Με μπούσουλα πέντε βασικούς άξονες προσέρχεται ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας κ. Δ. Χριστόφιας, στο δεύτερο και τρίτο γύρο της διαπραγμάτευσης του Κυπριακού, μια διαδικασία που ξεκινά στις 3 Σεπτεμβρίου. Από την χρονοβόρα μεν, αλλά λεπτομερή, πρώτη ανάγνωση των θέσεων των δύο πλευρών, ο Δημήτρης Χριστόφιας έχει εξαγάγει τα συμπεράσματά του κι έχει οριοθετήσει στόχους, την υλοποίηση των οποίων θεωρεί απολύτως αναγκαία για να υπογράψει συμφωνία λύσης του πολιτικού προβλήματος.

Η αξιολόγηση του Προεδρικού για τον πρώτο γύρο της διαπραγμάτευσης συνοψίζεται στο ό,τι η ελληνοκυπριακή πλευρά έχει κάνει τομές και εποικοδομητικές προτάσεις στην πτυχή της διακυβέρνησης, όπου σε πολλά σημεία εκχωρήθηκαν ήδη πλεονεκτήματα στην τουρκοκυπριακή πλευρά. Ο κ. Χριστόφιας, όμως, δεν έχει αποκομίσει κέρδη σε πτυχές του Κυπριακού, όπως η ασφάλεια, το εδαφικό και το περιουσιακό, όπου μάλιστα ο κ. Ταλάτ έχει σκληρύνει τις θέσεις του σε σημείο που να απέχουν κατά πολύ ακόμα και από τις πρόνοιες του σχεδίου Ανάν. Στους συνομιλητές του, ο πρόεδρος της Δημοκρατίας δίνει ιδιαίτερη έμφαση στα ανωτέρω και τονίζει ότι αν δεν βελτιωθούν οι τουρκοκυπριακές θέσεις στο τραπέζι τον Οκτώβριο, η προοπτική επιτυχίας της διαπραγμάτευσης είναι μηδαμινή.

ΟΙ ΑΞΟΝΕΣ

Από έρευνα προκύπτει ότι οι στόχοι του κ. Χριστόφια για το κρίσιμο φθινόπωρο είναι οι ακόλουθοι:

* Να πειστεί η Τουρκία (μέσω της επιρροής ισχυρών χωρών και της Ε.Ε.) να επανεξετάσει το πλέγμα της ασφάλειας και των εγγυήσεων. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει καταστήσει σαφές ότι η πραγματικότητα σήμερα στην λληνοκυπριακή πλευρά απέχει από αυτή των χρόνων πριν το 2004. Από τις εκτιμήσεις και τις δημοσκοπήσεις έχει φανεί ξεκάθαρα ότι ο κυριότερος λόγος που οι Ελληνοκύπριοι απέρριψαν το σχέδιο Ανάν ήταν το αίσθημα ανασφάλειας που προκαλούσαν οι εγγυήσεις και η παραμονή Τούρκων στρατιωτών στο νησί. Θεωρεί ότι πρέπει με κάποιο τρόπο να διαφανεί ότι είναι δυνατή η αποχώρηση του κατοχικού στρατού, ενώ επιθυμεί οπωσδήποτε την εξεύρεση τρόπων που θα απαλύνουν, αν δεν εξουδετερώνουν, το μονομερές δικαίωμα επέμβασης της Τουρκίας.

* Στο εδαφικό ανησυχία προκαλεί η μεγάλη απροθυμία της τ/κ πλευράς να συζητήσει το θέμα επιστροφής της Μόρφου. Ο κ. Χριστόφιας τονίζει προς κάθε κατεύθυνση ότι χωρίς τη Μόρφου λύση δεν μπορεί να υπάρξει. Ταυτόχρονα, αφήνει σαφώς να εννοηθεί ότι η ελληνοκυπριακή πλευρά επιθυμεί κάτι ακόμα στο εδαφικό, που θα μπορούσε να προσδιοριστεί στην επιστροφή μέρους της Καρπασίας. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορεί να επιστρέψει μεγαλύτερος αριθμός Ελληνοκυπρίων εκτοπισμένων σε περιοχές υπό ε/κ διοίκηση, κάτι που επηρεάζει άμεσα και τις ρυθμίσεις του περιουσιακού.

* Η Λευκωσία επιθυμεί μια καλύτερη ερμηνεία της έννοιας της διζωνικότητας. Θα μπορούσε ίσως να αποδεχθεί ότι οι Τουρκοκύπριοι θα έχουν πλειοψηφία πληθυσμού στο δικό τους κρατίδιο. Αλλά αντιδρά και δεν δέχεται την απαίτηση του κ. Ταλάτ να έχουν τα κρατίδια και πλειοψηφία γαιοκτημοσύνης. Κι αυτό διότι δημιουργούνται εν δυνάμει πολλά προβλήματα και τίθεται θέμα μόνιμων παρεκκλίσεων από το κεκτημένο.

* Στον τομέα της διακυβέρνησης, ο κ. Χριστόφιας επιδιώκει ουσιαστική αλλαγή της θέσης των Τουρκοκυπρίων ότι οι αποφάσεις στα μεγάλα θέματα του ομοσπονδιακού κράτους θα πρέπει να λαμβάνονται με διαβούλευση της ομοσπονδιακής κυβέρνησης με τις συνιστώσες πολιτείες. Ρύθμιση αυτού του είδους παραπέμπει σε συνομοσπονδία και δεν μπορεί να γίνει δεκτή από τους Ελληνοκύπριους πολίτες. Επιπλέον, θα πρέπει να αλλάξει η θέση του κ. Ταλάτ ότι τα συνιστώντα κρατίδια θα μπορούν να συνάπτουν διεθνείς συμφωνίες για όλα (και είναι πολλά) τα θέματα αρμοδιοτήτων τους.

* Επιδιώκεται επίσης τροποποίηση της απαίτησης των Τουρκοκυπρίων να καταστεί η λύση του Κυπριακού πρωτογενές δίκαιο της ΕΕ, για να προστατευθούν από δικαστικές προσφυγές οι ρυθμίσεις και οι παρεκκλίσεις από το κεκτημένο, ειδικά στο περιουσιακό. Το αίτημα αυτό του κ. Ταλάτ, πάντως, έχει ενισχυθεί με την απόφαση της Ευρωπαϊκού Συμβουλίου να καταστήσει πρωτογενές δίκαιο της Κοινότητας τις ρυθμίσεις που δόθηκαν στην Ιρλανδία, ώστε να διεξάγει δεύτερο δημοψήφισμα για έγκριση της Συνθήκης της Λισαβόνας.

ΤΟ ΛΑΚΤΙΣΜΑ ΤΟΥ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ

Οι δύο ηγέτες και τα Ηνωμένα Έθνη έχουν συμφωνήσει ότι τα πρώτα θέματα που θα εξεταστούν στο δεύτερο γύρο, από τις 3 Σεπτεμβρίου, είναι το περιουσιακό και ο τρόπος εκλογής της εκτελεστικής εξουσίας. Και στα δύο αυτά ζητήματα, ειδικά στο περιουσιακό, οι θέσεις των πλευρών είναι εξαιρετικά αποκλίνουσες. Εκτιμάται, πάντως, ότι σε ό,τι αφορά την εκλογή προέδρου και αντιπροέδρου, μπορεί να βρεθούν συγκλίσεις. Τα Ηνωμένα Έθνη έχουν ήδη διατυπώσει ιδέες που επιχειρούν να συγκεράσουν την ελληνοκυπριακή πρόταση για εκλογή των ανώτατων αρχόντων της ομοσπονδιακής κυβέρνησης απευθείας από το λαό με κοινό ψηφοδέλτιο και την τ/κ θέση ότι ο πρόεδρος κι ο αντιπρόεδρος θα πρέπει να εκλέγονται από τη γερουσία.

Σε ό,τι αφορά το περιουσιακό το έργο των συνομιλητών αναμένεται να είναι πολύ πιο δύσκολο, καθώς από τις αρχικές θέσεις που κατέθεσαν οι κ.κ. Χριστόφιας και Ταλάτ στο τραπέζι δεν προκύπτουν συγκλίσεις. Οι πρώτες πληροφορίες κάνουν λόγο για υποβολή νέων προτάσεων από την ε/κ πλευρά, ενώ δεν θα πρέπει να αποκλειστεί και το σοβαρό ενδεχόμενο να διατυπωθούν ιδέες στο περιουσιακό από διεθνή εμπειρογνώμονα που έχει επιστρατεύσει ο Αλεξάντερ Ντάουνερ. Οι σύμβουλοι των ηγετών θα συναντώνται επίσης περίπου δύο ή και τρεις φορές τη βδομάδα για να εξετάζουν ζητήματα διαφωνιών στις άλλες πτυχές και να υποβάλλουν προτάσεις στους ηγέτες. Τα Ηνωμένα Έθνη θεωρούν ότι με αυτή τη μέθοδο θα καταστεί δυνατή η επίσπευση της συζήτησης των περισσοτέρων θεμάτων μέχρι τον Οκτώβριο, οπότε οι πλευρές αναμένεται να μπουν στα βαθιά του εδαφικού και της ασφάλειας.