαθές γαϊδουράκι που κάποτε ήταν αναπόσπαστο κομμάτι της επαρχιακής γοητείας αλλά και της λαϊκής παράδοσης και λαογραφίας.

Η συμβολή του δε ήταν καθοριστική στην εξέλιξη της ελληνικής γεωργίας και στην οικονομική ανάπτυξη των διαφόρων μειονεκτικών περιοχών όπως την ηπειρωτική ορεινή και νησιωτική Ελλάδα. Κάθε χωριατόσπιτο στα χρόνια πριν το ’50 και λίγο πριν το ’80 είχε το δικό του…  κυρ-Μέντιο φορτωμένο άλλοτε με ξύλα, άλλοτε με σάκους να αγκομαχά και άλλοτε καβάλα με παιδιά ξυπόλυτα…Φιλμ νουάρ μιας εποχής που ξεθώριασε και μαζί και η φιγούρα του πιο συμπαθούς αλλά και …παρεξηγημένου τετράποδου στο οποίο αποδίδονται τα χαρακτηριστικά της υπομονής (γαϊδουρινή υπομονή), της ξεροκεφαλιάς, του πείσματος (στύλωσε τα πόδια του σαν γάιδαρος) αλλά και της χοντροκοπιάς (γαϊδουρινή συμπεριφορά). Ιδιαίτερα για το τελευταίο χαρακτηριστικό από τότε που αυτό έχει υιοθετηθεί και εξελιχθεί από τα …δίποδα η γαϊδουρινή συμπεριφορά έχει τελείως χάσει την αίγλη και την πρωτοτυπία της.
 
ΚΑΙ ΥΣΤΕΡΑ ΗΡΘΑΝ ΤΑ ΤΡΑΚΤΕΡ

Κάπου στη δεκαετία του ‘70 στην Ελλάδα ο…  εκσυγχρονισμός της ελληνικής υπαίθρου έδιωξε τα γαϊδουράκια και τα αντικατέστησαν τα τρακτέρ και τα αγροτικά μηχανήματα. Έτσι άρχισαν να απαξιώνονται και μοιραία να εξαφανίζονται. Σύμφωνα με έρευνα του Εργαστηρίου Ζωοτεχνίας της Κτηνιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), από τα 508.000 γαϊδούρια που υπήρχαν στην Ελλάδα το 1950, το 1995 μειώθηκαν σε 95.000, ενώ σήμερα (στοιχεία για το έτος 2008) υπάρχουν λιγότερα από 16.000.

Σύμφωνα με τον αναπληρωτή καθηγητή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), Γιώργο Αρσένο που έχει διεξάγει την έρευνα διαπιστώνεται μια σημαντική τάση μείωσης του πληθυσμού περίπου κατά 1000 ζώα ετησίως. Αναφέρεται δε ότι σήμερα εκτρέφονται στην Ελλάδα περίπου 14.570 γαϊδούρια. Στη Θεσσαλία εκτρέφονται 801 γαϊδούρια, σύμφωνα με στοιχεία που υπάρχουν για τους νομούς Τρικάλων, Καρδίτσας και Μαγνησίας, ενώ για το νομό Λάρισας δεν υπάρχουν δηλωμένα ζώα.
 
Η «ΕΚΔΙΚΗΣΗ» ΤΟΥ ΓΑΪΔΑΡΟΥ…

Δεν πρόκειται για …μύθο του Αισώπου αλλά για σύγχρονη πραγματικότητα βασισμένη μάλιστα σε οικονομικούς όρους. Κι αν σε παλιότερες εποχές οι ανάγκες υπαγόρευαν και επεφύλασσαν άλλου είδους…δουλειά για τα γαϊδούρια, οι σύγχρονες συνθήκες ζωής αποτελούν ίσως μια «χαραμάδα» ελπίδας διάσωσης του είδους όχι από…  φιλοζωικά αισθήματα αλλά από οικονομικά!

Τουτέστιν: Όψιμα επιστήμονες ανακάλυψαν κάτι που ήταν ήδη γνωστό στην Κλεοπάτρα την φιλάρεσκη βασίλισσα της Αιγύπτου που έκανε καθημερινά το λουτρό της με…γαϊδούρας γάλα αλλά και στην …αγράμματη μάνα του πιο μικρού ελληνικού χωριού του περασμένου αιώνα που έδινε στο παιδί γαϊδούρας γάλα για να το θεραπεύσει από τον κοκίτη! 

Έτσι, σύμφωνα με τη έρευνα του κ. Αρσένου (αλλά και με 60 επιστημονικές εργασίες αποκλειστικά για το γαϊδουρινό γάλα), η σύνθεσή του γαϊδουρόγαλου είναι παρόμοια με αυτή του μητρικού γάλακτος. Γι αυτό σε αρκετούς, ιδιαίτερα ηλικιωμένους, στα χωριά, είναι γνωστό ότι χρησιμοποιήθηκε για τη διατροφή βρεφών, δεδομένου ότι δεν υπήρχαν τα σύγχρονα παιδικά γάλατα σε σκόνη.

Σε ιστορικές πηγές αναφέρεται, σύμφωνα με τον ίδιο, ότι από την αρχαιότητα είχαν εντοπιστεί οι θεραπευτικές του ιδιότητες για ορισμένες παθήσεις, αλλά και η χρήση του ως φυσικό καλλυντικό.

1000 ΕΥΡΩ ΤΟ ΚΙΛΟ ΤΟ ΓΑΪΔΟΥΡΙΝΟ ΤΥΡΙ!

Αυτό όμως που απαξιώνουμε εμείς το εκτιμούν οι ξένοι. Είναι χαρακτηριστική η ιστορία ενός ζεύγους από το Βέλγιο που πριν από μερικά χρόνια είχε πάει διακοπές στην Αρκαδία και γνώρισε τον αρκαδικό όνο. Ζήτησαν να πάρουν στη χώρα τους δύο γαϊδουράκια που είχαν εγκαταλείψει τα αφεντικά τους. Μετά από ένα χρόνο ήρθαν πάλι στην Ελλάδα και πήραν άλλα δύο ζώα. Σήμερα οι δύο Βέλγοι έχουν μια φάρμα όπου εκτρέφουν γαϊδούρια, πουλάνε το γάλα τους και μάλιστα πολύ ακριβά, ενώ φτιάχνουν από αυτό περιζήτητα στην Ευρώπη φυσικά καλλυντικά.

Την τελευταία δεκαετία δημιουργήθηκαν σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες (Βέλγιο, Γαλλία, Ιταλία, Γιουγκοσλαβία) εκτροφές όνων όπου το παραγόμενο γάλα χρησιμοποιείται κυρίως για την παραγωγή καλλυντικών αλλά και για ανθρώπινη κατανάλωση. Στο Βέλγιο, η μονάδα του Ολιβιέ Ντενίς, στο Chateau des Mottes, διαθέτει το γάλα με λιανική τιμή που ξεπερνά τα 100 ευρώ το λίτρο. Στο Πάρκο Ζασάβιτσα, στην περιοχή Σρμέσκα Μιτρόβιτσα της Σερβίας, ο Σλόμπονταν Σίμπιτς παράγει γάλα, από το οποίο φτιάχνονται διάφορα προϊόντα, όπως σαπούνι, κρέμες προσώπου, αφρόλουτρα, διάφορα άλλα καλλυντικά, αλλά και λικέρ. Ξέρετε πόσο πωλείται το τυρί, κατόπιν παραγγελίας; 1.000 ευρώ ανά κιλό. Βέβαια χρειάζονται 25 λίτρα γάλα γαϊδάρας.
 
4-5 ΕΚΤΡΟΦΕΙΣ ΟΝΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Στην Ελλάδα δύο εκτροφείς ο Νίκος Μπουκουβάλας, εκτρέφει γαϊδουράκια εδώ και τρία χρόνια στην Έδεσσα και στην Καρδίτσα ο Παναγιώτης Παπαποστόλου εκτρέφει 35 όνους για παραγωγή. Σε συνέντευξή τους είπαν: «Είμαστε τέσσερις ή πέντε παραγωγοί γαϊδουρινού γάλακτος σε όλη τη χώρα. Βγάζουμε 12 κιλά γάλα την ημέρα το οποίο πουλάμε από 12-25 ευρώ χονδρική σε εμπόρους για καλλυντικά. Ως νωπό για κατανάλωση είναι πολύ πιο ακριβό», επισημαίνει ο κ. Μπουκαβάλας
«Είναι δύσκολο ζώο το γαϊδούρι. Απ’ όταν γεννήσει θηλάζει έντεκα μήνες και μετά πάλι εάν ξαναγεννήσει το ίδιο. Το δύσκολο είναι στο άρμεγμα. Έχει την τεχνική του. Κάποια ζώα είναι δύστροπα• δύσκολα να τους πάρεις το γάλα. Εμείς εδώ αγωνιζόμαστε αλλά το κράτος δεν βοηθά», τονίζει ο κ. Παπαποστόλου.
 
ΜΗΠΩΣ Ο… ΓΑΪΔΑΡΟΣ ΘΑ ΔΩΣΕΙ ΤΗ ΛΥΣΗ ΣΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑΣ;

Και μπορεί μεν σε κάθε περίπτωση, η εκτροφή των γαϊδάρων να είναι μια επίπονη διαδικασία και χρειάζεται ιδιαίτερες δεξιότητες ωστόσο η δημιουργία μιας μονάδας παραγωγής γαϊδουρινού γάλακτος μπορεί να είναι μια βιώσιμη επιχείρηση κάτω όμως από συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Έτσι, θα πρέπει κάθε επίδοξος ονοτρόφος να εξετάσει προσεκτικά τις δυνατότητες του εγχειρήματος. Και ίσως θα πρέπει και το κράτος να καταρτίσει ένα πρόγραμμα ή να εντάξει τους όνους στο πρόγραμμα σπάνιων επιδοτούμενων φυλών προκειμένου να τα διασώσει και να υπάρξει ενδιαφέρον για δημιουργία μονάδων εκτροφής σε μια εποχή που στην Ελλάδα υπάρχει κρίση στην κτηνοτροφία και αναζητούνται εναλλακτικές λύσεις.