Τα Κατουμάρια, μου ήταν εντελώς άγνωστα, μέχρι που ο καλός συνάδελφος Αργύρης Καράβης – Καστελοριζιός από την μητέρα του, την αείμνηστη Ειρήνη, κατέφθασε στο γραφείο με μια πιατέλα λαχταριστά και πασπαλισμένα με μπόλικη ζάχαρη και κανελο-γαρίφαλα, παρουσιάζοντάς τα, σαν ένα από παραδοσιακά γλυκά του νησιού.

Με την ευκαιρία, λοιπόν, της γιορτής που θα γίνει την Κυριακή στην Λέσχη των Καστελοριζιωτών επί της 250 Dorcas St. στο South Melbourne, ζητήσαμε από την κ. Κόνη Γκρέκορι να μάς μυήσει στα μυστικά της ζαχαροπλαστικής της ιδιαίτερης πατρίδας της και όχι μόνο.

Η επίδειξη θα γίνει και με τη βοήθεια της κ. Έβελιν Σαλβάρη, με στόχο να ελκύσει το ενδιαφέρον των νεότερων και να κρατηθεί η παραδοσιακή κουζίνα του νησιού τους ζωντανή.

«Τα περισσότερα γλυκίσματα που φέρουν τη σφραγίδα του Καστελόριζου, παρασκευάζονται με βούτυρο Ανατολής. Το πιο χαρακτηριστικό είναι τα Στραβά, κάτι σαν σουτζούκια με αλεύρι και γέμιση από καρύδια, ανακατεμένα με γαρίφαλα, μοσχοκάρυδο, κανέλα και κομμάτια ζάχαρης. Τα Στραβά, σερβίρονται περιχυμένα με μέλι» εξηγεί.

Μια συνταγή εύκολη που συνηθίζετο στα περισσότερα νοικοκυριά πίσω στο νησί είναι και αυτή του χαλβά του κουταλιού. Φτιάχνεται στο τηγάνι με αλεύρι, λάδι, νερό και ζάχαρη και σερβίρεται πασπαλισμένος με κανέλα και ψιλή ζάχαρη.

Ωστόσο, τα Κατουμάρια, θεωρούνται σαν το πλέον παραδοσιακό γλυκό και σήμα κατατεθέν του νησιού. Πρόκειται για πίτες με αλεύρι και βούτυρο, πασπαλισμένες με κοπανισμένα κανέλο-γαρίφαλα και ζάχαρη.

ΣΥΝΤΑΓΗ

«Οι Καστελοριζιοί τρελαίνονται για τα Κατουμάρια, τα οποία, εκτός από καθημερινή χρήση, τα προσφέρουν στους γάμους και για να γιορτάσουν ευχάριστα γεγονότα. Παλαιότερα, η κατασκευή ήταν ευθύνη της γηραιότερης.

Σύμφωνα με τη συνταγή της κ. Γκρέκορι, θα χρειαστούμε τα παρακάτω υλικά: αλεύρι, αλάτι, βούτυρο, κανελο-γαρίφαλα και ζάχαρη.

Μέθοδος: Αφού ανακατέψουμε το αλεύρι με ένα ποτήρι χλιαρό νερό και λίγο αλάτι, ετοιμάζουμε μια μαλακή ζύμη για φύλλο. Με τη βοήθεια του πλάστη, ανοίγουμε το φύλλο, το ραντίζουμε με λίγο λιωμένο βούτυρο και στο κέντρο κάνουμε μια τρύπα. Στη συνέχεια, το διπλώνουμε (όπως διπλώνουμε ένα μαντήλι) ώστε να γίνει ένα ρολό. Το κόβουμε στα δυο, τοποθετούμε το ένα πάνω στο άλλο και με τη βοήθεια του πλάστη, φτιάχνουμε την πίτα στο μέγεθος της αρεσκείας μας.

Για το ψήσιμο, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε την πλάκα του φούρνου – παλαιότερα τις έψηναν στον κλίβανο ή τις τηγανίζετε με βούτυρο και για περισσότερη νοστιμιά, χρησιμοποιήστε ζάχαρη και κανελο-γαρίφαλα.

Αφού πήραμε μια ιδέα από τις παραδοσιακές γεύσεις, με τη βοήθεια της κ. Σαλβάρη, θα προσπαθήσουμε να πάμε μια βόλτα στο νησί.

Το όνομα ίσως προέρχεται από το τούρκικο κατμέρ, είδος πίτας – τηγανόψωμο,  η προέλευση του οποίου βυθίζεται στα βάθη των αιώνων και συνεχίστηκε μετέπειτα στα Βυζαντινά χρόνια σαν «Κατιμέρια». Η Αθηναία λαογράφος – ερευνήτρια Βασιλική Χρυσανθοπούλου συμφωνεί ότι πρόκειται για ένα παμπάλαιο είδος, αφού τα υλικά ήταν γνωστά στον αρχαίο κόσμο.

ΞΕΝΑΓΗΣΗ ΣΤΟ ΝΗΣΙ

Το Καστελόριζο απέχει 1,25 ναυτικά μίλια από τις νοτιοδυτικές τουρκικές ακτές και 72 ανατολικά του κοσμοπολίτικου νησιού της Ρόδου. Είναι γνωστό και σαν Μεγίστη, από τον πρώτο οικιστή που λεγόταν Μεγιστέας και αν κρίνει κάποιος από τα ευρήματα και τις επιγραφές, είχε ανεπτυγμένο πολιτισμό. Το νησί συνοδεύεται από μια μεγάλη ναυτική παράδοση, με έντονα τα σημάδια της εμπορικής ανάπτυξης που γνώρισε κάποτε. Επίσης, ο εμπορικός του στόλος είχε μια ξεχωριστή θέση ανάμεσα στην εμπορική Δωδεκανησιακή ναυτιλία.

Υπάρχει ένας και μοναδικός ασφαλτοστρωμένος δρόμος, η δημόσια συγκοινωνία γίνεται με ένα ταξί και ένα μικρό λεωφορείο, ενώ το υπόλοιπο νησί εξερευνάται με τα πόδια, μέσω ενός δικτύου φυσικών μονοπατιών.

Ο μοναδικός οικισμός του νησιού, το ομώνυμο Καστελόριζο, βρίσκεται γύρω από το φυσικό λιμάνι και αποτελείται από τις συνοικίες Πηγάδια, Χωράφια και Μανδράκι. Υπάρχουν πολλά παλιά αρχοντικά, τα περισσότερα από τα οποία έχουν ερημώσει, αφού οι περισσότεροι κάτοικοι έχουν μεταναστεύσει εδώ και χρόνια στην Αυστραλία.

Κατά την επανάσταση το 1821, οι κάτοικοι συμμετείχαν στον αγώνα, προσφέροντας τα πλοία τους ενάντια στον τουρκικό στόλο, κατορθώνοντας μάλιστα σημαντικές επιτυχίες και αποκτώντας λάφυρα. Ωστόσο το νησί υποτάχθηκε δίχως αντίσταση, πληρώνοντας μόνο έναν ετήσιο φόρο, ενώ κατόρθωσε να διατηρήσει τα προνόμια της θρησκείας, της γλώσσας και τις εθνικές του παραδόσεις.

ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ

Σχολεία, όπως η Σαντράπεια Σχολή το 1903 – δαπάνη των ευεργετών Λουκά και Αναστασίας Σαντραπέ, που μαζί με το Παρθεναγωγείο συγκέντρωναν τότε 1000 μαθητές, εκκλησιές όπως ο Μητροπολιτικός ναός των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, του Αγίου Γεωργίου, του Λουκά, του Αγ. Γεωργίου Πηγαδιώτου και άλλες, τα πολλά μοναστήρια και εξωκλήσια, μαρτυρούν την πνευματική ανάπτυξη του τόπου.

Ως γνωστόν την 1η Μαρτίου 1921, η Γαλλία παραχώρησε το νησί στην Ιταλία έναντι αμοιβής. Από τότε η ναυτιλία, το εμπόριο και η πνευματική ζωή έπεσαν σε μαρασμό, ενώ οι κάτοικοί του νησιού, μην αντέχοντας τον ιταλικό ζυγό και τις συνέπειες της Μικρασιατικής Καταστροφής, άρχισαν να μεταναστεύουν στην Αυστραλία, Αίγυπτο, Αθήνα, Ρόδο και αλλού, με αποτέλεσμα ο πληθυσμός να περιοριστεί σε 2 χιλιάδες.

Το 1926, ισχυρός σεισμός μεγέθους 8 Ρίχτερ κατάστρεψε πάρα πολλά σπίτια. Το νησί όπως και τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα πέρασαν στα χέρια των Άγγλων μέχρι τις 7 Μαρτίου του 1947, οπότε ενώθηκαν με τον εθνικό κορμό.

Πίσω τώρα στα δικά μας. Για ζεστά και λαχταριστά Κατουμάρια, ραντεβού την Κυριακή στο Σπίτι των Καστελοριζιωτών στις 2 το απόγευμα όπου αφού δοκιμαστούν οι παραδοσιακές συνταγές των κυριών Γκρέκορι και Σαλβάρη, θα τεθούν στην κρίση των ειδικών, για αυθεντικότητα και γεύση.

Με την ευκαιρία, αναφέρουμε ότι κάτι παρόμοιο παρασκευάζεται και στην Κύπρο. Πρόκειται για τα γνωστά «Κατιμέρκα» – παλαιότερα τα έψηναν στη σάσιη – και που φτιάχνουν οι μεγαλύτερες σε ηλικία Κύπριες νοικοκυρές.