Η συζήτηση στη Βουλή για την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος των αποδήμων και των άλλων Ελλήνων του εξωτερικού, επιβεβαίωσε αυτό που ήταν ήδη γνωστό: ότι βρισκόμαστε ακόμα μακριά από μια ευρύτερα αποδεκτή λύση που θα μπορούσε να συγκεντρώσει την απαιτούμενη αυξημένη κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Η συζήτηση αυτή ήταν όμως χρήσιμη, γιατί έφερε στο φως τις συνταγματικές και πρακτικές δυσκολίες του εγχειρήματος. Νομίζω ότι έγινε πλέον αντιληπτό ότι καμία λύση του ζητήματος αυτού δεν είναι συνταγματικά ανώδυνη.
Έτσι, για παράδειγμα, αν συγκροτηθούν εκλογικά τμήματα στις πρεσβείες, τα προξενεία ή καταστήματα ελληνικών κοινοτήτων ή συλλόγων – τη λύση αυτή υιοθετεί το κυβερνητικό νομοσχέδιο – όσοι διαμένουν μακριά από τα τμήματα αυτά δεν θα μπορέσουν να ψηφίσουν. Αν πολλαπλασιαστούν τα αποκεντρωμένα εκλογικά τμήματα, σε καταστήματα ελληνικών κοινοτήτων ή συλλόγων, ώστε να ψηφίσουν όσο το δυνατόν περισσότεροι, τίθεται εύλογα το ερώτημα πού θα βρεθούν τόσα μέλη εφορευτικών επιτροπών, δικαστικοί αντιπρόσωποι και επόπτες εκλογών και πώς θα οργανωθεί όλη αυτή η διαδικασία σε παγκόσμια κλίμακα.
Σε σχέση με την αυτοπρόσωπη προσέλευση σε εκλογικά τμήματα, η επιστολική ψήφος μπορεί να διευκολύνει σε μεγαλύτερο βαθμό την καθολική ψηφοφορία. Όμως, αν υιοθετηθεί η μέθοδος αυτή, πώς θα διασφαλιστεί η μυστικότητα της ψήφου; Στην περίπτωση αυτή ο εκλογέας, αν θέλει, μπορεί να παραβιάσει ο ίδιος τη μυστικότητα της ψήφου, αφού δεν ψηφίζει αθέατος σε χωριστό χώρο. Το γεγονός ότι ο συνταγματικός νομοθέτης του 2001 επέτρεψε ή και προέκρινε ίσως την επιστολική ψήφο για τους εκλογείς του εξωτερικού, σημαίνει ότι συνεκτίμησε και αποδέχθηκε το ενδεχόμενο αυτό.
Το πρωταρχικό πρόβλημα είναι όμως άλλο. Με ένα εκλογικό σύστημα που δίδει bonus 40 ή 50 εδρών στο πρώτο κόμμα έστω και με μία ψήφο διαφορά, δεν είναι καθόλου απίθανο το τελικό αποτέλεσμα των βουλευτικών εκλογών να κρίνεται τελικά από την ψήφο των εκλογέων του εξωτερικού και κυρίως των αποδήμων, δηλαδή από Έλληνες πολίτες που έχουν ενσωματωθεί και ζουν σε άλλες κοινωνίες και πολιτικές κοινότητες. Η Νέα Δημοκρατία φαίνεται πρόθυμη σήμερα να αποδεχθεί κάτι τέτοιο, ίσως επειδή πιστεύει πως οι συσχετισμοί στους αποδήμους την ευνοούν. Αλλά και το ΠΑΣΟΚ, ο ΣΥΡΙΖΑ και το ΚΚΕ, που αντιτίθενται στο νομοσχέδιο της κυβέρνησης, δεν έχουν ακόμη αποσαφηνίσει τη θέση τους πάνω στο ζήτημα αυτό.
Κατά τη γνώμη μου, υπάρχει μόνο ένας τρόπος για να λυθεί επιτέλους ο γόρδιος δεσμός της ψήφου των αποδήμων: να διευκολυνθεί, κατά προτίμηση με τη μέθοδο της επιστολικής ψήφου, η άσκηση του εκλογικού τους δικαιώματος, να εκλέγουν δικούς τους βουλευτές σε «περιφέρειες εξωτερικού», αλλά να μην ενσωματώνονται οι ψήφοι τους στα γενικά αποτελέσματα των εκλογέων, ούτε να προσμετρώνται για το bonus που εξασφαλίζει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Πιστεύω πως οι πρώτοι που θα υποστηρίξουν μια τέτοια λύση είναι οι ίδιοι οι απόδημοι, οι οποίοι δεν θέλουν ούτε έχουν κανέναν λόγο να γίνουν οι «ρυθμιστές» του ελλαδικού κομματικού ανταγωνισμού.