Με απόφασή του το 1994 το Ελληνικό Κοινοβούλιο καθιέρωσε την 19η Μαΐου ως Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου.
Με επίκεντρο αυτήν την ημερομηνία διοργανώνονται στην Ελλάδα, αλλά και σε εστίες του Απόδημου Ελληνισμού, εκδηλώσεις για ένα από τα πιο τραγικά επεισόδια του ελληνικού έθνους κατά τη διάρκεια του πρώτου τέταρτου του 20ού αιώνα.
Στη Μελβούρνη την ευθύνη για τη διοργάνωση των εκδηλώσεων Μνήμης έχει η Επιτροπή Ποντιακών Σωματείων Μελβούρνης (ΕΠΣΜ).
Το πρόγραμμα εκδηλώσεων περιλαμβάνει και ομιλίες για διάφορες πτυχές της Γενοκτονίας. Δεδομένου ότι στην Ελλάδα γίνονται οι περισσότερες έρευνες γύρω από το θέμα του Ποντιακού Ελληνισμού, και εκδίδονται τα σχετικά βιβλία, η ΕΠΣΜ ζητάει από συλλογικούς φορείς της Ελλάδας να υποδείξουν το πρόσωπο που θα καλύψει το μέρος αυτό των εκδηλώσεων.
Έτσι, με υπόδειξη του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ποντιακού Ελληνισμού, το οποίο κάλυψε και τα σχετικά έξοδα, για τις ομιλίες του 2009 υποδείχθηκε ο Δρ Κυριάκος Χατζηκυριακίδης. Στις εκδηλώσεις πήρε μέρος και ο Πρόεδρος του Συμβουλίου, κ. Ιωάννης Μωΰσιάδης.
Ο Δρ Κ. Χατζηκυριακίδης είναι από τους πιο νέους (γεννήθηκε το 1973) ιστορικούς ερευνητές με εξειδίκευση στο θέμα του Ποντιακού Ελληνισμού. Είναι απόφοιτος του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών και Διδάκτορας του Τομέα Ιστορίας, Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του ίδιου πανεπιστημίου.
Τα ερευνητικά ενδιαφέροντα του Δρα Χατζηκυριακίδη καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα του Ποντιακού Ελληνισμού, πριν και μετά από τον ξεριζωμό, με αποτέλεσμα τη συγγραφή ενός σημαντικού αριθμού μονογραφιών, αλλά και ανακοινώσεων σε επιστημονικά συνέδρια, καθώς και ομιλιών γενικότερης φύσης.
Γλωσσομαθής καθώς είναι, εκτός από τα Ελληνικά Αρχεία, μέρος του υλικού για τις μελέτες του το αντλεί από τα Κρατικά Αρχεία της Γερμανίας και της Βρετανίας.
Το θέμα της πρώτης ομιλίας του στη Μελβούρνη (Ποντιακή Κοινότητα Μελβούρνης και Βικτωρίας, 17/5) ήταν: «Η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου και οι προσπάθειες για τη διεθνή αναγνώρισή της».
Η δεύτερη ομιλία του δόθηκε στο Κτήριο της Παναγίας Σουμελά, Thomastown, την Τετάρτη, 20/5, με θέμα «Η Αργυρούπολη και τα μεταλλεία του Πόντου, από την ακμή έως την «Έξοδο» του 1922».
Η σημερινή στήλη επικεντρώνεται πάνω στο θέμα της πρώτης ομιλίας του Δρα Χατζηκυριακίδη, στην οποία ο ομιλητής προσεγγίζει το θέμα της Γενοκτονίας από διάφορες οπτικές γωνίες, μας δίνει σφαιρικά την αιτιολογία της, την τοποθετεί στο ιστορικό της πλαίσιο, την συσχετίζει με άλλες γενοκτονίες, και διερευνά τρόπους για την αναγνώρισή της από την διεθνή κοινότητα.
Εισαγωγικά ο ομιλητής αναφέρεται στη γένεση του όρου «Γενοκτονία». Λέει επί αυτού:
«Ο όρος ‘Γενοκτονία’, η ληξιαρχική πράξη γέννησης του οποίου οφείλεται στον Πολωνό εβραϊκής καταγωγής νομικό Ραφαέλ Λέμκιν το 1943, στις ημέρες μας οδηγεί τη σκέψη στα δύο τραγικά γεγονότα του 20ού αιώνα, τη Γενοκτονία των Αρμενίων το 1915 από τους Νεότουρκους και τη Γενοκτονία-ολοκαύτωμα των Εβραίων το 1940- 1944 από τη Ναζιστική Γερμανία.
{…} Εγκλήματα Γενοκτονίας όμως διαπράχθηκαν καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα και διαπράττονται και σήμερα σε βάρος και άλλων λαών, που συνειδητά η Νέα Τάξη πραγμάτων προσπάθησε και προσπαθεί να υποβαθμίσει, να θάψει… Όσον αφορά βέβαια στην Τουρκία, αυτή αποδύθηκε σε έναν αγώνα ολοκληρωτικού αφανισμού ή εκτουρκισμού των μικρών χριστιανικών και μουσουλμανικών εθνοτήτων. Η γενοκτόνος ενοχή της είναι πια τεκμηριωμένη. Ωστόσο δεν απολογήθηκε ποτέ μέχρι σήμερα για τις εγκληματικές πράξεις της… Το στρατοκρατικό καθεστώς της ευθύνεται για τον αφανισμό των Ελλήνων της Πόλης, της Ίμβρου και της Τενέδου, για τη διαιώνιση της διχοτόμησης της Κύπρου μας, αλλά και για τις ανηλεείς διώξεις σε βάρος των Κούρδων.
Ο Ελληνισμός του Πόντου βίωσε όλα τα εγκλήματα και τις μορφές βίας που αναφέρονται στη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών του 1948 ως πράξεις γενοκτονίας…».
Ο κ. Χατζηκυριακίδης αναφέρεται στα ιστορικά γεγονότα που δικαιώνουν την επιλογή της ημερομηνίας 19 Μαΐου ως ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας. Σημειώνω εδώ πως η 19η Μαΐου 1919 σηματοδοτεί τη δεύτερη φάση της Γενοκτονίας (1919 μέχρι τις αρχές του 1923). Η πρώτη φάση καλύπτει τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου 1914-1918). Γράφει ο Δρ Χατζηκυριακίδης:
«Η 19η Μαΐου καθιερώθηκε ως ημέρα μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου, διότι την ημέρα αυτή, όπως γνωρίζουμε, στις 19 Μαΐου 1919 ο Μουσταφά Κεμάλ Πασά (αργότερα εθνοπατέρας των Τούρκων) αποβιβάστηκε στην Αμισό του Πόντου ως επιθεωρητής των ανατολικών επαρχιών της αυτοκρατορίας μετά από διαταγή της σουλτανικής κυβέρνησης και αίτηση των Βρετανών ‘να προστατέψει τους Ρωμιούς και τους Αρμένιους από τις τουρκικές συμμορίες’… Παρά τη σαφή εντολή όμως, ο Κεμάλ έθεσε σε εφαρμογή το έργο της συστηματικής και οργανωμένης εξόντωσης του Ελληνισμού του Πόντου».
Ο Δρ Χατζηκυριακίδης χαρακτηρίζει ως «ευτυχή συγκυρία» για την Τουρκία το γεγονός ότι στις αρχές του 20ού αιώνα η Γερμανία έστρεψε την προσοχή της προς την Μικρά Ασία λόγω του ορυκτού της πλούτου, αλλά και ως ‘γέφυρας’ για πρόσβαση στα πετρέλαια της Μέσης Ανατολής και της Κεντρικής Ασίας. Για τον σκοπό αυτό έστειλε στην Τουρκία τον στρατηγό Liman von Sanders, ο οποίος ανέλαβε τον εκσυγχρονισμό και εξοπλισμό των ενόπλων δυνάμεων της Τουρκίας, η οποία προσχώρησε στην παράταξη της Γερμανίας και της Αυστροουγγαρίας κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Λέει σχετικά ο Δρ Χατζηκυριακίδης:
«Και μια και αναφερθήκαμε στους Γερμανούς, επιβάλλεται στο σημείο αυτό να τονίσουμε ότι η φύση και η μέθοδος της γενοκτονίας από τους Τούρκους μπορεί να έχει κοινά χαρακτηριστικά με τη γενοκτονία των Εβραίων στο Auschwitz, το Buchenwald, το Dachau, κ.ά., έχει όμως δύο βασικές διαφορές, κατά τον καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης Πολυχρόνη Ενεπεκίδη… ‘Πρόκειται για μια γενοκτονία αλά Τούρκα’, έγραψε. ‘Δεν έχει καμιά ιδεολογική ή ψευδοεπιστημονική θεμελίωση περί γενετικής και αρίας φυλής, σαν αυτή που διαβάζει κανείς στο γνωστό έργο του Hitler ‘Main Kampf’. Επρόκειτο για ένα ‘Auschwitz εν ροή’. Μία τρίτη διαφορά τους, συμπληρώνουμε εμείς, είναι ότι σε αντίθεση με το ολοκαύτωμα των Εβραίων που οι Γερμανοί έχουν αναγνωρίσει, οι Τούρκοι αρνούνται πεισματικά να αποδεχθούν το ρόλο του θύτη».
Για την αδιάλλακτη στάση των Τούρκων αναφορικά με την αναγνώριση της Γενοκτονίας ο Δρ Χατζηκυριακίδης επιρρίπτει ευθύνες και στην εξωτερική πολιτική της χώρας μας, εκφράζοντας την ακόλουθη απορία:
«Γιατί όμως απορούμε και οργιζόμαστε; Η Τουρκία κάνει τη δουλειά της. Γιατί εμείς δεν απαιτήσαμε στους όρους για την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση να συμπεριληφθεί η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου; Γιατί δεν αποτελεί το ζήτημα αυτό, κυρίαρχο ζήτημα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής και μοχλό πίεσης, όπλο στη φαρέτρα της εθνικής μας εξωτερικής πολιτικής και διπλωματίας;».
Έχοντας επισημάνει τις ασυντόνιστες ενέργειές μας για την αναγνώριση της γενοκτονίας από τη διεθνή κοινότητα, ο Δρ Χατζηκυριακίδης έκλεισε ως ακολούθως την ομιλία του:
«Να στείλουμε το μήνυμα ότι φυσικά το έγκλημα της Γενοκτονίας δεν παραγράφεται όσα χρόνια και αν περάσουν και ότι θα αγωνιστούμε σκληρά μέχρι την τελική δικαίωση.
Πρέπει όμως να δώσουμε τέλος στην εσωστρέφεια, πρέπει επιτέλους να αφήσουμε τις εμφύλιες διαμάχες, να σταματήσουν οι σύλλογοι και οι ομοσπονδίες να μεριμνούν και να τυρβάζουν περί άλλα επουσιώδη, πρέπει να έχουμε όραμα, να αξιοποιήσουμε το νέο και ικανό ανθρώπινο δυναμικό στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και να εκμεταλλευτούμε στο έπακρο το θετικό κλίμα και τον ούριο άνεμο που αναμφίβολα πνέει αυτή τη χρονική στιγμή. Άλλωστε ο Elie Wisel, βραβευμένος με το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης, είπε πολύ απλά ότι ‘Όταν είμαστε ουδέτεροι βοηθάμε το δήμιο και όχι το θύμα!’
Χρέος όλων μας, ιδιαίτερα της τρίτης και της τέταρτης πια γενιάς, είναι να συνδράμουμε με κάθε τρόπο σ’ αυτή την προσπάθεια.
Των ηρώων, των αγωνιστών, των μαρτύρων του Πόντου, Αιωνία η Μνήμη».
Ένιωσα επιτακτική την ανάγκη να διαθέσω το χώρο της στήλης αυτής στην ομιλία του Δόκτορα Κυριάκου Χατζηκυριακίδη, γιατί κρίνω πως στον περιορισμένο χρόνο μιας ομιλίας κατόρθωσε να τοποθετήσει το θέμα της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου στο χωροχρονικό της πλαίσιο, να καταλογίσει τις ευθύνες πρωτίστως στην Τουρκία, αλλά και στη Γερμανία, καθώς και στους «συμμάχους» της Ελλάδας κατά την περίοδο εκείνη, και να επισημάνει την ολιγωρία της ελληνικής πλευράς αναφορικά με την αναγνώριση της Γενοκτονίας από τη διεθνή κοινότητα.
Μένω αισιόδοξος πως η νέα γενιά επιστημόνων, ερευνητών και ιστορικών, που τόσο επάξια ο Κυριάκος Χατζηκυριακίδης αντιπροσωπεύει, θα ανακτήσει το χαμένο έδαφος για ένα από τα πιο επώδυνα επεισόδια στην ιστορία του έθνους μας.
Σημειώνω πως στην εν λόγω ομιλία παρευρέθηκαν ο Γενικός Πρόξενος της Ελλάδας στη Μελβούρνη, κ. Χρήστος Σαλαμάνης, ο Πρόεδρος του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ποντιακού Ελληνισμού, κ. Ιωάννης Μωϋσιάδης, Πρόεδροι και άλλα στελέχη των ποντιακών σωματείων και άλλων συλλογικών φορέων, και μεγάλος αριθμός ομογενών.