«Καλός ο συναισθηματισμός αλλά δεν αρκεί»

«Τα δάκρυά μου είναι μέσα μου βαθιά,
Ακόμα κι αν ξέρω πάντα
ότι πονώ.
Ίσως και να πρέπει τότε
Εκεί που ‘ναι το κλάμα να βρεθώ».

Μ’ αυτό τον ιδιαίτερα συναισθηματικά φορτισμένο στίχο ξεκινά η συγγραφέας, Θία Χάλο, το βιβλίο-ντοκουμέντο για την ποντιακή γενοκτονία, που φέρει τον τίτλο «Ούτε το όνομά μου» και στο οποίο περιγράφει τα βιώματα της μητέρας της, Σάνο, της γυναίκας που κατάφερε να επιζήσει της ποντιακής γενοκτονίας.
Την ίδια στιγμή που ο συναισθηματισμός που δημιουργεί η αληθινή αυτή ιστορία έβαλε την ποντιακή γενοκτονία στην σκέψη εκατοντάδων χιλιάδων αναγνωστών ανά τον κόσμο, ο Δρ Κυριάκος Χατζηκυριακίδης, ο ερευνητής ιστορικός που πριν από λίγες μέρες βρέθηκε στη Μελβούρνη στο πλαίσιο των εκδηλώσεων μνήμης για την Ποντιακή Γενοκτονία, λέει ότι, ενώ ο συναισθηματισμός  είναι ίσως απαραίτητος για λόγους εκτόνωσης, ωστόσο δεν αρκεί για τη διεθνοποίηση του ποντιακού ζητήματος.

Μιλώντας στο «Νέο Κόσμο» τόσο ο ερευνητής ιστορικός όσο και ο πρόεδρος του ΠΑ.Σ.Π.Ε. (Παγκόσμιο Συμβούλιο Ποντιακού Ελληνισμού), κ. Ιωάννης Μωΰσιάδης, αναφέρθηκαν στην πορεία που ακολουθεί η επιστημονική κοινότητα και που αποτελεί βασικό αρωγό στην προσπάθεια τεκμηρίωσης για την αναγνώριση της ποντιακής γενοκτονίας σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά και στη συνεργασία μεταξύ της επιστημονικής κοινότητας και της οργανωμένης ποντιακής πατριάς.  Και οι δύο άνδρες – ο καθένας από τον δικό του πόστο – υπηρετούν την ποντιακή υπόθεση. Ο δρ Κ. Χατζηκυριακίδης, διδάκτορας Ιστορίας, Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, είναι από τους νέους ιστορικούς ερευνητές με εξειδίκευση στο θέμα του Ποντιακού Ελληνισμού, πολυγραφότατος και πολλά υποσχόμενος.
Ο κ. Μωΰσιάδης, πρόεδρος του ΠΑ.Σ.Π.Ε. τα τελευταία χρόνια και ενεργό μέλος της οργανωμένης ποντιακής πατριάς για πάνω από 35 χρόνια, έχει ζήσει την πολύπτυχη ανάπτυξη και εξέλιξη σωματείων και μιλά για το μέλλον μιας οργανωμένης συνεργασίας μεταξύ αυτών και της ακαδημαϊκής κοινότητας.

ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΧΑΤΖΗΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ: «ΚΑΛΟΣ Ο ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΣΜΟΣ, ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΑΡΚΕΙ»

– Ποια είναι η οπτική γωνία από την οποία προσεγγίζει η επιστημονική κοινότητα αυτή την στιγμή την ποντιακή γενοκτονία;

«Από όσο γνωρίζω και από ένα πρόσφατο συνέδριο στην Δράμα όπου βρέθηκε και ο κ. Ηλίας Πετρόπουλος, που είναι στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και ασχολείται με αρχαιολογικές έρευνες σε όλη την παρευξείνια ζώνη, υπάρχει ένα μεγάλο κενό καθώς και μία εμμονή οι επιστήμονες να ασχολούνται με τον 19ο αιώνα. Οι περισσότερες έρευνες γίνονται γι’ αυτή την περίοδο και αυτό είναι, αφενός, αναμενόμενο και, αφετέρου, λογικό, και αυτό γιατί υπάρχουν περισσότερες πηγές και γιατί είναι καλό να ξεκινά κανείς από το γιατί συνέβησαν όλα αυτά. Κυρίως, ήταν η έντονη εθνική συνείδηση των Ποντίων και η έντονη οικονομική τους παρουσία που οδήγησε την τουρκική πλευρά στη γενοκτονία.

– Τα ερευνητικά αυτά συμπεράσματα είναι καλοδεχούμενα και ευρέως αποδεκτά στην Ελλάδα. Ποια είναι, όμως, η δράση της ακαδημαϊκής κοινότητας στο εξωτερικό που μπορεί να επηρεάσει εν μέρει και την παγκόσμια πολιτική κινητικότητα του ζητήματος της ποντιακής γενοκτονίας;

Σαφώς υπήρξαν μελέτες στα αγγλικά στο παρελθόν και από τον κ. Λαμψίδη και τον Ενεπεκίδη. Όμως, το σύνολό της, η προσπάθεια αυτή είναι πολύ μικρή στο μέγεθος που θα έπρεπε να υπάρχει. Αν φανταστούμε, δηλαδή, ότι ένα από τα σημαντικότερα επιστημονικά περιοδικά, όπως είναι το περιοδικό «Αρχαίος Πόντος», φιλοξενεί βέβαια ξενόγλωσσα άρθρα, αλλά οι πολύ σημαντικές δουλειές είναι μόνο στην ελληνική και έτσι δεν μπορούν να «περάσουν» στον ξένο ερευνητή. Υπάρχει μία τέτοια δυστοκία που, πολλές φορές, είναι και οικονομική, αλλά είναι και νοοτροπία.

– Η τουρκική πλευρά, όμως, λειτουργεί πολύ πιο αποτελεσματικά…

Ναι, οι άνθρωποι αυτοί λειτουργούν μεθοδικά και χρηματοδοτούν μεταφράσεις και Πανεπιστημιακές Έδρες και, μάλιστα, τις ονομάζουν με το όνομα του Κεμάλ και, όπως είναι φυσιολογικό, ακόμα και καθηγητές στρατεύονται σ’ αυτό το πλαίσιο. Αυτό είναι το ένα και ως Ελλάδα όχι μόνο δεν χρηματοδοτούμε Έδρες, αλλά ούτε και εκδόσεις. Ακόμα και μια απλή εργαστηριακή δουλειά, μια απλή διατριβή, πρέπει να βρεις πολλά χρήματα για να την εκδόσεις. Αλλά νομίζω ότι πρέπει να κινητοποιηθούμε περισσότερο ως Πόντιοι ώστε να καταφέρουμε να δημιουργήσουμε ουσιαστικό επιστημονικό λόμπι για το ζήτημά μας στο εξωτερικό.

 – Τι εννοείτε;

Θα πρέπει να υπάρξει η συμμετοχή σωματείων για να δοθεί στο ποντιακό ζήτημα η απαραίτητη προβολή. Οι Τούρκοι είναι πολύ συνειδητοποιημένοι. Δεν υπάρχει εργασία διδάκτορά τους που να μην βγαίνει από το Ινστιτούτο Πολιτισμού και Ιστορίας που είναι κρατικό. Δηλαδή, επιστημονικές έρευνες που χρηματοδοτούνται από το κράτος της Τουρκίας για να βγουν προς τα έξω. Μάλιστα, πολλοί εκδότες μού έχουν πει ότι αν κάποια εργασία μου ήταν στα αγγλικά αυτοί θα την  εξέδιδαν γιατί το σκεπτικό τους είναι να βγει προς τα έξω οτιδήποτε γράφεται γι’ αυτούς και για την περιοχή.

– Με άλλα λόγια, τα σωματεία δεν στηρίζουν την επιστημονική κοινότητα;

Όσον αφορά τη συνεργασία, άλλοτε είναι πιο δυνατή, άλλοτε όχι…  Αλλά είναι καιρός να κατανοήσουν οι σύλλογοι ότι δεν μπορούμε να προσεγγίζουμε τα θέματα εντελώς συναισθηματικά γιατί ο ξένος δεν πρόκειται να σε καταλάβει έτσι. Καλός ο συναισθηματισμός, αλλά δεν αρκεί. Υπάρχει υπερβολικός ρομαντισμός. Αυτό, βέβαια, είναι υποχρεωτικό, γιατί μας εκτονώνει και είναι απαραίτητο. Από την άλλη, όμως, δεν είναι αρκετό. Πρέπει να υπάρχει μία άλλη συνέπεια και ένας προβληματισμός για το τι θα γίνει παρακάτω και ποιο είναι το μέλλον αυτών των σωματείων, αλλά και η πορεία του ζητήματος της ποντιακής γενοκτονίας. Τα τελευταία χρόνια, βέβαια, υπάρχει περισσότερη συνεργασία και δεν πρέπει να ξεχνάμε τη μεγάλη συμβολή των συλλόγων που γαλούχησαν τη δική μου γενιά. Είμαστε εκείνα τα παιδιά από τα οποία κάποια εισήλθαν στον ακαδημαϊκό χώρο και διενεργούν έρευνες για την ποντιακή γενοκτονία και άλλα σε άλλους τομείς του ποντιακού ελληνισμού. Αυτό, σίγουρα, βοήθησε στο παρελθόν και εμένα και άλλα παιδιά. Όμως, υπάρχει μία δυστοκία και σ’ αυτό. Γιατί οι σύλλογοι βοήθησαν εν μέρει, αλλά απουσιάζουν από πολλούς άλλους τομείς όπου αν ενδυναμώνονταν τότε θα βοηθούσαν σε εθνικά θέματα.

– Όσον αφορά την κινητικότητα του ποντιακού ζητήματος βρίσκεται σε καλό επίπεδο;

Παρά το γεγονός ότι βρισκόμαστε 20 χρόνια πίσω από τους Αρμενίους, τα τελευταία χρόνια συνεργαζόμαστε. Θεωρώ ότι είναι απαραίτητη η οργάνωση όλων των επιστημόνων μέσα από ένα Ινστιτούτο, όπως και η χρηματοδότησή τους από την οργανωμένη ποντιακή πατριά. Υπάρχει μόνο η Επιτροπή Ποντιακών Μελετών στην Αθήνα, αλλά αυτό δεν φτάνει και θα πρέπει να ενισχυθεί και αυτή, αλλά πρέπει να υπάρξει η ανάλογη συνέχεια τώρα που το ενδιαφέρον είναι έντονο. Πιστεύω στη χρηματοδότηση ερευνητών στο εξωτερικό και η διοργάνωση διεθνών συνεδρίων ώστε να μιλάμε σε ξένους πλέον και όχι μόνο στους δικούς μας. Νομίζω ότι είναι πτυχές του ίδιου θέματος αλλά σημαντικές για το πώς θα προχωρήσουμε το ζήτημα της ποντιακής γενοκτονίας.

Ι. ΜΩΥΣΙΑΔΗΣ: «ΩΡΙΜΑΖΟΥΜΕ ΚΑΙ ΠΡΟΧΩΡΑΜΕ»

Το ζήτημα της συνεργασίας μεταξύ των ποντιακών σωματείων και των προβλημάτων που έχουν προκύψει κατά καιρούς, είναι μεγάλο και, όπως όλα δείχνουν, ατελείωτο. Στην προκειμένη περίπτωση όμως και εστιάζοντας τη συζήτησή μας στο θέμα της συνεργασίας μεταξύ επιστημονικής κοινότητας και οργανωμένης ποντιακής πατριάς για την προώθηση του ζητήματος της γενοκτονίας, ο κ. Μωΰσιάδης αναφέρθηκε με αισιοδοξία στο μέλλον.

«Ο ρόλος των συλλόγων τα πρώτα χρόνια δημιουργίας τους ήταν η συντήρηση της πολιτιστικής ταυτότητας των Ποντίων, των ξεριζωμένων. Χρειάστηκαν χρόνια για να ωριμάσει αυτή η οργανωμένη πατριά. Τα πρώτα χρόνια ήταν χρόνια που αυτοί οι άνθρωποι προσπαθούσαν να εξασφαλίσουν την επιβίωσή τους. Μετά έρχεται η δεύτερη γενιά, αυτοί που γεννήθηκαν στον ελλαδικό χώρο. Οι στόχοι γίνονται διαφορετικοί, με κύριο στόχο τη διατήρηση της παράδοσης. Εκείνη την εποχή θέλαμε να πείσουμε τους Έλληνες ότι και εμείς είμαστε καθαροί Έλληνες. Μετά την δεκαετία του ’80 άλλαξαν οι στόχοι. Τότε «ξύπνησε» το θέμα της ποντιακής γενοκτονίας και τότε έγινε στόχος των συλλόγων και σωματείων. Επομένως, είναι υπόθεση των τελευταίων χρόνων και ενώ το θέμα έχει ωριμάσει μέσα στα σωματεία χρειάζεται ακόμα χρόνος για να συντονιστούμε. Παραδέχομαι ότι οι προσπάθειες γίνονται, αλλά λείπει ο σχετικός συντονισμός. Όπως, επίσης, παραδέχομαι ότι πρέπει να δούμε την επιστημονική έρευνα και να δουλέψουμε με τους ερευνητές. Δουλεύουμε και αυτή τη στιγμή αλλά ωριμάζοντας η συνεργασία θα γίνει ακόμα πιο συντονισμένη. Κάναμε κινήσεις μέχρι αυτή τη στιγμή».

– Το μέλλον;

Φέρνουμε το θέμα στο ευρωκοινοβούλιο και αυτή είναι η προτεραιότητά μας μέσα στους επόμενους μήνες. Θέλουμε να συνδυάσουμε την γενοκτονία των Ποντίων με τη σημερινή κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τις παραβιάσεις τους που συνεχίζονται στην Τουρκία. Αυτή είναι η στρατηγική μας και έχει στόχο όχι μόνο να μιλήσουμε στους ξένους αλλά και να κάνουμε αυτά τα αυτιά να ενδιαφερθούν. Θέλουμε το θέμα της γενοκτονίας να το κάνουμε σύγχρονο θέμα. Από την άλλη, είναι χρέος μας να χρηματοδοτήσουμε τους ακαδημαϊκούς μας. Οι σύλλογοι ήταν η πηγή από την οποία ανέβλυζαν οι ερευνητές μας. Τώρα, αυτοί οι σύλλογοι αγωνίζονται να επιβιώσουν. Τώρα τα δευτεροβάθμια όργανα αγωνίζονται και αυτά, με τη σειρά τους, να επιβιώσουν και ψάχνουμε να ξεπεράσουμε κάποιες ανάγκες, μαζεύουμε και προσπαθούμε. Δεν το βλέπω δύσκολο, αλλά σίγουρα δεν είναι και εύκολο. Υπάρχουν αντικειμενικές δυσκολίες, αλλά υπάρχει η βούληση και πολύ θα το θέλαμε. Ωριμάζουμε και προχωράμε», είπε ο κ. Μωΰσιάδης.

Ο Δρ Χατζηκυριακίδης και ο κ. Μωΰσιάδης δεν μίλησαν με συναισθηματικό ρομαντισμό για το θέμα της ποντιακής γενοκτονίας. Βέβαια είναι θεμιτό αν το έκαναν, αν αναλογιστεί κανείς τις μνήμες που κουβαλούν και οι ίδιοι μέσω των προγόνων τους. Η εποχή αυτή είναι μεταβατική για το ποντιακό ζήτημα και οι δύο ελπίζουν το ίδιο. Το μέλλον θα δείξει.