Ένα πρόσωπο που έπαιξε τον κύριο ρόλο στη διαμόρφωση τόσο της εθνικής ιστορικής μνήμης όσο και της πολιτισμικής μας παράδοσης, πρόκειται να “ζωντανέψει” στο θεατρικό σανίδι της Μελβούρνης.
Ο λόγος για τον Αντώνη Μακρυγιάννη (Κατσαντώνη), το βίο και τη δράση του οποίου θα έχει την ευκαιρία να γνωρίσει το κοινό της παροικίας μέσα από το έργο της εκπαιδευτικού Φιλιώς Ζώη, “Κατσαντώνης: Ο προάγγελος της λευτεριάς”.
Όπως υποδηλώνει και ο τίτλος του έργου, πρόκειται για μια φυσιογνωμία που η λαϊκή παράδοση αναδεικνύει ως αντιπροσωπευτικό τύπο ελεύθερου ανθρώπου για λόγους που, αν και γνωστοί, αξίζει να υπενθυμίσουμε.
Γεννημένος στην περιοχή των Αγράφων την περίοδο της Τουρκοκρατίας, ο Κατσαντώνης έζησε από μικρός όλα τα δεινά που συνεπαγόταν μια ζωή κάτω από ξένο ζυγό. Την ίδια στιγμή, όμως, το οικογενειακό του περιβάλλον έμελλε να του διδάξει ότι η αντίσταση είναι η μοναδική επιλογή απέναντι στην υποδούλωση.
Ο πατέρας του, Γιάννης Μακρυγιάννης, είχε αναπτύξει ενεργό επαναστατική δράση, ενώ ο κατά την παράδοση νονός του, Βασίλης Δίπλας, ήταν καπετάνιος των κλεφτών, στο λημέρι του οποίου δεν άργησε να ενταχθεί ο Κατσαντώνης και αργότερα να αναλάβει την ηγεσία του.
Με γνώμονα πάντα την αγάπη για την πατρίδα και το καλό των συντρόφων του, ο Κατσαντώνης εδραιώθηκε στην ιστορική μνήμη μέσα από τη δράση και τον μαρτυρικό του θάνατο ως κορυφαία μορφή της κλεφτουριάς και πρόδρομος της ελευθερίας του γένους.
Ξεκινώντας από τα γεγονότα που καθόρισαν τη μετέπειτα πορεία του ήρωα, το θεατρικό έργο “Κατσαντώνης: Ο προάγγελος της λευτεριάς” προβάλλει τα σημεία εκείνα της δράσης του Κατσαντώνη που τον ανύψωσαν σε συμβολική φιγούρα του μετέπειτα επαναστατικού αγώνα. Παράλληλα, μας μεταφέρει μέσα από την παραστατικότητα του διαλόγου, τόσο στοιχεία του ιστορικού και κοινωνικού πλαισίου της εποχής όσο και την ανθρώπινη πλευρά των χαρακτήρων με τις αδυναμίες και τις εσωτερικές τους συγκρούσεις.
Ενδεικτικά, μέσα σε δέκα συνολικά σκηνές, παρουσιάζονται από το περιστατικό της άδικης φυλάκισης του Κατσαντώνη σε νεαρή ηλικία, της μετέπειτα εκδίκησής του και της ανάδειξής του σε πρωτοστάτη της κλεφτουριάς, μέχρι την απώλεια των γονιών του ύστερα από διαταγή του Αλή Πασά και το τραγικό τέλος του ιδίου, καθώς αρνούνταν να δηλώσει υποταγή και να αποχωρήσει από τον αγώνα.
Μιλώντας για την απόφασή της να δημιουργήσει ένα θεατρικό έργο για τον Κατσαντώνη, η κ. Ζώη αναφέρεται στις αξίες που ανακάλυψε, μελετώντας τη ζωή και το έργο του, να συγκεντρώνονται στο πρόσωπό του και την πρόθεσή της να τις αναδείξει εν μέσω των κρίσιμων συγκυριών της σύγχρονης εποχής.
“Ανδρεία, παλικαριά, αυτοθυσία, ντομπροσύνη, δικαιοσύνη, αγάπη, πίστη, αφοσίωση, αξιοπρέπεια, ανθρωπιά… Τις παραγκωνισμένες αυτές αξίες τις οφείλουμε σε μας και τα παιδιά μας, στην οικογένεια, σ’ ολόκληρη την κοινωνία. Επιβάλλεται να τις ξανακερδίσουμε” λέει χαρακτηριστικά στο σημείωμα που προλογίζει το έργο η κ. Ζώη.
Όπως εξηγεί, συνεχίζοντας, σε μια εποχή όπως η σημερινή -όπου οι συνεχείς κοινωνικοί μετασχηματισμοί και οι απαιτήσεις της καθημερινότητας αναπόφευκτα δημιουργούν κλίμα ανασφάλειας- η επιστροφή στην παρακαταθήκη της ιστορικής μνήμης και της πολιτισμικής ταυτότητας μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο εργαλείο για τον επαναπροσδιορισμό της στάσης μας, ως μεμονωμένοι άνθρωποι και ως μέλη της κοινωνίας.
Την ίδια στιγμή, η συγγραφέας επισημαίνει την ανάγκη να χτιστούν γέφυρες επικοινωνίας για την προώθηση της πολιτιστικής μας ταυτότητας μεταξύ του ελληνικού λαού και του απόδημου ελληνισμού, “έμπρακτα με συντήρηση και ανάδειξη του πολιτιστικού κεφαλαίου του τόπου μας […]”, αλλά και μεταξύ των διαφορετικών γενιών, όπως υποδεικνύει σχετικό απόσπασμα του προλογικού σημειώματος:
“Με αυτό το θεατρικό έργο στοχεύω στη συνεργασία όλων των ηλικιών, προσαρμοσμένη και ισορροπημένη ‘στα σημερινά δεδομένα'”.
Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο ότι την παρουσίαση του έργου στο κοινό της παροικίας πρόκειται να επιμεληθεί η ομάδα ‘Θελξινόη’, της οποίας η συγγραφέας είναι ιδρυτικό μέλος και συντονίστρια.
Η ομάδα συστάθηκε με μοναδικό σκοπό την έρευνα, καταγραφή, διατήρηση και διάδοση του ελληνικού πολιτισμού, προκειμένου να θυμηθούν οι παλιότεροι και να μάθουν οι νέοι την αξία και ομορφιά της ελληνικής γλώσσας και της πολιτιστικής παράδοσης μέσα από το θέατρο, τη μουσική και άλλες καλλιτεχνικές εκφράσεις, καθώς και ενημερωτικές διαλέξεις και σεμινάρια.
Αξίζει τέλος να σημειωθεί ότι τη στήριξή τους στην πρωτοβουλία της κ. Ζώη να συγγράψει το έργο για τον Κατσαντώνη έχουν εκφράσει εκπρόσωποι του πολιτικού -και όχι μόνο- χώρου της Ελλάδας, κάνοντας λόγο για μια αξιέπαινη προσπάθεια που προσφέρει όχι μόνο στην αξιοποίηση της πολιτιστικής παράδοσης και ιστορικής μνήμης, αλλά και στη σύσφιξη δεσμών με τον απόδημο ελληνισμό.
Όπως, άλλωστε, επισημαίνει και η ίδια η συγγραφέας, η αγάπη της για την ελληνική γλώσσα και η επιθυμία της για κοινωνική προσφορά είναι τα πρωταρχικά κίνητρα πίσω από κάθε εγχείρημα που αναλαμβάνει.