Μια γυμνή φωτογράφιση στον ιερό βράχο της Ακρόπολης ενδεχομένως φαντάζει ταμπού για κάποιους ακόμη και σήμερα. Πόσο μάλλον πριν από περίπου 90 χρόνια όταν ο φακός μιας τολμηρής Ελληνίδας οραματίστηκε την ενσάρκωση του αρχαίου ελληνικού πνεύματος μέσα από το γυμνό σώμα μιας φημισμένης μπαλαρίνας της εποχής.
Η κίνηση ξεσήκωσε κατακραυγή στη συντηρητική ελληνική κοινωνία και κύματα θαυμασμού στο παγκόσμιο κοινό.
Σε κάθε περίπτωση, η Έλλη Σουγιουλτζόγλου-Σεραϊδάρη, γνωστή με το ψευδώνυμο Nelly’s έγραψε ιστορία, τόσο με αυτή τη χαρακτηριστική φωτογραφία όσο και με το μετέπειτα έργο της.
Το έργο της θα έχει για πρώτη φορά την ευκαιρία να γνωρίσει το αυστραλιανό κοινό μέσω της έκθεσης που φιλοξενεί το Ελληνικό Μουσείο Μελβούρνης στο πλαίσιο της συνεργασίας του με το Μουσείο Μπενάκη.
Με τίτλο “Against the Ruins” πρόκειται για μια συλλογή φωτογραφιών της καλλιτέχνιδας που τοποθετούνται χρονολογικά στην περίοδο 1920-30 με κοινή θεματική τη χρήση των αρχαιοτήτων ως φόντο.
ΠΗΓΗ ΕΜΠΝΕΥΣΗΣ Η ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ
Όπως εξηγεί η επιμελήτρια της έκθεσης Αλίκη Τσίργιαλου, οι φωτογραφίες εξερευνούν αφενός τη χρήση του αρχαιολογικού χώρου ως υπόβαθρο στο οπτικό αποτέλεσμα, αλλά κυρίως ως πηγή έμπνευσης που αποτελεί και τη βάση των τριών αιθουσών στις οποίες είναι χωρισμένη η έκθεση: “Χορεύοντας στην Ακρόπολη”, “Οι Δελφικές Εορτές” και “La Mode Grecque”.
“Όταν η Nelly’s ήρθε για πρώτη φορά στην Αθήνα, βασίστηκε στα ακούσματα που είχε από τον πατέρα της, ο οποίος της μετέδωσε τον θαυμασμό του για την αρχαία Ελλάδα, και προσπάθησε να συνδέσει αυτά τα ακούσματα με την εικόνα”.
Γεννημένη στο Αϊδίνι το 1899 και μεγαλωμένη στη Σμύρνη, η καλλιτέχνιδα πρωτοέφτασε στην Ελλάδα σε ηλικία 25 ετών. Είχε μόλις ολοκληρώσει τις σπουδές της στη Δρέσδη της Γερμανίας.
“Σπούδασε φωτογραφία κοντά σε δύο πολύ γνωστούς Γερμανούς, τον Hugo Erfurth και τον Franz Fiedler, εκπρόσωπους του πικτοριαλιστικού κινήματος, που θέλει τη φωτογραφική εικόνα να παραπέμπει σε ζωγραφικό πίνακα.
“Οι σπουδές της επηρέασαν πολύ το έργο της όταν ήρθε στην Αθήνα και άνοιξε το στούντιό της στην οδό Ερμού”, αναφέρει η κ. Τσίργιαλου.
Πράγματι, η Nelly’s υιοθέτησε μία από τις χαρακτηριστικές τεχνικές των πικτοριαλιστών, επεμβαίνοντας στο φωτογραφικό τύπωμα με μελάνι σε πολλά από τα έργα της, οι αυθεντικές εκτυπώσεις των οποίων παρουσιάζονται στην έκθεση του Ελληνικού Μουσείου.
“Είναι μοναδικά τυπώματα και αυτό είναι από τα πιο σημαντικά στοιχεία της έκθεσης. Και μάλιστα πολλά από αυτά είχαν τυπωθεί για να διακοσμήσει τον χώρο υποδοχής πελατών στο στούντιο που άνοιξε το 1925. Έχουμε φωτογραφίες του εσωτερικού του στούντιο της εποχής με αυτά ακριβώς τα καδράκια που βλέπουμε στην έκθεση”.
“ΧΟΡΕΥΟΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗ”
Στο πρώτο κομμάτι της εκτεθειμένης συλλογής δεσπόζει και η πιο γνωστή φωτογραφία της καλλιτέχνιδας, που απαθανατίζει το 1930 τη διάσημη μπαλαρίνα Elizabeta Nikolska ημίγυμνη σε μία κίνηση σαν να αιωρείται ανάμεσα στους κίονες του Παρθενώνα.
Η σύλληψη της τολμηρής ιδέας όμως τοποθετείται μερικά χρόνια πριν, διευκρινίζει η κ. Τσίργιαλου, με αφορμή την επίσκεψη της Γαλλίδας χορεύτριας Mona Paiva στην Ελλάδα.
“Η Nelly’s μαζί με τον τότε έφορο αρχαιοτήτων Αλέξανδρο Φιλαδελφέα ανέβηκαν στην Ακρόπολη για να τη φωτογραφίσει και όπως εκείνη χόρευε ανάμεσα στις κολώνες της προτάθηκε να φωτογραφηθεί χωρίς τα πέπλα και τα ρούχα. Και έτσι προέκυψαν εκείνες οι φωτογραφίες, προκαλώντας ένα σκάνδαλο στη συντηρητική κοινωνία του Μεσοπολέμου”.
ΑΠΟ ΤΙΣ ΔΕΛΦΙΚΕΣ ΕΟΡΤΕΣ ΣΤΗ… “MODE GRECQUE”
Η δεύτερη αίθουσα της έκθεσης είναι αφιερωμένη στις “Δελφικές Εορτές”, παρουσιάζοντας μια σειρά φωτογραφιών των συμμετεχόντων στις εκδηλώσεις που διοργάνωσε ο ποιητής Άγγελος Σικελιανός με τη σύζυγό του Eva Palmer.
“Όταν της πρόσφεραν τη δυνατότητα της αποκλειστικής φωτογράφου των δεύτερων Δελφικών Εορτών νοίκιασε ένα μικρό σπίτι στους Δελφούς, από όπου παρακολούθησε όλες τις πρόβες. Εμπνεύστηκε από την ενδυμασία, τη χορογραφία και φωτογράφισε τους ηθοποιούς αλλά και τους αθλητές που πήραν μέρος στις γυμναστικές επιδείξεις σε πόζες που παραπέμπουν στην αρχαιοελληνική τέχνη, χρησιμοποιώντας τον χώρο των Δελφών ως υπόβαθρο.”
Το κεντρικό στοιχείο του αρχαιολογικού χώρου συναντά ο θεατής και στο τρίτο και τελευταίο κομμάτι της έκθεσης.
Αυτή τη φορά όμως, εξηγεί η κ. Τσίργιαλου, με “εντελώς διαφορετικό χαρακτήρα” και αφηγείται το ιστορικό των φωτογραφιών που έχει τραβήξει η Nelly’s από μοντέλα που ποζάρουν στον ναό του Ολυμπίου Διός και το Βυζαντινό μουσείο μεταξύ άλλων ντυμένα με ρούχα που παραπέμπουν σε αρχαιοελληνικές ενδυμασίες ή παραδοσιακές φορεσιές. Αφορμή ήταν ένας διαγωνισμός μόδας που έλαβε χώρα στην Αθήνα το 1939.
Οι φωτογραφίες δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό “La Mode Grecque” που κυκλοφόρησε το τότε υφυπουργείο Τύπου και Τουρισμού του καθεστώτος σε τρεις γλώσσες για τη διαφήμιση της εμπνευσμένης από την Ελλάδα μόδα στο εξωτερικό.
“Ήταν η περίοδος τότε για την Ελλάδα όπου η φωτογραφία χρησιμοποιούνταν ως το κατ’ εξοχήν μέσο για την προώθηση του τουρισμού”, εξηγεί η επιμελήτρια της έκθεσης.
ΕΡΓΟ – ΣΤΑΘΜΟΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ
Συνολικά 65 φωτογραφίες της Nelly’s παρουσιάζονται στο Ελληνικό Μουσείο, οι οποίες επιλέχθηκαν αποκλειστικά για την έκθεση από το πλήρες αρχείο που παραχώρησε η καλλιτέχνιδα το 1989 στο Μουσείο Μπενάκη.
“Είναι μόλις ένα κομμάτι του έργου της, όμως είναι το κομμάτι που την έχει χαρακτηρίσει και στο οποίο έχουν “πατήσει” οι μεταγενέστεροι Έλληνες φωτογράφοι”.
Η κ. Τσίργιαλου που είναι υπεύθυνη του φωτογραφικού αρχείου του Μουσείου Μπενάκη έχει μελετήσει διεξοδικά το έργο της Nelly’s λόγω και της εξειδίκευσής της στην ιστορία της φωτογραφίας. Όμως στόχος της είναι αυτή η παρακαταθήκη να γίνει προσβάσιμη στο ευρύ κοινό.
“Δεν απευθυνόμαστε σε ειδικούς, κάθε άλλο, θέλουμε η φωτογραφία και ιδιαίτερα η αρχειακή που είναι λιγότερο γνωστή να γνωστοποιηθεί, να μάθουμε για τους φωτογράφους μας γιατί αποτελούν κομμάτι της πολιτιστικής μας κληρονομιάς”.
Παροτρύνοντας το κοινό της Μελβούρνης να επισκεφθεί το Ελληνικό Μουσείο για να γνωρίσει από κοντά το έργο μιας καλλιτέχνιδας που άφησε το σημάδι της στην ιστορία της φωτογραφίας εντός και εκτός ελληνικών συνόρων, η κ. Τσίργιαλου μας παραπέμπει στον Αμερικανό Beaumont Newhall, ο οποίος κατέγραψε την εξέλιξη της φωτογραφικής τέχνης σε ένα βιβλίο που θεωρείται ακόμη και σήμερα “ευαγγέλιο” για τους μελετητές του είδους.
“Αν ο άνθρωπος που έγραψε την Ιστορία της Φωτογραφίας[…] συμπεριέλαβε τη Nelly’s σε αυτή την ιστορική αναδρομή της φωτογραφίας παγκοσμίως, κάτι θα είχε διακρίνει, δεν νομίζετε;”, καταλήγει γελώντας.
*Η έκθεση “Against the Ruins – Photographs by Nelly’s” παρουσιάζεται στο Ελληνικό Μουσείο Μελβούρνης, 280 William Street, VIC 3000, από τις 30 Αυγούστου 2018 έως τις 3 Φεβρουαρίου 2019.