Το να ταξιδεύει κανείς στο βόρειο Αιγαίο είναι υπέροχο. Το βαθύ μπλε νερό και ο υπέροχος ήλιος σε συνδυασμό με τα εκπληκτικά ηλιοβασιλέματα σε κάνουν να ξεχνάς ότι μπορεί αυτά τα νερά να κρύβουν κινδύνους. Τον Σεπτέμβριο του 1915 ένα μεγάλο μεταγωγικό με χιλιάδες Αυστραλούς στρατιώτες της 6ης Μεραρχίας έπλεε σε αυτά τα ίδια νερά έχοντας σαλπάρει από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου με προορισμό το Μούδρο της Λήμνου. Είχε άνδρες από τη Βικτώρια και ανάμεσά τους και δυο νεοφερμένους Αυστραλούς στρατιώτες, τα αδέλφια Sloan – τον James και τον Thomas, που μαζί με τους γονείς και τα άλλα αδέλφια τους είχαν μεταναστεύσει στη Μελβούρνη από τη Γλασκόβη της Σκωτίας το 1913, ελπίζοντας σε μια καλύτερη ζωή.

Τα δυο αδέλφια είχαν φοιτήσει στο Sir John Stirling Maxwell, διάσημο σχολείο της Γλασκόβης, γνωστό στους κύκλους της εργατικής τάξης και από τον δάσκαλο και κοινωνικό ακτιβιστή John Maclean. Η οικογένεια Sloan εγκαταστάθηκε στο Box Hill, στον αριθμό 22 της οδού Kangerong και τα δυο αδέλφια έπιασαν χειρωνακτική δουλειά στο Mitcham και στο Blackburn αντίστοιχα.

Και ενώ ο ακτιβιστής δάσκαλός τους στην Γλασκόβη συνελήφθη καθώς ήταν αντίθετος με τον πόλεμο και την επίταξη, ο πατέρας και οι αδελφοί Sloan, από την άλλη πλευρά, κατετάγη εθελοντικά για να υπηρετήσει την Αυστραλία και τη Βρετανική Αυτοκρατορία. Βρίσκονταν στην Αυστραλία μόλις ένα χρόνο όταν ξέσπασε ο πόλεμος. Τέσσερα μέλη της οικογένειας κατατάχθηκαν – ο πατέρας της οικογένειας και τρεις γιοί.

Ο Thomas κατετάγη τον Ιανουάριο του 1915 και ο James -που ήταν κάτω από 21 ετών και χρειαζόταν γονική συγκατάθεση- τον Μάρτιο της ίδιας χρονιάς. Και οι δυο ανήκαν στην 21η μεραρχία και όπως λένε οι σύντροφοι στρατιώτες τους ήταν πολύ ιδιαίτεροι χαρακτήρες. Έφυγαν από την Αυστραλία με το πλοίο “Δημοσθένης” στις 16 Ιουλίου του 1915 και μετά από την εκπαίδευσή τους στην Αίγυπτο επιβιβάστηκαν στο μεταγωγικό Southland με προορισμό τη Λήμνο και τελικά την Καλλίπολη. Με το Southand διέσχισαν τα νερά του Αιγαίου. Το ταξίδι διήρκεσε δυο μέρες, καθώς το πλοίο έπρεπε να κάνει ζιγκ ζαγκ, προσπαθώντας να αποφύγει τα υποβρύχια των εχθρών. Τα γερμανικά υποβρύχια ήταν ενεργά στο Αιγαίο αμέσως μετά την εκστρατεία στην Καλλίπολη και είχαν ήδη βυθίσει πλοία.

Ήταν ένα πρωινό με λιακάδα χωρίς σύννεφα κι ένα φρέσκο αεράκι που ερχόταν από την κυματιστή θάλασσα.
Κάποιοι στρατιώτες αναφέρουν ότι έβλεπαν τον Άη Στράτη στο βάθος, όταν ξαφνικά άκουσαν τον ήχο μιας έκρηξης και ένιωσαν την τορπίλη του γερμανικού υποβρυχίου να τους χτυπά. Ήταν 9.45 το πρωί. Μια μεγάλη τρύπα δημιουργήθηκε στα πλαϊνά του πλοίου, που εξέπεμψε SOS. Κάποιοι στρατιώτες σκοτώθηκαν ακαριαία. Το πλοίο άρχισε να βάζει νερά και να βυθίζεται καθώς το προσέγγιζαν τα διασωστικά.

Οι στρατιώτες διατήρησαν την πειθαρχία και το χιούμορ τους καθώς ετοιμάζονταν να εγκαταλείψουν το πλοίο, ακόμα και τραγουδώντας κατά την αναμονή. Ωστόσο, οι σωστικές λέμβοι που τους παραλάμβαναν σύντομα αναποδογύρισαν και οι στρατιώτες βρέθηκαν στη θάλασσα. Μέσα σε αυτούς και τα δυο αδέλφια.
Υπάρχουν διάφορες μαρτυρίες για το τι συνέβη. Κάποιες λένε ότι έπεσαν μαζί στη θάλασσα και αιχμαλωτίσθηκαν όταν τους ανακάλυψαν κάτω από μια αναποδογυρισμένη σωστική λέμβο. Όλες οι μαρτυρίες, όμως, συμφωνούν ότι τα αδέλφια Sloan πνίγηκαν μαζί.

Περίπου 40 Αυστραλοί έχασαν τη ζωή τους εκείνο το πρωινό, μεταξύ αυτών και ο συνταγματάρχης Linton. Σύμφωνα με αναφορές, αν και δεινός κολυμβητής, έχασε τη ζωή του από εξάντληση μένοντας πάνω από μια ώρα στο νερό και δίνοντας προτεραιότητα στους στρατιώτες του κατά τη διάσωση. Πέθανε λίγο αργότερα και τάφηκε στη Λήμνο και ήταν ο πιο μεγάλος σε βαθμό στρατιωτικός που τάφηκε εκεί.

Παρ’ όλα αυτά, η επιχείρηση διάσωσης ήταν ιδιαίτερα επιτυχημένη καθώς σώθηκαν πάνω από 1450 άνθρωποι. Ένας από αυτούς ήταν ο στρατιώτης James Martin από το Hawthorn, που ήταν μόλις 14 ετών, ο πιο νέος ANZAC της Αυστραλίας.

Πίσω στη Μελβούρνη, ο αδελφός των James και Thomas, William ετοιμαζόταν να αναχωρήσει για τον πόλεμο. Στις 10 Σεπτεμβρίου 1915 έφυγε από το ίδιο λιμάνι όπως τα αδέλφια του πριν από δυο μήνες. Υπηρέτησε στην Καλλίπολη, στο δυτικό μέτωπο. Έφτασε μέχρι το Μούδρο στη Λήμνο το Δεκέμβριο του 1915, προορισμό στον οποίο δεν κατάφεραν να φτάσουν τα αδέλφια του. Τα πτώματά τους δεν βρέθηκαν ποτέ, τα ονόματα τους ωστόσο είναι χαραγμένα στο Hellas Memorial, το μνημείο των νεκρών ANZACs στην Καλλίπολη και τα ονόματά τους υπάρχουν και στο Μνημείο Πολέμου στο Box Hill.

Για πολλούς από εμάς στην Επιτροπή Μνήμης Λήμνου-Καλλίπολης ήταν πολύ συγκινητική στιγμή η συμμετοχή μας στην τελετή του Βασιλικού Αυστραλιανού Ναυτικού στον Μούδρο τον Απρίλιο του 2015.

Όταν στέκομαι έξω από το δυστυχώς εγκαταλελειμμένο σήμερα πρώην σπίτι των δυο στρατιωτών στο Box Hill προσπαθώ να φανταστώ πως έμοιαζε το 1914. Θα ήταν σίγουρα όμορφο, μια γερή βάση με τα φρεσκοβαμμένα του παράθυρα και τον καπνό να βγαίνει από την καμινάδα του τζακιού καθώς η μητέρα της οικογένειας σέρβιρε το αποχαιρετιστήριο γεύμα στους στρατιώτες της.

Αν λοιπόν τύχει να βρεθείτε πάνω σε ένα πλοίο στο πανέμορφο Αιγαίο, με προορισμό κάποιο νησί, αφιερώστε ένα λεπτό από τη σκέψη σας στους αδελφούς Sloan από το Box Hill που έπλευσαν σε αυτά τα ίδια νερά, δεν κατάφεραν να επιζήσουν και σκεφτείτε την οικογένεια τους που τους θρήνησε στην Αυστραλία.
Lest we forget.

*Ο γεννημένος στη Γλασκόβη Jim Claven είναι ιστορικός, ανεξάρτητος συγγραφέας και γραμματέας της Επιτροπής Μνήμης Λήμνου Καλλίπολης. Μελετά εδώ και πολλά χρόνια την Ελληνική σύνδεση με τους Anzac, διοργανώνει ταξίδια μνήμης στη Λήμνο και σε ολόκληρη την Ελλάδα και ετοιμάζει μια σημαντική νέα εικαστική έκθεση για τον ρόλο της Λήμνου στην εκστρατεία της Καλλίπολης. Μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί του μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στη διεύθυνση jimclaven@yahoo.com.au