Πριν λίγες μέρες βρεθήκαμε στη Λέσχη Αποστράτων της Βικτώριας για την ιστορική παρουσίαση δύο φωτογραφιών αρχείου. Οι δύο φωτογραφίες που παρουσιάστηκαν σε εντυπωσιακές κορνίζες, μνημονεύουν τις υπηρεσίες των στρατευμάτων της Αυστραλίας στην Ελλάδα στους Α’ και B’ Παγκοσμίους Πολέμους. Η παράδοση των φωτογραφιών έγινε κατά τη διάρκεια τελετής στην έδρα της Λέσχης στην Collins Street. Δόθηκαν ως δώρο στον Dr Robert Webster, OAM, πρόεδρο της Λέσχης Αποστράτων Βικτώριας από την Επιτροπή Μνήμης Λήμνου-Καλλίπολης και το Ελληνικό Συμβούλιο Μνήμης για τη Μάχη της Κρήτης.
Μαζί με τους εκπροσώπους τόσο της Επιτροπής όσο και του Συμβουλίου, στην τελετή παράδοσης παρέστη ο αντιπτέραρχος Γρηγόριος Πρεζεράκος και η διευθύντρια του Στρατιωτικού Γραφείου της Προεδρίας της Ελληνικής Δημοκρατίας, σμηναγός Παρασκευή Σύρμη. Την τελετή παρακολούθησαν επίσης ο συνταγματάρχης Jan McCarthy, ο οποίος ήταν πέρσι ο κεντρικός ομιλητής στο ετήσιο μνημόσυνο Λήμνου-Καλλίπολης και η κ. Deb Stewart, μέλος της επιτροπής και εγγονή της νοσοκόμας Evelyn Hutt, που υπηρέτησε στη Λήμνο το 1915. Ήταν μεγάλη τιμή για μένα η διαδικασία της επιλογής αυτών των ιστορικών φωτογραφιών από το Αυστραλιανό Αρχείο καθώς είμαι εκπρόσωπος και των δύο επιτροπών. Και οι δύο φωτογραφίες είναι από Αυστραλούς πολεμικούς φωτογράφους, αν και η μία είναι ανεπίσημη.
Η μία είναι ιδιαίτερα σχετική με την πρόσφατη άφιξη του αγήματος της Ελληνικής Προεδρικής Φρουράς. Οι εύζωνες έφτασαν στη Μελβούρνη για να πάρουν μέρος στην παρέλαση της 25ης Μαρτίου στο Μνημείο Πεσόντων. Την εν λόγω φωτογραφία που δείχνει μια ομάδα ευζώνων να υποδέχεται στην Ακρόπολη μια ομάδα στρατιωτών τράβηξε στις 25 Μαρτίου του 1941 ο Damien Parer από το Bathurst, ένας από τους επίσημους Αυστραλούς πολεμικούς φωτογράφους κατά τον Β’ Παγκόσμιο που έφτασε στην Αθήνα μαζί με τις Αυστραλιανές δυνάμεις τον Μάρτιο του 1941, και αποτελεί μέρος της συλλογής του Αυστραλιανού Πολεμικού Αρχείου.
Όσο για την ομάδα των στρατιωτών, μετά από την εξαντλητική υπηρεσία τους στα πεδία μάχης και το άγονο περιβάλλον της Αιγύπτου και της Λιβύης, με ανακούφιση βρέθηκαν στην Ελλάδα. Πολλοί, γράφοντας γράμματα στην πατρίδα, σχολίασαν το φως και τη μυρωδιά των ευκαλύπτων που τους θύμιζε τον τόπο τους και έκαναν ιδιαίτερη μνεία στη θερμή υποδοχή των ντόπιων. Η κάμερα του Damien τους απαθανάτισε τις λίγες μέρες που απόλαυσαν την Αθήνα πριν φύγουν για το μέτωπο της Βόρειας Ελλάδας. Ο φακός του τους ακολούθησε και τους κατέγραψε να απολαμβάνουν ένα ποτηράκι μαζί με τους Έλληνες συντρόφους τους σε καφενεία και μπαρ της Αθήνας και να βλέπουν τα αξιοθέατα της ιστορικής αυτής πόλης.
Ο Damien βρέθηκε στην Ακρόπολη τυχαία και εκεί ο φακός του κατέγραψε αυτή την ομάδα των στρατιωτών από τη Νέα Νότια Ουαλία να ξεναγούνται στο μνημείο από κάποιους από τους φημισμένους Έλληνες εύζωνες. Ανήκαν όλοι στη δεύτερη μεραρχία – ο Tom Cawley από το Walcha, ο Peter Brown από το Manly, ο Len Lennon από το Inverell, ο Harry Townsend από το Bexley ο C. Foot από το Debman. Πρόκειται για ένα αυθόρμητο κλικ του φακού που κατέγραψε κάτι από την περηφάνια και την αυτοπεποίθηση τόσο των Αυστραλών όσο και των Ελλήνων στρατιωτών που σύντομα θα αντιμετώπιζαν την εισβολή των γερμανικών στρατευμάτων στην Ελλάδα.
Η δεύτερη φωτογραφία είναι από την συλλογή του Albert Savage και βρίσκεται στη Δημόσια Βιβλιοθήκη Νέας Νότιας Ουαλίας. Χρονολογείται στις 6 Αυγούστου του 1915 και δείχνει την άφιξη των αδελφών νοσοκόμων της Αυστραλίας στο 3ο Γενικό Νοσοκομείο στο νησί της Λήμνου στο βόρειο Αιγαίο, τη βάση για την εκστρατεία στην Καλλίπολη.
Ο λοχίας Savage ήταν τακτικός στο Νοσοκομείο. Είχε αποκτήσει, όπως πολλοί, την πιστοποίηση να χρησιμοποιεί τη φωτογραφική του μηχανή και κατέγραφε τη ζωή του νοσοκομείου κατά τη διάρκεια του πολέμου. Οι φωτογραφίες του περιλαμβάνουν στιγμές από τη ζωή στο νοσοκομείο αλλά και τη διαδρομή του προσωπικού κατά τον απόπλου από την Αυστραλία, την άφιξη στην Αίγυπτο και στη συνέχεια στη βάση στη Λήμνο. Η μεγάλη συλλογή φωτογραφιών του βρίσκεται στην Δημόσια Βιβλιοθήκη Νέας Νότιας Ουαλίας και στο Πανεπιστήμιο Queensland και αποτελεί μία από τις πιο εντυπωσιακές ολόκληρου του πολέμου.
Η φωτογραφία του που απαθανατίζει την άφιξη των αδελφών νοσοκόμων από την Αυστραλία είναι άλλο ένα κλειδί στην ελληνική σύνδεση με τους ANZACs. Η Λήμνος έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στην εκστρατεία της Καλλίπολης καθώς ήταν σημείο εισόδου για τις δυνάμεις εισβολής αλλά και βάση ανεφοδιασμού και ανάπαυσης του στρατεύματος. Κυρίως, όμως, ήταν μεγάλη νοσοκομειακή βάση με τις αυστραλιανές δυνάμεις να ενισχύουν τις ιατρικές παροχές στο νησί προσφέροντας υπηρεσίες όχι μόνο στους άρρωστους ή τους τραυματισμένους συμμαχικούς στρατιώτες, αλλά και στους Έλληνες κατοίκους.
Όπως και με την φωτογραφία του Damien, έτσι και το στιγμιότυπο του Albert δεν ήταν προγραμματισμένο. Τα αυστραλιανά αρχεία και τα ημερολόγια των συμμετεχόντων δείχνουν ότι ήταν πιθανότατα μια σύμπτωση. Οι νοσηλεύτριες μόλις είχαν φτάσει και προσχωρούσαν στην ξηρά όταν συναντήθηκαν τον 29χρονο αξιωματικό του νοσοκομείου, Archibald Monk, που έπαιζε την σκωτσέζικη γκάιντά του. Τυχαία λοιπόν ο Archibald αποφάσισε να τις συνοδεύσει στη διαδρομή προς το στρατόπεδο με τη μουσική του. Αυτή τη σκηνή φαίνεται ότι είδε επίσης τυχαία ο Albert Savage και “έπιασε” με τον φακό του. Και οι δύο φωτογραφίες έχουν τη μοναδικότητα της στιγμής, τον αυθορμητισμό. Είναι φωτογραφίες χωρίς σχεδιασμό, ειλικρινείς και υποβλητικές.
Η κ. Χριστίνα Δεσποτέρη, αντιπρόεδρος της επιτροπής Μνήμης Λήμνου-Καλλίπολης, ανέφερε ότι πρόκειται για μια σπουδαία μέρα για την Ελληνική κοινότητα της Μελβούρνης: “Είναι μια μέρα περηφάνιας για τους εκατοντάδες χιλιάδες απογόνους των Αυστραλών ANZACs που υπηρέτησαν στην Ελλάδα. Η έκθεση αυτών των δυο φωτογραφιών στην ιστορική Λέσχη Αποστράτων της Μελβούρνης είναι ο τόπος που πρέπει να βρίσκονται”. Ο κ. Αντώνης Τσουρδαλάκης, πρόεδρος του Συμβουλίου Μνήμης για τη Μάχη της Κρήτης σημείωσε ότι το Συμβούλιο εργάζεται τα τελευταία χρόνια για να κάνει γνωστή την Ελληνική σύνδεση με τους ANZACs και αυτό είναι ένα σημαντικό βήμα. Από την πλευρά του ο Dr Webster ανέφερε πως ήταν τιμή το ότι παρέλαβε αυτά τα σημαντικά δώρα τα οποία θα εκτίθενται μόνιμα πλέον στη Λέσχη Αποστράτων.
Τα δώρα αυτά ήταν στόχος και των δύο οργανώσεων εδώ και πολλά χρόνια. Τώρα παίρνουν πια τη θέση τους στη Λέσχη Αποστράτων και ανοίγουν το δρόμο και για άλλες φωτογραφίες αρχείου, πίνακες ζωγραφικής και αναμνηστικά. Ο ρόλος της Ελλάδας στην ιστορία των ANZACs έγινε για πρώτη φορά τόσο εμφανής και ήταν ευτυχής σύμπτωση που συνέπεσε με την άφιξη των ευζώνων στη Μελβούρνη!
Δεν θα ήταν υπέροχο αυτές οι φωτογραφίες να εκτίθεται επίσης και στο κτίριο της Ελληνικής Κοινότητας στο κέντρο της Μελβούρνης; Ο συνδυασμός θα ενίσχυε ακόμα περισσότερο αυτή την τόσο σημαντική και άρρηκτη σχέση ανάμεσα στην Ελλάδα και την Αυστραλία.
*Ο Jim Claven είναι εκπαιδευμένος ιστορικός και ανεξάρτητος συγγραφέας. Είναι Γραμματέας της Αναμνηστικής Επιτροπής Λήμνου Καλλιπόλλης. Ερευνά την ελληνική σύνδεση με τους ANZACs κατά τη διάρκεια των δύο Παγκοσμίων Πολέμων εδώ και πολλά χρόνια. Μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί του στέλνοντας email στη διεύθυνση jimclaven@yahoo.com.au