Για το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης έγραψα από τη στήλη αυτή την περασμένη εβδομάδα.

Τώρα που έγιναν τα εγκαίνια, και έχοντας διαβάσει αναφορές σε αυτά σε αθηναϊκές εφημερίδες, σκέφτηκα να «ξεναγήσω» τους αναγνώστες της στήλης, σταχυολογώντας κάποια καίρια σημεία για το ιστορικό αυτό γεγονός.

Πρώτα απ’ όλα να αναφέρω πως το Νέο Μουσείο βρίσκεται στην ιστορική περιοχή του Μακρυγιάννη, σε απόσταση μόνο 300 μέτρων από την Ακρόπολη, και περίπου δύο χιλιόμετρων από το Σύνταγμα.

Οκτακόσια από τα τέσσερις χιλιάδες εκθέματα που φιλοξενεί, μέχρι τώρα βρίσκονταν σε αποθήκες, και ως εκ τούτου για πρώτη φορά παρουσιάζονται στο κοινό. Τα υπόλοιπα προέρχονται από τα ακόλουθα Μουσεία: το Εθνικό Αρχαιολογικό, το Επιγραφικό, το Νομισματικό και της Ακρόπολης.

Με άλλα λόγια, για πρώτη φορά οι επισκέπτες θα είναι σε θέση να δουν τα ανεπανάληπτα αυτά μνημεία τέχνης της αρχαίας Ελλάδας το ένα δίπλα στο άλλο.
Δεν είναι μόνο η συγκέντρωση των εκθεμάτων σε έναν χώρο. Είναι και η διάταξή τους, έτσι που να παρακολουθείς την εξέλιξη της αρχαίας ελληνικής τέχνης διαχρονικά. Πριν από τα κορυφαία αριστουργήματα της κλασικής εποχής βρίσκονται τα εξίσου αξιόλογα ευρήματα των προγενέστερων εποχών, όταν λάβουμε υπόψη της ανελικτική πορεία της τέχνης, με την κλιμάκωσή της κατά τον Χρυσό Αιώνα, όταν η Αθήνα του Περικλή είχε φτάσει στο απόγειο της πολιτικής, φιλοσοφικής και καλλιτεχνικής της εξέλιξης.

Για την πληρέστερη αντίληψη αυτής της διαχρονικότητας του ελληνικού πολιτισμού μεταφέρω εδώ αποσπάσματα από την ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού της Ελλάδας.

«Στο βραχώδη λόφο της Ακρόπολης, που δεσπόζει στο κέντρο της σύγχρονης Αθήνας, βρισκόταν το σπουδαιότερο και μεγαλοπρεπέστερο ιερό της αρχαίας πόλης, αφιερωμένο, κατά κύριο λόγο, στην προστάτιδα θεά της, την Αθηνά. Με τον ιερό αυτό χώρο σχετίζονται οι σημαντικότεροι μύθοι της αρχαίας Αθήνας, οι μεγάλες θρησκευτικές εορτές, οι παλαιότερες λατρείες της πόλης αλλά και ορισμένα από τα καθοριστικά για την ιστορία της γεγονότα. Τα μνημεία της Ακρόπολης, αρμονικά συνδυασμένα με το φυσικό περιβάλλον, αποτελούν μοναδικά αριστουργήματα της αρχαίας αρχιτεκτονικής, που εκφράζουν πρωτοποριακούς συσχετισμούς ρυθμών και τάσεων της κλασικής τέχνης και επηρέασαν την πνευματική και καλλιτεχνική δημιουργία για πολλούς αιώνες αργότερα. Η Ακρόπολη του 5ου αιώνα π.Χ. αποδίδει με τον τελειότερο τρόπο το μεγαλείο, τη δύναμη και τον πλούτο της Αθήνας στην εποχή της μεγαλύτερης ακμής της, τον «χρυσό αιώνα» του Περικλή.

Ο λόφος επιλέχθηκε ήδη από τα νεολιθικά χρόνια (4000/3500-3000 π.Χ.) ως τόπος εγκατάστασης των κατοίκων της περιοχής… Κατά το 13ο αιώνα π.Χ., ο βράχος τειχίσθηκε και αποτέλεσε την έδρα του τοπικού ηγεμόνα… Τον 8ο αιώνα π.Χ. η Ακρόπολη απέκτησε για πρώτη φορά τον αποκλειστικά ιερό της χαρακτήρα με την καθιέρωση της λατρείας της Αθηνάς Πολιάδος. Η θεά είχε το δικό της ναό, στη βορειοανατολική πλευρά του λόφου. Στα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ., την εποχή που τύραννος της Αθήνας ήταν ο Πεισίστρατος, το ιερό απέκτησε μεγάλη αίγλη. Καθιερώθηκαν τα Παναθήναια, η μεγαλύτερη γιορτή των Αθηναίων προς τιμή της θεάς και ιδρύθηκαν τα πρώτα μνημειακά κτήρια και οι ναοί για τη λατρεία της, μεταξύ των οποίων, ο λεγόμενος «Αρχαίος ναός» και ο Εκατόμπεδος, πρόδρομος του Παρθενώνα… Μετά τη νίκη εναντίον των Περσών στο Μαραθώνα, το 490 π.Χ., οι Αθηναίοι επιχείρησαν να κτίσουν ένα πολύ μεγαλύτερο ναό στη θέση του Παρθενώνα, γνωστό ως Προπαρθενώνα. Αυτός ο ναός δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, γιατί το 480 π.Χ., οι Πέρσες εισέβαλαν στην Αττική, λεηλάτησαν την Ακρόπολη και πυρπόλησαν τα μνημεία. Μετά την αποχώρηση των εχθρών, οι Αθηναίοι ενταφίασαν το γλυπτό διάκοσμο των κατεστραμμένων ναών καθώς και όσα αναθήματα είχαν διασωθεί, γεμίζοντας τις φυσικές κοιλότητες του εδάφους…

{…} Στα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ., την εποχή που μεταφέρθηκε στην Ακρόπολη η έδρα της Αθηναϊκής Συμμαχίας και η Αθήνα ήταν το σημαντικότερο κέντρο του πνευματικού κόσμου, τέθηκε σε εφαρμογή, με πρωτοβουλία του Περικλή, ένα μεγαλεπίβολο οικοδομικό πρόγραμμα που διήρκεσε όλο το β΄ μισό του 5ου αι. π.Χ… Τότε οικοδομήθηκαν, με την επίβλεψη των ικανότερων καλλιτεχνών, αρχιτεκτόνων και γλυπτών, τα σημαντικότερα μνημεία που βλέπει σήμερα ο επισκέπτης: ο Παρθενώνας, τα Προπύλαια, το Ερέχθειο και ο ναός της Αθηνάς Νίκης… Μετά το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου, το 404 π.Χ., και έως τον 1ο αιώνα π.Χ., πάνω στον ιερό βράχο της Ακρόπολης δεν οικοδομήθηκαν άλλα σημαντικά μνημεία…».
 Μεταξύ των εκθεμάτων Στο Νέο Μουσείο οι επισκέπτες θα δουν για πρώτη φορά σε πλήρη ανάπτυξη 22 μέτρων το τριγωνικό αέτωμα, που στόλιζε τον Εκατόμπεδο ναό της θεάς Αθηνάς.
Σε άλλη αίθουσα υπάρχουν γλυπτά της αρχαϊκής εποχής, όπως Κόρες της αθηναϊκής αριστοκρατίας, Κούροι, ιππείς, άλογα και άλλα ζώα. Τα περισσότερα έργα είναι αφιερώματα αριστοκρατικών οικογενειών και τυράννων. Στην ίδια αίθουσα υπάρχουν έργα από την Ακρόπολη του Σόλωνα, του Πεισίστρατου και του Κλεισθένη, των μεγάλων ανδρών που προλείαναν το έδαφος για τον Χρυσό Αιώνα του Περικλή.

Στην ώριμη αρχαϊκή περίοδο κτίστηκε ο δεύτερος μεγάλος ναός της θεάς Αθηνάς (525-500 π.Χ.), στον οποίο φυλασσόταν το ξύλινο άγαλμα (ξόανο) της Αθηνάς. Από τον αρχαίο αυτό ναό προέρχεται το ανατολικό αέτωμα με τα υπερμεγέθη γλυπτά της Γιγαντομαχίας. Εδώ υπάρχει παράσταση στην οποία η πολιούχος θεά της σεισμογενούς Αθήνας καταβάλλει στη μάχη τον Εγκέλαδο, αρχηγό των Γιγάντων, τον οποίο φυλάκισε κάτω από το ηφαίστειο της Αίτνας στη Σικελία. Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο Εγκέλαδος προσπαθώντας να απελευθερωθεί προκαλούσε σεισμούς.

Με τα γλυπτά του Παρθενώνα τα έργα της κλασικής εποχής φτάνουν σε ανυπέρβλητα ύψη. Όλα τα έργα που σχεδίασε ο Φειδίας, και δημιούργησε με τους μαθητές του τον 5ο αιώνα π.Χ., βρίσκονται στο Μουσείο: ζωφόρος(1), μετόπες(2), αετώματα(3).

Η ζωφόρος με την πομπή των Παναθηναίων πραγματικά μαγεύει. Μήκους 160 μέτρων και ύψους 1,02 μέτρου, περιέτρεχε το πάνω τμήμα των τοίχων του ναού, τον σηκό. Στο ναό του Παρθενώνα βρισκόταν σε ύψος 10 μέτρων, και ως εκ τούτου ήταν δύσκολο να παρακολουθήσει κανείς όλες τις παραστάσεις. Στο Μουσείο βρίσκεται σε ύψος ενάμισι μέτρου, και έτσι οι επισκέπτες βλέπουν με άνεση κάθε λεπτομέρειά του.

Τα 75 μέτρα της ζωφόρου, δηλαδή το 50%, 15 μετόπες και 18 ολόγλυφα υπερμεγέθη αγάλματα αποτελούν τα γλυπτά, που πριν από 200 περίπου χρόνια ξήλωσε από τον Παρθενώνα ο Λόρδος Έλγιν, με τη βοήθεια Τούρκων εργατών, και σήμερα βρίσκονται στο Μουσείο του Λονδίνου. Στο Νέο Μουσείο της Ακρόπολης στη θέση τους βρίσκονται γύψινα εκμαγεία (ομοιώματα).

Βέβαια δεν μπορούμε να παραλείψουμε τις πέντε Καρυάτιδες του Ερεχθείου – η έκτη βρίσκεται στο Λονδίνο.

Εν ολίγοις, στο Νέο Μουσείο της Ακρόπολης εκτίθενται:
*Προϊστορικά ευρήματα. *Χάλκινα αντικείμενα, πήλινα, επιγραφές, νομίσματα. *Έργα από τα ιερά και τα δημόσια κτίρια γύρω από τον Βράχο, όπως το διονυσιακό θέατρο, το Ασκληπιείο, το ιερό της Νύμφης. *Ως σύνολο το αέτωμα του Εκατομπέδου με τα συμπλέγματα του Ηρακλή και το αέτωμα της Γιγαντομαχίας. *Η ζωφόρος του Παρθενώνα ολόκληρη, τα ακέραια γλυπτά, τα θραύσματα, και στη σωστή τους θέση τα ομοιώματα εκείνων που δεν βρίσκονται (ακόμα) στην Ελλάδα. *Όλα τα αγάλματα και τα θραύσματα των αετωμάτων του Παρθενώνα, και τα ομοιώματά τους όσα δεν βρίσκονται στην Ελλάδα. *Όλες οι μετόπες του Παρθενώνα, και τα ομοιώματα όσων δεν βρίσκονται, προσωρινά θέλω να πιστεύω, στην Ελλάδα. *Το θωράκιο του ναού της Νίκης όπως περίπου θα ήταν στη θέση του. *Έργα της Ακρόπολης που έγιναν κατά τη διάρκεια της ρωμαιοκρατίας.

Το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης δίνει τη δυνατότητα στους επισκέπτες να σχηματίσουν μια σαφή εικόνα των έργων του Ιερού Βράχου, και του περιβάλλοντος χώρου, και διά μέσου αυτών της ζωής, και της λατρείας, των αρχαίων Αθηναίων.
 Τώρα που οι επισκέπτες του Μουσείου, Έλληνες και μη Έλληνες, έρχονται σε άμεση επαφή με τη ζωφόρο, τις μετόπες και τα αετώματα του Παρθενώνα, μεταξύ άλλων, διαπιστώνουν με οδύνη το μέγεθος του βανδαλισμού που διέπραξε ο Λόρδος Έλγιν, όταν το 1801 απέσπασε από τη φυσική τους θέση κάποια από τα αριστουργήματα της κλασικής γλυπτικής.

Ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, κ. Κάρολος Παπούλιας, μίλησε εκ μέρους όλων των Ελλήνων στον χαιρετισμό που έδωσε στα εγκαίνια του Νέου Μνημείου της Ακρόπολης:
«Είναι η ώρα να επουλωθούν οι πληγές του Μνημείου με την επιστροφή των μαρμάρων που του ανήκουν».
Το Λονδίνο δεν έχει άλλη επιλογή. Θα πρέπει να κάνει ό,τι ζητάει όλος ο πολιτισμένος κόσμος. Να επιστρέψει τα κλεμμένα μάρμαρα στον τόπο, και στη χώρα, που τα δημιούργησε.
Σημειώσεις:
1. Ζωφόρος. Το διάστημα που μεσολαβεί μεταξύ επιστυλίου και γείσου στους αρχαίους ναούς ιωνικού ρυθμού, που καλύπτεται από ανάγλυφες διακοσμήσεις με παραστάσεις ζώων ή ανθρώπων σε συνεχείς σκηνές.
2. Μετόπες. Καθεμιά από τις τετράγωνες πλάκες, οι οποίες παρεμβάλλονται ανάμεσα στα τρίγλυφα (διακοσμητικά στοιχεία) του δωρικού ναού.
3. Αέτωμα. Το τριγωνικό επιστέγασμα στο οποίο απολήγει η πρόσοψη των στενών πλευρών αρχαίου ελληνικού ναού.